ARTIQ ADAM

Hekayə

Xəstəxananın həyətinə xeyli adam toplaşmışdı. Qadınlar bir tərəfdə, kişilər başqa bir tərəfdə öz aralarında asta-asta xəstəxananın reanimasiya palatasında yatan xəstədən danışırdılar. Qadınlardan biri, deyəsən xəstənin anası idi, ortalığa “yazıq oğlum nə gün gördü ki?” deyə süni şəkildə ağlamısındı. Onun artistlik etdiyini, oğlunun halına ürəkdən yanmadığını təcrübəsiz insanlar belə, asanlıqla sezərdi.

Bəzənib-düzənmiş, ətrafdakılara naz satmaqla məşğul olan qız, deyəsən bacısı idi, sanki anasına həm cavab, həm təskinlik, həm də özlərinə bəraət qazandırmaq kimi “gunah özündədir, az içərdi”, deyə mızıldandı.

Digər bir cavan qadın sakitcə başını aşağı salıb, dərin xəyallara getmişdi. Üzündə dərin bir peşmançılıq hissi vardı. Sanki bu günədək etdklərinin yanlış olduğunu indi anlamışdı. Amma artıq çox gec idi. Sonrakı peşmançılıq heç vaxt fayda vermir. Bu qadın, deyəsən, xəstənin həyat yoldaşı idi. Yanında 7-10 yaşlarında iki oğlan uşağı dayanmadan göz yaşı axıdırdılar. Hamının başı söhbətə qarışdığından onlara təsəlli vermək heç kəsin yadına düşmürdü.

Digər yaxın-uzaq qohumlar da xəstədən daha çox onun ana-bacısının əziyyət çəkərək xəstəxanaya gəlmələrindən narahat olduqlarını ehyam vururdular.

Əvvəli ötən saylarımızda

“Mənim pulum, tanışlarım, hörmətim yoxdur. Amma qardaşıma qurban edəcək bir canım var. Onun günahını mən üzərimə götürəcəyəm. Maşını mənim sürdüyümü, qəzanı da mənim törətdiyimi etiraf edəcəyəm. Mənim həbsxanada, ya azadlıqda qalmağım çox da önəmli deyil. Amma qardaşımın gələcəyi məhv ola bilər. Eybi yox, mən həbsxanaya gedərəm, qardaşım hakim işləyəndə mənim azadlığa çıxmağıma kömək edər”, - Azad dedi. Onun dedikləri ailənin üzərindən böyük bir yükü götürdü. Kədər-qəm yerini sevincə verdi. Azadın həbs olunması heç kimdə narahatlıq yaratmırdı, buna görə də məsələni Azadın dediyi kimi yoluna qoydular. Tezliklə məhkəmə oldu və Azad “içkili vəziyyətdə, sürücüluk hüququ olmadan qəza törədərək bir nəfərin ölümünə səbəb olduğundan” on il həbs cəzası aldı.

Məhkəməyə yalnız Azadın dostları gəlmişdi. Qardaşı və valideynləri məhkəməyə belə, gəlməyi özlərinə əziyyət bilmişdilər. Azad özünü qəhrəman kimi hiss edirdi. Düşünürdü ki, bu gündən hamı ondan danışacaq, onun fədakarlığı qardaşının və valideynlərinin ona olan münasibətində fundamental dəyişiklik yaradacaq, ona bu günə kimi göstərmədikləri hörmət və qayğı göstərəcəklər. Hətta ola bilsin ki, qardaşını sevdikləri kimi onu da sevə biləcəklər.

Həbsxana həyatı Azadın düşündüyündən daha ağır idi. Orada verilən yeməyi yeyə bilmirdi. Əvvəllər ayda bir dəfə yanına gələn həyat yoldaşı indi iki-üç aydan bir gəlirdi. Valideynləri isə böyük qardaşına problem olar deyə, bir bəhanə ilə həbsxanada ona baş çəkmirdi.

