Azərbaycanın neft-qaz yataqlarına maraq artır

ARDNŞ-in xarici şirkətlərlə imzaladığı müqavilələr deyilənlərin təsdiqidir

1994-cü ildən ənənəvi keçirilən Beynəlxalq neft və qaz, neftayırma və neft kimyası sərgi-konfransı Azərbaycanın enerji potensialının dünyaya təqdimatında, əməkdaşlıqda yeni prioritetlərin müəyyənləşdirilməsində mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Prezident İlham Əliyev bu ilin iyununda keçirilən XVII Beynəlxalq Xəzər neft-qaz sərgi və konfransının açılışındakı çıxışında bir daha ölkəmizin bugünkü uğurlarından, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadənin nəticələrindən bəhs edərək bildirmişdir: “ Əgər 1994-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən o qətiyyətli addımlar atılmasaydı və “Əsrin kontraktı” imzalanmasaydı, bəlkə də Azərbaycanın inkişafı tam başqa istiqamətdə davam edərdi. “Əsrin kontraktı”nın imzalanması ilə Azərbaycan nəinki Xəzər hövzəsinin böyük, zəngin resurslarını dünya şirkətləri üçün açdı, eyni zamanda, Azərbaycanın uzunmüddətli və uğurlu inkişafını təmin etdi.”

İnvestisiyaların cəlb edilməsi, xarici şirkətlərlə uğurlu və qarşılıqlı maraqlar əsasında yaradılmış əlaqələr, hasilatın artırılması, Azərbaycanın iqtisadi inkişafının təmin edilməsi, neft kəmərlərinin tikintisi və təbii ehtiyatların bu kəmərlər vasitəsilə dünya və Avropa bazarlarına nəql edilməsi layihələri bugünkü Azərbaycanın reallıqlarını yüksək dərəcədə əks etdirir. Bu gün Azərbaycanın neft-qaz ixracatçısına, dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatçısına çevrilməsi əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan neft strategiyasının nəticəsidir.

Azərbaycanın əsas iştirakçısı və təşəbbüsçüsü olduğu BTC və BTƏ neft-qaz layihələri artıq regional müstəvidən çıxıb, qlobal xarakter daşıyır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, bu layihələr olmasaydı, bu gun hər hansı bir “Cənub dəhlizi”ndən söhbət gedə bilməz, Avropanın enerji təhlükəsizliyi məsələləri tamamilə başqa istiqamətdə həll olunacaqdı: “Bu gün əldə edilmiş uğurlar əsasında gələcəyə baxırıq. O gələcəyə ki, qarşımızda yeni imkanlar, yeni üfiqlər açılır.”

ABŞ Dövlət Departamentinin Avrasiya enerji məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Riçard Morninqstar bildirir ki, Azərbaycan “Cənub dəhlizi”nin ayrılmaz bir hissəsidir. Xüsusilə də “Şahdəniz” layihəsinin ikinci fazasından hasil olunacaq Azərbaycan qazı olmadan “Cənub dəhlizi” layihəsi reallaşa bilməz. ABŞ Xəzər regionu təbii qazını Avropaya gətirəcək yeni Cənub dəhlizinin açılmasına güclü dəstək verir. Qərb “Şahdəniz” qazının alınması və tranziti ilə bağlı Türkiyə və Azərbaycan arasında imzalanan sənədi alqışlayır. R.Morninqstar bildirir ki, bu, bizdə “Cənub dəhlizi” konsepsiyasının reallığa çevriləcəyinə əminlik yaradır.

Yeni layihələr üçün real imkanlar yaranıb. Azərbaycan enerji sahəsində regional mərkəzə çevrilib. Beynəlxalq əhəmiyyətə malik və Avropanın enerji təhlükəsizliyinə zəmanət verən, Azərbaycanın əsas iştirakçısı və təşəbbüsçüsü olduğu layihələr ölkələr arasında əməkdaşlıqda körpü rolunu oynayır.

