Unitar Turan dövlətinə doğru…

Və yaxud bu gün Turan dövlətinin yaradılmasının qarşısında hansı maneələr var?

Bu gün türk dünyasının ən böyük və güclü dövləti Türkiyənin Turan dövlətinin yaradılmasında önəmli rol oynamasının zəruri olduğu hamıya bəllidir. Lakin indi mövcud olan müstəqil türk dövlətləri, o cümlədən Türkiyə bu məsələnin həlli qarşısında olan obyektiv və subyektiv amillərdən asılı olan maneələri aradan qaldıra biləcəkmi?

Türk dövlətlərinin bu günkü durumunda vahid, monolit və unitar Turan dövlətinin qurulması məsələsi qarşısında əsas iki obyektiv maneə mövcuddur.

Birincisi, bu dövlətlərin ortaq, ümumtürk ədəbi dilinin olmamasıdır. Bu problemin həll edilməsi, yəni ümumtürk ədəbi dilinin yaradılıb, bütün türk dövlətlərində kütləvi olaraq tədris və təbliğ edilməklə, bu ölkələrdə 15-25 il ərzində vahid dövlətin idarə edilməsinə zəruri olan kontingentin hazırlanmasını tələb edir. Əks halda unitar Turan dövlətinin yaradıla bilməsi heç də real görünmür.

Bu məsələnin həll edilməsi mümkündür və türk dövlət başçıları bu sahədə real addımlar atılmasını təmin etməlidirlər. Bəzi mütəxəssislərin fikrinə görə, vahid türk dilinin yaradılması mümkün deyil, ancaq iki ümumtürk ədəbi dili yaratmaq olar. Monolit, unitar Turan dövlətinin yaradılması üçün hətta iki ümumtürk ədəbi dilini yaradıb, onu bütün türk dövlətlərində 15-25 il müddətində tədris və təbliğ etdikdən sonra vahid, monolit, unitar Turan dövləti təsis edərək, hər iki dilə Turan ərazisində bərabər hüquqlu dövlət dili statusu verməklə, problemi həll etmək olar. Belə ki, hazırda dünyanın bir çox ölkələrində iki və daha çox dil dövlət dili statusu daşımaqla bərabər, bütün təhsil müəssisələrində, mətbuatda, dövlətin idarə edilməsində istifadə edilir. Orta məktəbi bitirən şagirdlər artıq ən azı üç-dörd dili mükəmməl mənimsəyirlər. Məsələn, bu gün dünyanın 40 ölkəsində iki, 11 ölkəsində üç, 2 ölkəsində dörd, 1 ölkəsində beş dil bərabər hüquqlu dövlət dilidir. Hələ mən Cənubi Afrika Respublikasında 11, Boliviyada isə 37 rəsmi dilin mövcudluğunu önə çəkmirəm. Yəni unitar Turan dövlətinin yaradılması üçün özəl əhəmiyyət daşıyan hətta iki ümumtürk ədəbi dili yaradıla bilər və yaradılması üçün əsaslı addımlar atılmalıdır.

Həm də bu dillərin yaradılmasında bu günə müstəqil olub-olmadığından asılı olmayaraq, ən kiçik türk xalqlarının belə dilində olan doğma türk sözləri toplanaraq, yaradıla biləcək iki ümumtürk dili qrupunda çeşidlənməli, uyğun qramatik qaydalar, vahid əlifba və s. müəyyənləşdirməklə yaradılmalıdır. Bu halda hər iki dili yad söz və ifadələrdən təmizləməklə yanaşı, hər bir türk soyu və boyunun özünü bu dillərdə görməsini təmin etmək, türk dilini dünyanın 2-3 ən zəngin dilindən birinə çevirmək olar.

Hələlik isə ümumtürk ədəbi dili yaradılıb, unitar Turan dövləti formalaşdırılanadək, Turan Konfederasiyası yaratmaq mümkündür və yaradılmalıdır. Belə ki, min illərlə parçalanaraq müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf etməklə bir-birinə xeyli dərəcədə yadlaşdırılmış bir millətin birləşib-bütövləşməsi üçün bəzən min illər belə yaranması mümkün olmayan bir tarixi şərait türk millətinin bütövləşməsi üçün yaranmışdır. Bu şəraitin yaratdığı imkandan son dərəcə səmərəli istifadə edərək milləti bütövləşdirməmək, gələcəkdə türk millətinin varlığına son qoymaq, türk millətinin ölüm hökmünü imzalamaq deməkdir.