Azad yavaş-yavaş depressiyaya düşürdü. Ozünü tənha hiss edirdi. Yalnız uşaqlıq dostu onu tərk etməmişdi. İmkanı olmasa da həftədə bir dəfə onun yanına gəlir, yemək gətirirdi.

Azad həbsxanada kəskin arıqlamışdı. Digər vərəmli məhbuslardan vərəmə yoluxmuşdu. Müalicə üçün çoxlu pul lazım idi, amma heç kəs ona sahib çıxmırdı. Böyük qardaşı sanki heç əvvəlcədən qardaşı olmamış kimi özünü aparır, uzaqdan uzağa olsa da onunla maraqlanmırdı.

Qardaşının artıq hakim işlədiyini eşitmişdi. Amma onun azadlığa çıxması ilə bağlı heç bir cəhd etmirdi. Azadın həyat yoldaşı ilə bağlı dostundan eşitdiyi xəbər də onu birdəfəlik məhv etmişdi. Həyat yoldaşı, “məni qoyub həbsxananı seçmisənsə, mənə sənin kimi ər lazım deyil“, deyib boşanmaq qərarı vermişdi. Hətta Azad esitmişdi ki, həyat yoldaşı rəsmən boşanmadan artıq özünə yeni bir sevgili tapmış, günlərini onunla eyş-işrətdə keçirir.

Azadın yeganə ümidi oğlanlarına idi. Onlar da çox kiçik idilər, əllərindən bir şey gəlmirdi. Nə vaxta böyüyələr, nə vaxta Azada kömək edələr, xəyaldan başqa bir şey deyildi. Bir tərəfdən xəstəlik, digər tərəfdən ona qarşı olan etinasızlıq Azadı içindən yeməyə başlamışdı. Hətta özünə qəsd etməyi belə, ağlından keçirsə də, sonra uşaqları gözünün qarşısına gəlmiş, “yox ölümümlə onları üzməyə haqqım yoxdur”, deyə fikrindən vaz keçmişdi.

Fikir Azadı bir dəqiqə belə sərbəst buraxmırdı. Bir dəfə adəti üzrə həbsxananın həyətində bir kənara çəkilib, dərin fikirlərə qərq olmuşdu. Bu vaxt salam-kəlamı olan dustaqlardan biri ona yaxınlasdı: “Qardaş, yüz fikir bir borcu ödəməz… Bunun bir yolu var, elə yaşayasan ki, həyatın etibarsız üzünü görməyəsən”. Azad mexaniki olaraq, “O necə olur” suali verdi. Məhbus yoldaşı ona bir siqaret uzatdı: “Al, bütün qəm-kədərin düşməni budur”. Azad düşünmədən siqareti aldı, çəkməyə başladı. Birdən-birə canına xoş bir rahatlıq gəldi. Ətrafını saran qaranlıq rəngli bir aləmə çevrildi. İndiyə kimi ona çətin gələn məsələlər indi çox asan görünməyə başladı. İlk dəfə idi ki, Azad xoşbəxtlik duyğusunu yaşayırdı.

Həmin gündən Azad narkotik qəbul etməyə başladı. Bu barədə çox sonralar dostuna da dedi. Dostu nə qədər, “bu yola düşmə, bu yolun sonu yoxdur”, desə də Azad “zatən, mənim yaşamağım heç kimə, hətta özümə belə lazım deyil”, - dedi. Dostu çox israr etsə də, urəyində ona haqq qazandırdı. Zatən valideynləri və həyat yoldaşı onun varlığını unutmuşdular. Fədakarlığı müqabilində qardaşı borclu qalmasın deyə onun ölümünü arzulayırdı...