Azərbaycanın kifayət qədər potensialı var ki, Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etsin.” Prezident İlham Əliyev bildirir: “Azərbaycanda aşkar edilmiş neft-qaz yataqları bundan sonra da uzun illər, ən azı, 100 il ölkəmizi təmin edəcək, bizim ixrac imkanlarımızı təmin edəcək, etibarlı tərəfdaş kimi Azərbaycan gələcəkdə də öz müsbət rolunu oynayacaqdır.”

“Biz dünya enerji şirkətləri ilə etibarlı tərəfdaş kimi uğurla əməkdaşlıq edirik” söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyev bildirir ki, bu gün ARDNŞ dünyanın aparıcı şirkətləri arasındadır və xarici şirkətlərlə uğurlu əməkdaşlıq bizə yeni, müasir təcrübəni gətirdi.

Cari ildə də neft-qaz sektorunda əhəmiyyətli hadisələr baş verib. “Cıraq” Neft Layihəsinin icrasına start verilməsi neft-qaz strategiyasının uğurlu və uzunmüddətli olduğunun göstəricisidir. 2009-cu ildə “Azəri”-”Çıraq”-”Günəşli” yatağından 40 milyon tondan artıq neft hasil olunub. Çıraq Neft Layihəsi bu rəqəmi daha da artırmaq üçün böyük imkanlar yaradacaq. “Azəri”-”Çıraq”-”Günəşli”nin 15 il əvvəl başlanmış işlənməsinin davamı olan Çıraq Neft Layihəsindən ilk neft hasilatı 2013-cü ilin sonlarına planlaşdırılır.

ARDNŞ-in prezidenti Rövnəq Abdullayev “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından ötən dövr ərzində neft-qaz sektoruna 37 milyard dollardan artıq sərmayə qoyulduğunu, digər yataqlar və strukturlar üzrə irimiqyaslı layihələrin həyata keçirildiyini bildirir. 1994-2009-cu illərdə xarici neft şirkətləri ilə hasilatın pay bölgüsü üzrə 31 saziş imzalanıb. Bu gün 15 ölkəni təmsil edən 34 beynəlxalq enerji şirkəti quruda və Azərbaycan sektorunda yerləşən 30 yataq üzrə aparılan neft-qaz əməliyyatlarına cəlb olunub. Ümumilikdə isə Azərbaycanda hazırda 61 yataq uğurla istismar olunur. Xarici neft şirkətləri ilə birlikdə aparılan axtarış-kəşfiyyat, qazma, tikinti və hasilat üzrə böyük həcmdə işlər həyata keçirilmiş və uğurlu nəticələr alınmışdır. Nəhəng “Şahdəniz” qaz-kondensat yatağı, orta səviyyəli “Əşrəfi” və “Qarabağ” yataqları aşkar edilmiş, “Azəri-Çıraq-Günəşli” kontrakt sahəsində neft hasilatı artırılmışdır.

R.Abdullayev qeyd edir ki, Azərbaycan hasil olunan karbohidrogenlərin qəbulu, saxlanılması və dünya bazarlarına çıxarılması istiqamətində də qısa müddətdə böyük uğurlar qazanmışdır. Şaxələndirilmiş ixrac neft və qaz kəmərləri sisteminin qurulması ölkənin enerji müstəqilliyini təmin etmiş, Avropa və digər uzaq ölkələrin karbohidrogen resursları ilə təminatı üçün qarşıda yeni perspektivlər açmış, Xəzəryanı ölkələrdə hasil olunan enerji daşıyıcılarının nəql edilməsi üçün sabit tranzit dəhlizi kimi Azərbaycana real imkanlar yaratmışdır. Azərbaycan dövləti bu məqsədlə bütün mövcud infrastrukturunu üçüncü ölkələrə təqdim etməyə hazır olduğunu dəfələrlə bəyan etmişdir. Bu sırada təhlükəsiz ixrac neft və qaz kəmərləri sistemi, yeraltı qaz anbarları, neft terminalları, etibarlı dəmir yolu və dəniz daşımaları şəbəkəsi qeyd olunmalıdır.

