Azərbaycanın müstəqilliyinin dönməzliyi Milli Qurtuluş Günündən başlayır

Milli Məclisin sədr müavini, YAP İdarə Heyətinin üzvü Bahar Muradovanın www.yap.org.az saytına müsahibəsi

- Bahar xanım, bu günlər ölkəmizin bütün guşələrində 15 İyun - Milli Qurtuluş Günü təntənəli şəkildə qeyd olunmaqdadır. Bu əlamətdar tarixin bir dövlət kimi Azərbaycanın taleyinin müəyyənləşməsində rolu və əhəmiyyəti haqqında fikirlərinizi bilmək istərdik...

- 15 İyun - Milli Qurtuluş Gününün Azərbaycan tarixindəki yeri və rolundan danışarkən ilk növbədə həmin günə qədərki vəziyyəti dəyərləndirmək, xatırlamaq yerinə düşər. Böyük problemlər içində müstəqilliyini elan etmiş Azərbaycan o zaman qısa müddət ərzində daha böyük çətinliklərlə üz-üzə qaldı. Bildiyiniz kimi 1990-cı illərin əvvəlində daxildəki ictimai-siyasi proseslər 70 il mövcud olmuş SSRİ-nin dağılmasına gətirib çıxardı və ittifaqın tərkibində olan respublikalar müstəqilliklərini elan etdilər. Digər respublikalardan fərqli olaraq Azərbaycanda bu prosesi gücləndirən amil Dağlıq Qarabağ məsələsi oldu. Bu münaqişənin ortaya çıxması isə öz növbəsində Azərbaycanda ictimai-siyasi oyanışın, mərkəzi hakimiyyətə, erməni separatizminə etirazın meydana çıxmasına transformasiya olundu. Bununla yanaşı, keçmiş SSRİ hakimiyyətinin ermənilərin tərəfini tutması bu prosesi daha da gücləndirdi. Çox ciddi, gərgin, perspektivi görünməyən ağır bir durum yaranmışdı. Bu durumun özünün də içində müxtəlif fikirlər, meyillər, cərəyanlar və həmin cərəyanların arxasında dayanan müxtəlif maraqlı qruplar vardı. Təbii ki, Azərbaycan belə bir durumda öz düzgün addımını atmalı idi. Düzdür, o vaxt SSRİ-ni qoruyub saxlamaq istəyənlərin olmasına rəğmən Azərbaycan özünü müstəqillik meyillərinin daha çox gücləndiyi bir respublika kimi tanıtmışdı. O zamankı Azərbaycanın Ali Soveti müstəqilliklə bağlı Konstitusiya aktını qəbul etdi. Bundan sonrakı dövrdə isə Azərbaycana qarşı təhdidlər və təzyiqlər daha da artdı. Müstəqillik isə sadəcə, kağız üzərində qalırdı. Çünki müstəqilliyi yalnız elan etməklə iş bitmirdi, bir sıra müvafiq addımlar atılmalı idi. Amma atılmalı olan addımların reallaşması istiqamətində işlər görülmürdü. Ən azından o vaxt müstəqilliyi elan etmiş ölkə rəhbərliyi daxili və xarici təzyiqlərin fonunda Azərbaycanın müstəqilliyini qoruyub saxlamaq imkanına malik deyildi. Çünki hakimiyyət Azərbaycanın ittifaqsız necə yaşayacağını təsəvvür etmək iqtidarında deyildi. O zaman səylərin böyük əksəriyyəti də xalqı ittifaqsız yaşamağın mümkünsüzlüyünə inandırmağa yönəlmişdi. Qüvvələri səfərbər edərək müstəqilliyi təmin etmək yerinə bir qrup özünü təsdiq etməyə cəhd göstərir, digər qrup-Qarabağ hadisələrinin dalğası üzərində meydan hərəkatından istifadə edərək hakimiyyətə gəlmək istəyirdi. Nəticədə ərazilərimizin işğalı, Xocalı soyqırımının baş verməsi, insanların qaçqın və məcburi köçkün durumuna düşməsi fonunda AXC-Müsavat cütlüyü hakimiyyətə gəldi. Qısa müddət ərzində bu qüvvələr də çox ciddi problemlərlə üz-üzə qaldılar. Əgər bir tərəfdən onlardan əvvəlkilər Azərbaycanı idarə etmək iqtidarında deyildilərsə, AXC-Müsavat cütlüyü isə Azərbaycanın idarəçilik sükanını təsadüfən ələ keçirmiş qüvvə idi. Bu da çox qısa bir zamanda özünü göstərdi. Hakimiyyəti ələ almış insanlar bu hakimiyyətə rəhbərlik etməyi bacarmadılar. Sosial dayaqlardan demək olar ki, tam məhrum oldular. Öncə xalq içində nüfuzlarını itirdilər, Azərbaycanı böhrana sürüklədilər. Xalqın da onlara heç bir inamı qalmamışdı. Ermənilər də bundan istifadə edərək bölgələrimizi işğal etməyə başlamışdılar.