Nəhayət, həbsxanada qurulan məhkəmələrin birində ağır xəstə olmasını nəzərə alıb, qalan cəzasını şərti cəza ilə əvəzləyib Azadı həbsdən azad etdilər. Azadlığa çıxmaq sevinci Azadı həbsxananın qapısında tərk etdi. Onu qarşılamağa heç kim gəlməmişdi. Gedəcəyi yer də yox idi. Valideynləri çoxdan onu unutmuşdular. Həyat yoldaşı qeyri-qanuni başqa kişilərlə yaşayırdı. Azada küçə həyatını seçməkdən başqa yol qalmamışdı…

Azad həmin gündən özü kimilərlə şəhərin uçuq-sökük evlərində, zibil atılan dalanlarda gecələməyə başladı. Dostu onu tapıb həkimə apardı. Dövlət hesabına vərəm və şəkər xəstəliyindən mualicə almasına yardımçı oldu. Azada xəstəxanada mütəmadi olaraq dövlət hesabına xeyli bahalı dərman yazırdılar... Azad apteklərin biri ilə danışıb, həmin dərmanları yarı qiymətinə aptekə satırdı. Aldığı pulu isə yalnız övladlarına xərcləyir, onları əyləncə yerlərinə aparır, onlara əyin-baş alırdı. Uşaqları dəfələrlə onun harda yaşamasını soruşsalar da, o, yerini bildirmirdi. Hətta bir dəfə böyük oğlu “biz səninlə qalmaq istəyirik” desə də Azad, “yox, ananızın yanında qalın, mən qalan yer uzaqdır, məktəbə gedib-gəlmək sizə çətin olar”, deyərək başından etmişdi.

Azad digər “bomj” tanışları ilə birlikdə narkotik və spirtli içki qəbul edirdi. Yavaş-yavaş daxili orqanları sıradan çıxırdı. Qara ciyərində serroz ildırım sürəti ilə inkişaf edirdi. Ona kömək edəcək kimsə yox idi. Zatən, o, içində çəkdiyi fiziki ağrıları bir o qədər hiss etmirdi. Onu əzən, məhv edən mənəvi ağrılar idi. Bu ağrı qardaşının, bacılarının, ata və anasının ondan imtina etmələri, həyat yoldaşının ondan boşanmadan başqa kisilərlə oturub-durmasından əmələ gəlmişdi. Azadın yaşamağa gücü qalmamışdı. O, hiss edirdi ki, tezliklə həyatdan gedəcək. Bu da onun yeganə ümid və sevinc mənbəyi idi. O, yaşamağa o qədər nifrət edirdi ki, ölüm onun üçün həyatının ən böyük hədiyyəsi olacaqdı.

Bir gün küçədə gecələyən yoldaşları səhər Azadın oyanmadığını gördülər. Nə qədər çalısdılarsa, Azad ayılmadı. O, çətinliklə nəfəs alırdı, rəngi meyit rəngində idi. Verilən heç bir suala cavab vermirdi. Yoldaşları onun ağır vəziyyətdə olduğunu başa düşdülər və təcili tibb yardıma müraciət etdilər. Xəstəxanaya yerləşdiriləndə artıq çox gec idi. Azada heç kim kömək edə bilməzdi. O, ağır kamotoz vəziyyətdə can vermə növbəsini gözləyirdi. Elə bil Əzrayıl da, valideynləri kimi, onu tərk etmişdi… Ölüm növbəsi ona çatmırdı ki, çatmırdı. Bütün həyatı boyu özünün bu dünyada artıq olduğunu düşünən Azad ölüm yatağında bu cansıxıcı dünyadan köçəcəyi anı gözləyirdi. Onun həyətdə qohum-qardaşının toplanmasından, həyat yoldaşının dərin peşmançılığından, övladlarının onun üçün tökdükləri göz yaşlarından və dostunun onun üçün hər cür fədakarlığa hazır olmasından xəbəri yox idi. Bəlkə də son nəfəsində bunlardan xəbəri olsaydı, ölümünü bu qədər istəməzdi…

AZAD

Hürriyyət.- 2025.- 21 yanvar, №3.- S.13.