Həyatın bütün sahələrində qloballaşma prosesi çox sürətlə inkişaf edir. Qloballaşma dedikdə, çoxları bunu ancaq həyatın bir neçə konkret sahəsinə aid etməklə, yeni bir proses olduğunu güman edirlər. Lakin qloballaşma prosesi bəşər cəmiyyəti yarandığı gündən mövcuddur və daim, durmadan bəşərin həyatının bütün sahələrində irəliləyir. İndiki dövrdə qloballaşma prosesinin əvvəlki dövrlərindən əsas fərqi, prosesin daha sürətlə getməsidir. Milli məsələdə də bu proses bir çox sahələrdə olduğu kimi azlıqların çoxluqlar, zəiflərin güclülər çevrəsində əriməsi qaydasında gedir.

Hər bir insanın, hər bir toplumun hansı millətə mənsub olduğu onun dili ilə müəyyən olunduğu kimi, hər bir dövlətin də hansı millətə mənsub və məxsus olduğu dövlət dili ilə müəyyən edilir. Bu gün dünyanın zəif, nisbətən azsaylı xalqlarının 53 ölkəsinin dövlət dili ingilis dili olmaqla onların milliyyəti, ingilis milləti və əraziləri isə ingilis milli ərazisinə çevrilməsi deməkdir. Yəni bu xalqların assimilyasiyası hesabına ingilislərin milli ərazisi 32 milyon km2-dan çox, ingilis millətinin sayı isə 3 milyarda yaxın olmuşdur. Bu isə ərazi etibarilə Böyük Britaniyanın ərazisindən 132 dəfə, əhalisindən isə 30 dəfə çoxdur. Sonrakı yerləri isə ispanlar, fransızlar, portuqallar və almanlar tutur. Bu millətlərin çoxalması əsasən zəif və kiçik xalqları əsarətləri altına almaqla onların assimilyasiyası hesabına baş vermişdir. Millətin sayının çoxluğu və ərazisinin böyüklüyü hər bir millətin elmi, texniki cəhətdən sürətlə inkişaf edərək güclənməsinin ilkin şərtlərindəndir. Yaxın keçmişədək inkişaf etibarilə geriyə qalmış Çin və Hindistanın bir milyard yarıma çatan əhalisi hesabına dünyanın böyük və güclü dövlətləri sırasına çıxması da göz önündədir.

Hazırda ümumi əraziləri 4.733.623 km2, əhalisi isə 155,4 milyon nəfər olan altı müstəqil türk dövlətinin ən azı Konstitusiyalı Federasiya halında birləşərək iqtisadi, elmi-texniki, hərbi və s. gücə çevrilməklə, öz milli varlığını qoruyub saxlayaraq qloballaşma prosesinin müstəqil iştirakçısına çevrilə bilər. Bu, həm də bu gün başqa millətlərin, xüsusilə fars şovinizmi kimi əcaib bir varlığın əsarətində olan azərbaycan türklərinin və sair türk soylarının milli azadlığa qovuşmasını şərtləndirən zəruri amil olardı.

Bu gün türk dünyasının lideri olan Türkiyənin prezidenti hörmətli Rəcəb Tayyib Ərdoğan öz siyasi fəaliyyətini əsas iki isiqamətə yönəldib. Bunlardan biri türk milli həmrəyliyi əsasında türk dövləti birliyinin yaradılması, ikincisi isə islam dünyasının həmrəyliyinə nail olunmasıdır. Bizim, yəni türklər üçün ən önəmli olanı türk milli birliyinin və bu milli birlik əsasında ilk öncə Turan Konfederasiyası qurularaq onun vahid, unitar Turan dövlətinə çevrilməsidir.

Turk düşmənlərinin ən çox qorxuduğu, turk milləti üçün isə ona hava və su qədər zəruri və önəmli olan məhz budur, yəni Turan dövlətinin qurulmasıdır.