O zaman ölkənin gələcəyini düşünən ziyalılar bir araya gəldilər. Bunu xüsusi vurğulayım ki, Azərbaycanın bu çətin vəziyyətdən xilas edilməsi ilə bağlı müəyyən fikirlər səslənirdi, müzakirələr aparılırdı, ziyalıların müraciəti isə xüsusi əhəmiyyətə malik idi. Bu təşəbbüsü bir partiyaya, ideologiyaya çevirən ziyalılar sonradan ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında müqavimət hərəkatını bir araya gətirə bildilər. Məhz Heydər Əliyevin Yeni Azərbaycan Partiyasının rəhbərliyində dayanması və partiyanın proqram və nizamnaməsinin ulu öndərin rəyi ilə yazılması, qarşıda duran vəzifələri müəyyən etməsi bütün insanları səfərbər etdi. Qısa zamanda ölkənin bölgələrində Yeni Azərbaycan Partiyasının yerli təşkilatları yarandı və bütün insanlar Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsinin vacib olduğunu vurğulayaraq bunun üçün də hərəkətə keçdilər. Bu prosesi həm də hakimiyyətdə olan qüvvələrin öz sosial dayağını itirməsi şərtləndirirdi. Çünki ölkəni idarə edə bilmədiklərini, öz daxilindən olan müxalifəti cilovlaya bilmədiklərini və xüsusilə hərbi müxalifətlə üz-üzə qaldıqlarını gördükdə hakimiyyətdə olan insanlar ən azı özlərini xilas etmək üçün Heydər Əliyevi Bakıya çağırmaq məcburiyyətində qaldılar. Bu proses bizim hər birimizin gözü qarşısında baş verdi və o günlərin nə qədər çətin və ağrılı olması həmin günləri yaşayan insanların yaddaşlarından heç zaman silinməyəcək.

Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan parlamentinin rəhbəri seçilməsi o zaman atılması vacib olan ən düzgün addım idi. Heydər Əliyevin baş verən proseslərlə bağlı düzgün qərar qəbul etməsi, Gəncəyə səfər etməsi və Azərbaycanın maraqlarını hər şeydən üstün tutan insanların Heydər Əliyevin ətrafında cəmlənməsi dövlətimizin həm daxili, həm də xarici təzyiqlərə müqavimət hərəkatını formalaşdırmağa imkan verdi. Beləliklə, ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev Azərbaycanı məhv olmaq təhlükəsindən xilas etdi.