Dövlət başçısı bildirir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu neft strategiyasının 15 ildən artıq həyata keçirilməsinə baxmayaraq Azərbaycanın neft-qaz yataqlarına maraq azalmır. Xarici tərəfdaşlarla yeni layihələr, yeni yataqlar üzrə müqavilələrin imzalanması deyilənlərin təsdiqidir. Bu gün Azərbaycan şirkətləri başqa ölkələrə böyük həcmdə investisiyalar qoyurlar.

Bu ilin martında ARDNŞ ilə Almaniyanın “RWE Dea” Şirkəti arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən “Naxçıvan” prespektiv strukturunun kəşfiyyatı, işlənilməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında sazişin əsas kommersiya prinsip və şərtlərinin razılaşdırılmasına dair Qarşılıqlı Anlaşma Memorandumu imzalandı.

“RWE Dea” Şirkəti təbii qazın və xam neftin kəşfiyyatı və hasilatı sahəsində fəaliyyət göstərən nüfuzlu beynəlxalq şirkətlərdən biridir. Müasir qazma və hasilat, texnika və texnologiyasına malik Şirkət uzun illərdən bəri əldə etdiyi təcrübəni öz fəliyyətində uğurla tətbiq edir.

Eyni zamanda, “RWE Dea” Şirkəti Nabukko layihəsi konsorsiumunun 6 səhmdarından biridir.

“Naxçıvan” perspektiv strukturu Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda, Abşeron yarımadasından 90 km cənubda, sahildən isə 55 km aralıda yerləşir. Struktur dənizin 120-750 metrə qədər dərinliklərində, Azərbaycanın zəngin təbii qaz yataqlarından olan “Bahar” və “Bulla dəniz” yataqlarının əhatəsində yerləşir. 1960-cı ildə aparılan seysmik kəşfiyyat işləri nəticəsində aşkar edilmiş bu strukturda 1994-cü ildə axtarış qazmasına başlanmışdır.

“RWE Dea” Şirkəti həmin strukturla bağlı müraciət etmiş və tərəflər arasında danışıqlara start verilmişdir. Aparılmış danışıqlar Memorandumun imzalanmasına zəmin yaratmışdır. Bütün bunlar, Abşeron arxipellaqında kifayət qədər çıxarıla bilən karbohidrogen ehtiyatlarının olduğunu sübut edir.

Bildirilmişdir ki, “Naxçıvan” strukturunun çıxarıla bilən təbii qaz ehtiyatı 300 milyard kubmetr, kondensat ehtiyatı isə 38 milyon ton həcmində qiymətləndirilir.

“RWE Dea” Şirkətinin İdarə Heyətinin sədri, doktor Jürgen Qrossman qeyd etmişdir ki, “RWE Dea” Şirkəti ilə ARDNŞ-in gələcəkdə Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı təbii qaz və neft yataqlarının kəşfiyyatı sahəsində əməkdaşlıq edilməsinə dair razılaşmanın tərtib olunması məqsədilə Anlaşma Memorandumunu imzalaması alman texnologiyalarının Azərbaycana daxil olması üçün bir giriş qapısı olacaq. Kəşfiyyat və hasilatdan başlanan bu əməkdaşlığın bütün sahələri əhatə edəcəyinə əminlik ifadə olunmuşdur.

R.Abdullayev qeyd etmişdir ki, “Naxçıvan” perspektiv strukturunda işləmək üçün “RWE Dea” Şirkətinə verilən bir illik müddət ərzində ARDNŞ-lə Şirkət arasında müqavilə hazırlanacaq. “RWE Dea” bu perspektiv strukturu öyrənəcək. Bir il müddət ərzində “PSL” müqaviləsi imzalanacaq. Bundan sonra bu strukturda kəşfiyyat işləri həyata keçiriləcək. “RWE Dea” Şirkətinin Nabukko layihəsinin fəal iştirakçılarından biri olduğunu bildirən R.Abdullayev bu inamını da ifadə etmişdir ki, Nabukko layihəsinin həyata keçirilməsində birgə işlər aparılacaq, müsbət nəticələr əldə olunacaq. J.Qrossman da “Naxçıvan” perspektiv strukturunun gələcəkdə Nabukko layihəsinə öz töhfəsini verəcəyini bildirmişdi.

