Əzəmətli ölkə, möhtəşəm

diyar-doğma, əziz Türkiyə

əvvəli ötən saylarımızda

Tarixdə Amazonlar, Samsunda Amazon Köyü

Trabzonda Atatürk Köyü, Uzungöl, Sera Gölü, Çal Mağarası... Tütriyəyə şöhrət gətirən gəzməli, görməli yerlər olduğu kimi, Samsunda da gəzməli, görməli yerlər insanda bu günə, tarixə, gələcəyə səyahət ovqatı yaradırdı. Avqustun 18-də Amazon Köyünə getdik.

Samsunda Amazonlar, Amazon Köyü insana tarixi səyahət etdirir. Samsunun Amazonların yaşamış olduqları guşəsini gəzməyimiz də çox yaddaqalan, olduqca maraqlı səahət yerlərindən idi. Tarixdən Amazonlar döyüşkən qadınlar qəbiləsi olduğu yaddaşlarda qalıb. Onun adı savaşçı Qadın Toplumu olan Amazonlardan götürmüşdür. Deyilənə görə, “Amazon" adı kamandan ox atmağın asan olması üçün qızların sağ döşlərinin yandırılması adətindən meydana gəlib. Amazonlar bütün vaxtlarını döyüşlərdə keçirir, ox-kaman, döyüş baltası, yüngül qalxanlarla silahlanır, özlərinə də dəbilqə və paltarlar düzəldirmişlər. Amazonlar nəsli davam etdirməyi qonşu tayfaların erkəkləri ilə yerinə yetirirmişlər. Bundan doğulan oğlan uşaqlarını ya öldürür, ya da atalarına verir, qızları isə özlərinə götürürmüşlər.

Samsunun Amazon qadınlarının yaşadığı bölgə olduğu Tarixdən bilinir. Arxeoloqlar və tarixçilər Amazonların miladdan öncə 300-cü illərdə Termə Çayı sahmanında, Amisos Təpəsinin ətəyindəki zolaqda Thəmiskyra adlı kənddə (Amazon Köyündə) yaşadıqlarını isbat etmişlər. Bir halda, Amazonlar deyildiyi kimi, Samsunda yaşayıblar, onda Türkiyə, türk xalqı onlara sahib çıxmaya bilməz.

2010-cu ildə Batı Parkda yapılan Amazon Adası kanal vasitəsilə Qara Dənizdən ayrılmış ayrıca bir adadır. Körpülər yardımıyla keçilə bilən adada eynı zamanda Amazon kanalı, qayırma dayanacaq, balıq restoranları və əyləncə yerləri bulunur. Onunçün böyük bir Amazon Qadın Heykelini, onun çevre düzənləməsini yapmışlar. Heykəlin hündürlüyü 15 metr, eni 4 metrdir, ağırlığı 6 tondur. Bu heykəlləri 10 nəfər Ankaralı və Samsunlu heykəltaraşlar 5 aylıq bir çalışma sürəsinə başa gətirmişlər.

Amazon Adasında yerləşən Amazon Heykəlinin biri sağında, o biri solunda olmaqla “Anadolu Aslanları” adlandırılan iki heykəl bulunur. Aslan heykəllərinin içindən nərdivanla onun təpəsinə qalxmaq mümkün olur. Samsun bir çox nöqtələrindən görüle bilən Amazon qadını və “Anadolu Aslanı” heykəllərilə tanınır. Samsun Böyükşəhər Bələdiyəsi ilə On Doqquz May Üniversiteti tərəfdən həyata keçirilən köy, Samsuna gələn turistlərin bir nömrəli ziyarət yeridir. İnanırıq, buradakı işlər bitməyib, burada bundan sonra daha möhtəşəm, daha çox işlər görüləcəkdir. Bunca, amazonların yaşamları ilə bağlı heykəllər qoyulacaq, əzəmətli relyeflər yaradılmalı olacaqdır.