Ümumiyyətlə, bu xatırlatmalarım o dövrdə baş verən hadisələrin xronologiyasıdır. Amma bu xronologiyanın içində nə qədər hadisələr cərəyan edir. Bütün bunları görən, yaşayan və kitablardan oxuyan gənc nəsil çox yaxşı dərk etməlidir ki, həmin dövrdə yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi və qətiyyəti Azərbaycanı bir dövlət olaraq xilas etdi. Bu, Qurtuluşun başlanğıcı idi. Ona görə də, hesab edirəm ki, o dövrə qədərki hadisələrin mahiyyəti və məzmunu bir çox araşdırmaları tələb edir. O dövr çox ciddi tədqiq olunmalıdır. Fikrimcə, bir sıra siyasi qüvvələrin, təşkilatların, dövlət qurumlarının və onun rəhbərlərinin rolu, iştirakı, günahı və xidməti hələ bundan sonra uzun illər tədqiqat obyekti olaraq qalacaq.

- Ümumiyyətlə, bu günü Azərbaycan dövlətçiliyinin tarixində dönüş anı hesab etmək olarmı?

- Azərbaycanın dövlətçilik tarixinə nəzər salanda bizim öyündüyümüz, qürur duyduğumuz, ölkələri fəth edən, Azərbaycanın ərazilərini genişləndirən tarixi şəxsiyyətlərimiz olub. Ötən əsrin əvvəllərində Şərqdə ilk demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldı. Onun taleyi isə bizə bəllidir. Bundan sonra Azərbaycan keçmiş SSRİ-nin tərkibində respublika kimi mövcud olsa da, müstəqil deyildi. Azərbaycanın həqiqi mənada müstəqilliyi ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra -15 İyun - Milli Qurtuluş Günündən başlayır. Qeyd etdiyim kimi bu vaxta qədər formal olaraq müstəqillik elan olunsa da, ölkədə idarəçilik sistemi yox idi. O dövrdə hakimiyyətdə təmsil olunan hər siyasi partiyanın bir silahlı qrupu vardı. Qarabağda gedən döyüşlərdə vahid komandanlıq, nəzarət yox idi, döyüşlərdə silahlı qrupların bir-birinə qarşı dayanması, mənafe mübarizələri və bu prosesin özündə də siyasi maraqların güdülməsi Azərbaycanı çox çətin bir duruma salmışdı. O baxımdan, 15 İyun - Milli Qurtuluş Günü Azərbaycanın həqiqi mənada müstəqilliyinin əldə olunması və bu müstəqilliyin daimiliyinin və əbədiliyinin təmin olunmasında başlanğıc nöqtə sayılır. Azərbaycan dünyaya yalnız həmin gündən sonra özünü müstəqil dövlət kimi təqdim edə bildi. Bu müstəqil dövləti təmsil edən bir şəxsiyyət olaraq Heydər Əliyev bütün dünya dövlətlərinə göstərə və sübut edə bildi ki, Azərbaycanın müstəqilliyi daimidir. Bu gün Azərbaycan həm dünyada, həm regionda nüfuzu ilə fərqlənən dövlətdir. Biz artıq inkişaf etmiş ölkələr sırasına qoşulmaq prosesindəyik. Təsadüfi deyil ki, Prezident İlham Əliyev Azərbaycanda keçid dövrünün başa çatdığını elan edib. Bu tarixi fikrin arxasında böyük zəhmət, fəaliyyət dayanır. Bu nöqteyi-nəzərdən Heydər Əliyevin 1993-2003-cü illəri əhatə edən ikinci hakimiyyətinin 10 ili ərzində məhz ən başlıca vəzifələr yerinə yetirilib. Məhz bu zaman kəsiyində Azərbaycan dövləti öz müstəqilliyini tam mənada bərpa etdi, Azərbaycanın güclü ordusu formalaşdı, Azərbaycanın bütün iqtisadi imkanları səfərbər olundu və həyata keçirilən iqtisadi layihələr ölkəmizi bir çox böyük dövlətlərin yaxın tərəfdaşına çevirdi və ölkəmiz bu layihələrin nəinki iştirakçısı, hətta təşkilatçısı oldu. Azərbaycan malik olduğu coğrafi, iqtisadi imkanlardan, təbii sərvətlərindən təkcə öz maraqları üçün deyil, bütövlükdə bölgənin və dünyanın enerji təhlükəsizliyi üçün istifadə edən bir ölkə olduğunu sübuta yetirdi. Bütün bunlar isə Azərbaycanda siyasi sabitlik olmadan əldə edilə bilməzdi. Bu dövr ərzində ən böyük uğur ölkə daxilində sabitliyin əldə olunması və onun qorunub saxlanması idi. Bu isə Azərbaycanda silah yolu ilə hakimiyyətə gəlməyin mümkünsüzlüyünü hər kəsə göstərdi. Azərbaycanda hakimiyyətə yalnız seçkilər, yəni xalqın iradəsi əsasında gəlmək mümkündür. Siyasi sabitliyin fonunda isə iqtisadi-sosial layihələrin həyata keçirilməsi ölkəmizin dünyaya etibarlı tərəfdaş kimi təqdimatına imkan yaratdı. 10 il ərzində bunu əldə etmək mümkün oldu və nə qədər çətin olsa da ulu öndər Heydər Əliyev bu işlərin öhdəsindən gəldi. Bunun nəticəsidir ki, Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi, Yeni Azərbaycan Partiyasının proqram və nizamnaməsində əksini tapan ideoloji və siyasi kurs Azərbaycan xalqı tərəfindən birmənalı olaraq qəbul və müdafiə olunur. Bu gün də xalq bu siyasi kursa inanır və bu da Azərbaycanın uğurlarında böyük əhəmiyyət daşıyır. Ümumilikdə, bütün bunların kökündə isə yuxarıda qeyd etdiyimiz dönüş anı dayanır.