Ötən ay Balaxanı-Sabunçu-Ramana və Kürdəxanı neft yataqlarının daxil olduğu blokun bərpası, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti və Almaniyanın UGE-LANSER PTİ. LTD. Şirkəti arasında saziş imzalandı. ARDNŞ-in prezidenti imzalanan sazişin böyük əhəmiyyətə malik olduğunu bildirərək qeyd etmişdi ki, Şirkət ölkənin quru sahələrində neft-qaz yataqlarının bərpası və işlənməsi layihələrinə ciddi diqqət yetirir və əsaslandırılmış şəkildə ehtimal edir ki, bu yataqların potensial xam neft və təbii qaz ehtiyatları ölkənin ümumi karbohidrogen balansında əhəmiyyətli paya malikdir. Bunu nəzərə alaraq Azərbaycanın quru sahəsində yerləşən Balaxanı-Sabunçu-Ramana və Kürdəxanı neft yataqlarının daxil olduğu blokun bərpası, işlənməsi layihəsinin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Bildirildi ki, bu məqsədlə 2008-ci ildə ARDNŞ və Almaniyanın UGE-LANSER PTİ. LTD. Şirkəti arasında Qarşılıqlı Anlaşma haqqında Memorandum imzalanmış və həmin sənədə əsasən tərəflər danışıqlar apararaq, Balaxanı-Sabunçu-Ramana və Kürdəxanı neft yataqlarının daxil olduğu blokun bərpası, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Sazişin əsas ticari prinsiplərini, şərtlərini razılaşdırmışlar.

Ümumi sahəsi 16,14 kv.km təşkil edən Balaxanı-Sabunçu-Ramana və Kürdəxanı neft yataqlarının daxil olduğu blokun bərpası, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti və UGE-LANSER PTİ. LTD. Şirkəti arasında imzalanmış Sazişdə UGE-LANSER PTİ. LTD. şirkətinin iştirak payı 75 faiz, ARDNŞ-ə məxsus Ortaq Neft Şirkətinin payı isə 25 faiz müəyyən edilmişdir.

Sazişə əsasən, qeyd olunan neft yataqları blokunun işlənmə və hasilat dövrü 25 il müddətinə müəyyən edilmişdir. Həmin müddət başa çatdıqdan sonra işlənmə və hasilat dövrü, ARDNŞ təsdiq edərsə, daha 5 il uzadıla bilər.

Bu günlərdə isə ARDNŞ ilə bp Exploration (Azerbaijan) LTD. Şirkəti arasında “Şəfəq”-”Asiman” dəniz blokları üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü ilə bağlı əsas kommersiya prinsipləri sazişi imzalandı. R.Abdullayev bildirdi ki, BP və ARDNŞ Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Şəfəq” və “Asiman” perspektiv strukturlarının birgə geoloji-kəşfiyyatı və işlənməsinə dair “Qarşılıqlı anlaşma haqqında” Memorandumu 2009-cu ildə Londonda imzalamışdır. Sazişin qüvvədə olma müddəti bu ilin iyulunda başa çatıb. Saziş 30 il müddətinə nəzərdə tutulur. Geoloqların proqnozlarına görə, strukturda qaz ehtiyatı 300-500 milyard kubmetr arasındadır.

Bütün bunlar bir daha Azərbaycanın neft və qaz yataqlarına artan marağın təsdiqidir. Azərbaycanın əldə etdiyi uğurların yeni nəticələrə stimul verdiyini söyləyən Prezident İlham Əliyev bildirir ki, iqtisadi imkanlar məhdud olan yerdə siyasi təşəbbüsləri irəli sürmək, öz milli maraqlarını maksimum dərəcədə müdafiə etmək və prinsipial müstəqil siyasət aparmaq çox çətin olur. İqtisadi müstəqilliyimiz, böyük valyuta ehtiyatlarımız, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi Azərbaycanın inkişaf yolunda inamla irəlilədiyini təsdiqləyir.

Yeganə Əliyeva

İki sahil.- 2010.- 9 iyul.- S.5.