Tarixdən bilindiyi kimi, Amazonların əsl yeri Orta Asyadır. Orta Asiyalılar soy olarak da Türkdürlər və İskitlerin qadınları kimi tanınırlar. Amazonlar sadəcə qadın savaşçı bir topluluqtur və tarixə də savaşçı sifətiylə keçmişlər. Dönəmin bütün savaş alətlərini inanılmaz bir başarıyla işlətmiş, bir yığın kişi ordu ilə qarşı-qarşıya döyüşmmüşlər.

Türkiyədə ərəblər

Türkiyədə ərəb turistlər çoxdur. Trabzonda elə bilirsən, əhalinin yarısı ərəblərdir, haraya gedirsən ərəbləri görürsən. Dükana gedirsən - ərəblər, gəzimli yerlərə gedirsən - ərəblər, çay evinə gedirsən - ərəblər, muzeyə gedirsən - ərəblər. Bununla, Ərəblər həm də, Türkiyəyə elə-belə gəlmirlər, turist sifətilə gəlirlər. Onlar dəstə ilə gəzirlər. Hər yerdə Türkiyə qayda-qanunlarına, Türkiyədə mövcud nizam-intizama sayğılı olurlar. Daha doğrusu, onlar Türkiyənin iç qanunlarına, türk xalqının gələnək-görənəklərinə yetərincə əməl edirlər. Öz yetənəklərini də saxlayırlar. Qadınlar örtüklə gəzirlər. Türkiyəlilər də buna öyrəşmişlər. Heç kim hicablı, yalnız gözləri görünən qadınlara təəccüblənmir. Kişilər isə, geyimlərində türkiyəlilərdən heç də fərqlənmir. Onlar demək olar, Türkiyənin turist və alqı-satqı planını ödəyirlər. Özlərini sakit, tərbiyəli aparırlar. Acgöz, “görməmiş” deyillər. Hər yanda iki-iki, üç-üç... gəzişirlər.

Türkiyədə bələdiyələr

Türkiyə şəhərində mədəniyət, istirahət, təmizlik, şəhər nəqliyatı, şəhər təsərrüfatı və bu sıradan olan bir çox işlərə bələdiyə baxır, yerinə yetirdiyi şeylərin, problemlərin üstünə öz adını (Böyükşəhər Bələdiyəsi) yazır. Bu baxımdan bələdiyənin işinin yaxşısı da, yavası da göz qabağında olur. Bələdiyə bölümləri bir-biri ilə elə bil, yarışa girirlər. Baxırsan, hər yer səliqə-sahmanlı, hər şey öz yerində. Marketlərdə, dükanlarda, restoranlarda, kafelərdə, çay evlərində, bir sözlə, toplumluqla ilgili olan hər yerdə “Siqara içilməz” bildirisi yazılır, buna hamı bir nəfər kimi riayət edir, restoranlarda, kafelərdə, özəllikcə toplumla ilgili olan yerlərdə spirtli içki içən yoxdur. Heç bir marketdə, dükanda spirtli içki satıldığının şahidi olmadıq. Heç yerdə cinayət törətməyə yön verən əlavə səbəb yaradıcıısı demək olar, diqqətə çatmırdı. Marketlər, mağazalar, dükanlar, bazarlar gərəkən mallarla dolu idi. Şəhərin aparıcı işlərin yerinə yetirilməsi bələdiyələrin işinə aid idi. Türkiyə Cümhuriyətində Bələdiyə sayılıb-seçilən örgütlərdəndir. Türkiyə Bələdiyəsi devlətçün həm də kadr hazırlayan bir orqan görəvi daşıyır. Zaman-zaman Bələdiyə başarıqlısı Devlət hakimiyətində mühüm görəv tutur. Türkiyə Cümhuriyətinin indiki başkanı Rəcəb Təyyub Ərdoğan da Bələdiyə Başkanlığından gəlib başkan olmuşdur.