- O dövrü xarakterizə edərkən diqqət çəkən məqamlardan biri də həmin zaman hakimiyyətdə olan qüvvələrin bacarıqsızlığı və qətiyyətsizliyidir. Amma maraqlıdır ki, indi müxalifətdə olan həmin partiyalar yenə də hakimiyyətə iddialıdır. Sizcə, onların belə bir iddia ilə çıxış etməyə mənəvi haqları çatırmı?

- Onların Azərbaycanda hakimiyyət başına gəlməyə mənəvi haqlarının çatmaması bir faktdır. Həmin dairələrin bu günə qədərki durumu, Azərbaycan xalqının onlara münasibəti bunu deməyə əsas verir. Xalqın bu insanlara zərrə qədər də etimadı yoxdur, bu mənada getdikcə vəziyyətləri daha da pisləşir. Onu da qeyd edim ki, onların iddiaları ilə imkanları arasında çox böyük ziddiyyət var. Başqalarının hesabına layiq olduqlarından qat-qat artıq nailiyyətə iddia edirlər. Çox qəribədir ki, həmin insanlar hesab edirlər ki, Azərbaycanı vaxtilə məhv olmaqdan xilas edən, bugünkü nailiyyətləri qazanan siyasi qüvvə hakimiyyətdən imtina etməlidir və onlar da gəlib hakimiyyətə yiyələnməlidirlər. Biz isə onları sağlam rəqabətə, mübarizəyə dəvət edirik. Bu xalq, bu meydan, bu siz, bu da biz. Qoy xalq sizə münasibətini bildirsin. Yoxsa, hansısa ultimativ şərtlərlə danışmaq, kimlərinsə dəstəyinə bel bağlamaq, başqa ölkələrdə baş verənlərdən təsirlənmək və buna da inanmaq həmin müxalif partiyaların nə qədər uzaqgörən olmadıqlarının sübutudur. O baxımdan, hesab edirəm ki, məsələ onların hakimiyyətə gəlməyə mənəvi haqqı olub-olmaması cəhətindən dəyərləndirilməməlidir. Bu iddialar onların imkanlarına uyğun dəyərləndirilməlidir. Fikrimcə, əsas məsələ budur. Gücün çatmadığı işin qulpundan yapışmaq isə 1992-93 -cü illərdəki hadisələrə gətirib çıxarır. Azərbaycan isə nə daxildəki bəzi qruplar üçün, nə də ölkəmizin inkişafını istəməyən xarici qüvvələr üçün eksperiment meydanı deyil. Bəzən bu qüvvələrin xaricdə başqaları ilə maraqları üst-üstə düşür və bunu da guya “beynəlxalq dəstək” kimi qələmə verməyə çalışırlar. Bəli, həmin müxaliflərin Azərbaycanı istəməyən xarici dairələrlə bəzi məqamlarda maraqları və fikirləri üst-üstə düşür. Amma bu, onların fikirlərinin doğruluğunu yox, ölkəmizə qarşı qəsdlərin hələ də qaldığını sübut edir.