Məsələn, Rusiya Elmlər Akademiyasının baş elmi işçisi Aleksey Kupriyanov yazır ki, – “Ankaranın elan etdiyi “Bir millət – iki dövlət” onu nəzərdə tutur ki, Azərbaycan türkləri də Türkiyə türkləri kimi türkdür. İndi bu bizim nəzərimizdə “Bir millət – bir dövlət” mənasını alır və deməli, Türkiyə öz ərazisinə bir vaxt Rusiyaya məxsus olmuş əraziləri inteqrasiya edir”.

Əslində bu təkcə A.Kupriyanovu deyil, türk millətinə düşmən olan, türkləri parçalanmış və zəif olmasından istifadə edərək onların daim əsarətdə saxlamaqla, istismar etmək niyyətində olan dövlətləri də çox narahat edir. Çünki türk milləti birləşərək möhtəşəm monolit gücə çevrilərsə, daha heç bir qüvvə onu əsarətə ala və ya istismara məruz qoya bilməz.

Lakin məhz bu istiqamətdə hələ çox az iş görülüb və türk dövlətlərinin başçılarının, ilk növbədə R.T.Ərdoğanın fəaliyyəti bu istiqamətdə çox da intensiv deyil. Mən cənab Ərdoğanın türk milləti, türk dövlətləri, o cümlədən Türkiyə üçün gördüyü böyük və möhtəşəm işlərə kölgə salmaq, onun əhəmiyyətini azatmaq fikrindən çox uzağam. “Uman yerdən küsərlər” deyib türk aqilləri. Əlbəttə ki, nə Türkiyə, nə də R.T.Ərdoğan bütün türk soyları və onların liderlərinin görməli olduğu işləri tək yerinə yetirə bliməz. Lakin islam adına gördüyü işlərə sərf etdiyi vaxt və enerjisini türk milli birliyinin, yəni ortaq ədəbi türk dilinin, Turan Konfederasiyasının təşkilati, iqtisadi, texniki, elmi, ilk növbədə isə hərbi sisteminin qurulmasına sərf edərsə, bu, daha vacib, önəmli və qiymətli nəticələrin əldə edilməsinə gətirib çıxarar. Türkiyə prezidentinin bu sahədə, bu gün, bir əsas təşkilatçı olaraq bütün türk dövlət başçıları ilə intensiv iş aparması fövqəladə əhəmiyyətli məsələdir. Cənab Ərdoğanın Türkiyə dövlətinə başçılıq etdiyi dövrdə Türkiyənin iqtisadi, texniki və s. sahələrdə sürətli inkişafı, Türkiyənin düşmənlərinin ölkə daxilində təşkil edib maliyyələşdirliyi, silahlandırdığı kürd terrorizminə son qoyulması, otuz ildən bəri Azərbaycan türklərinin doğma torpaqlarının dünyanın Fransa, ABŞ, Rusiya kimi dövlətlərinin, Vatikanın birmənalı olaraq müdafiə etdikləri Ermənistanın işğalından Türkiyənin dəstəyilə azad edilməsi türk düşmənlərinin Türkiyəyə olan düşmən münasibətini çılpaq şəkildə ortaya qoymuşdur. Bütün bunlar göstərir ki, bu böyük güclərin qarşısında davamlı mübarizədə sınmamaq üçün türk birliyinin yaradılması, bütün türk xalqlarının milli ölüm-dirim məsələsidir.

Dünyanın güc mərkəzlərinin bu günkü durumu, onların bir-birinə nisbəti, onların maraqlarındakı ziddiyyətlər bu günə mövcud olan müstəqil türk dövlətlərinin Turan Konfederasiyası halında birləşərək böyük gücə çevrilə bilməsi üçün zəruri olan bəzi obyektiv əsaslar yaratmışdır. Bu əsaslardan ən əhəmiyyətlisi Turan Konfederasiyasının yaradılmasının bir çox həlledici məsələlərdə Rusiyanın milli və dövlət maraqları ilə üst-üstə düşməsidir. Turan dövlətinin yaranaraq bu qarşılıqlı iqtisadi, siyasi, elmi-texniki, hərbi və s. maraqların mütəfiqlik səviyyəsində uzlaşdırılması həm rus, həm də türk milli mövcudluğunun mənafeələrini ən azı 300-400 il müddətinə təmin edə bilər.

(Ardı var)

Şapur QASİMİ

Hürriyyət.- 2020.- 5-7 dekabr.- S.7.