Türkiyədə dövlət yönətiçiliyi

Türkiyəyə bir turist gözüylə baxdıqda Trabzon və Samsunun timsalında nizam-intizama, qayda-qanuna yetərincə riayət olunduğu, hər şeyin öz yerində olduğu diqqətçəkəndir. Türkiyənin sənayesi, kənd təsərrüfatı gərəkən səviyədə inkişaf edib və inkişaf etməkdədir. Bu işdə sözsüz, devlət yönəticiliyi mühüm rol oynayır. Hər şey öz yerində qoyulub. Görəvlərə təyinatda qohumculluq, tayfacıllıq, yerlicillik heç bir rol oynamır. Söhbətləşdiyim şəxslərdə bu yöndə ciddi bir narazılığa tuş gəlmədim. Hər kəsin işi-gücü vardı, hər kəs öz işində-gücündə idi. Bircə şəxs bütün dünyanın düşmən edildiyindən gileyləndi, onu bir qədər danışdırdım. O, öz fikrini aydınlaşdırdı, gördüm, Vətənini, millətini ürəkdən sevən adamdır, dedikləri səmimidir. Dedikləri prezidentin dış siyasətinə aid idi, deyirdi, Türkiyə devlətinin başçısı Rəcəb Təyyub Ərdoğan bütün dünyanı bizimlə düşmən eləyib. Bu fikri Bakıda işlədənlər də var. Ancaq bu dedikləri haqda mənim Bakıda olanda da öz şəxsi fikirlərim vardı, Trabzonda olanda da. Bu fikir ondan ibarətdir, Rəcəb Təyyub Ərdoğanın ən çox xoşuma gələn işi elə, həmin məsələdir. Qarşımdakı söhbətçimə dedim, yox, cənab Ərdoğan sizi dünya ilə düşmən etmədi, sizə, əslində, türk və İslam dünyasına düşmənlərini tanıtdı, dedi, bunların əməllərinə bir baxın, görün bunlar sizlərdən nə istəyir! Terror örgütləri yaradıb sizin, türkiyə xalqının üstünə düşüblər, Türkiyəni zəiflətmək, dağıtmaq, türk xalqını məhv etmək istəyirlər. Bilirlər, dünya türklərinin canı burada – Türkiyədədir, Türkiyəni məhv etsələr, dünya türklərini çətinlik çəkmədən məhv edə bilərlər. Türkiyənin bugünkü möhtəşəm gəlişmələri onlarda qorxu duyumu yaradır. Onu da bilirlər, bütün İslam aləminin də ümidi Türkiyədir. Türkiyə məhv edilsə, İslam aləminin məhv edilməsi üçün əngəllərə rast gəlməzlər. Neçə onillərdir, Türkiyənin Avropa Birliyinə üyə olmasını əngəlləyirlər. Nədəni nədən ibarətdir? Rəcəb Təyyub Ərdoğan bütün bunları görür və bütünlükcə türklərə və müsəlmanlara onların düşmənlərinin kim olduğunu anladır. Başqa cür desək, o, dünyanı Türkiyəyə düşmən eləmir, Türkiyəyə öz düşmənlərini tanıdır. Türkiyə və bütünlükcə İslam Aləmi üçün bundan dəyərli, bundan önəmli nə ola bilər?

Bizim qənaətimizcə, Rəcəb Təyyub Ərdoğan Türkiyənin Qazi Mustafa Kamal Atatürkdən sonra ən qüdrətli devlət öndərlərinin birincilərindəndir. İndi ərəb ölkələri onların var-yoxlarını zaman-zaman talayanları, özlərinə qarşı terrorlar törədənləri, başbilənlərini (Səddam Hüseyin, Mühəmmər Qəzzafi, Hüsnü Mübarək, Bəşər Əsəd...) təhqiredici şəkildə öldürənləri və öldürmək istəyənləri, onları başsız qoyanları yaxşı tanıyır, Türkiyəninin onlara arxa durduğunu görür, onu özünün başbiləni, ağsaqqalı sayır. Bütün bunlar Türkiyə Cümhuriyəti Rəcəb Təyyub Ərdoğanın sayəsində baş verib. Onlar indi bütün dünya müsəlmanlarına münasibətdə Türkiyəni, onun mövqeyini mütləq nəzərə alırlar.

Ardı var

Prof.Dr. Bəhmən SULTANLI

Hürriyyət.- 2024.- 19 noyabr, №43.- S.5.