- Bu gün Heydər Əliyev siyasəti uğurla davam edir. Bu siyasi kursun perspektivləri haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Bu gün Azərbaycanda Heydər Əliyev siyasəti daha çevik, daha yaradıcı, daha sürətlə həyata keçirilir. Ulu öndər Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu siyasi kursun davamlılığını təmin edən amil Azərbaycan xalqının mövqeyidir. Çünki xalq artıq əminliklə qət edib ki, Azərbaycanın yeganə uğurlu inkişafı Heydər Əliyev yolu ilə bağlıdır. Bu gün hər kəs əmindir ki, bu siyasətin alternativi yoxdur. Baxmayaraq ki, bu yola alternativ görə bilən insanların bəziləri hələ də meydanda qalmaqdadır. Amma bu da Azərbaycandakı demokratik ab-havanın nəticəsidir. Bizim heç nədən qorxumuz yoxdur və kimlərinsə fəaliyyətini məhdudlaşdırmaqla siyasət yürütmürük. Onsuz da bizim siyasətimiz genişləndikcə onların fəaliyyəti məhdudlaşır. Bizim onları sona qədər sıradan çıxarmaq kimi bir fikrimiz və qəsdimiz də yoxdur. Hətta bəzən zaman-zaman bizi bunda ittiham edənlər tapılır. Amma bu sadəcə sözdür. Həmin dairələrin vaxtilə törətdiklərinə, bütün bu illər ərzində Azərbaycan xalqının inkişafına mane olmaq istədiklərinə, xarici faktorlara istinad edərək Azərbaycan dövlətini öz yolundan döndərmək istəmələrinə baxmayaraq biz onlarla düşmənçilik aparmırıq. Azərbaycanın inkişafı bundan sonra da davam edəcək və bizim uğurlarımız davamlı olacaq. Azərbaycan qısa müddətdə böyük inkişaf yolu keçib. Bu inkişaf hər addımda özünü göstərir. Bu gün Azərbaycan bütün istiqamətlərdə bölgəyə və dünyaya nümunə ola biləcək səviyyədədir. Bütün bunlar çox qısa bir zamanda xalqımızın öz əməyi ilə əldə olunub. Mən gələcəkdə Azərbaycanın daha böyük inkişafa imza atacağına inanıram. İnanıram ki, yaxın zamanlarda Qarabağ məsələsi də öz ədalətli həllini tapacaq. Vaxtilə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilən siyasət bu gün qətiyyətlə və dönmədən həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyevin də bildirdiyi kimi ölkəmizin ərazi bütövlüyü bu gün danışıqlar predmeti deyil və ola da bilməz. ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin status-kvonun dəyişdirilməsinin vacibliyini vurğulaması və bu istiqamətdə fəaliyyətə keçməsi, “buzu əritmək” istəklərinin ortaya qoyulması məhz Azərbaycan tərəfinin yeritdiyi siyasətin nəticəsidir. Ölkə rəhbərliyinin bu məsələdə qətiyyətli və davamlı siyasəti, düşünülmüş və ardıcıl diplomatik addımları son nəticədə Azərbaycan xalqının istəyini əks etdirən və qələbəyə hesablanmış mövqeyin möhkəmlənməsini təmin edir.

İki sahil.- 2011.- 15 iyun.- S. 5.