Ömrü xalqın, vətənin taleyinə yazılmış müdrik insan

 

Xalqımız Azərbaycanın ən yeni tarixinin yaradıcısı, müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin banisi, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illiyini, onun əziz  xatirəsini böyük ehtiram və hörmətlə yad etməklə qeyd edir.

 

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin müdrik dövlətçilik siyasətinin bu gün möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində Respublikamız dünya dövlətləri birliyində öz layiqli yerini tutmuş, dünyəvi dəyərlərə söykənən demokratik, hüquqi və sivil bir dövlət qurulmuşdur. Ölkəmizdə dönməz və dayanıqlı ictimai-siyasi sabitlik qanunçuluq təmin edilməklə vətəndaş cəmiyyəti, demokratik bir cəmiyyət formalaşdırmışdır.

Müstəqil dövlətimiz son 20 ildə dövlət idarəetməsinin elmi prinsiplərinə və demokratik ənənələrə uyğun inkişaf etmiş, böyük nüfuza sahib olmuşdur. Azərbaycanın müstəqil inkişaf yolunda inamlı addımlarla irəliləməsi təbii ki, hər bir azərbaycanlının inam, güvənc ünvanı olan fenomenal şəxsiyyət,  müdrik insan Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

O əbəs yerə demirdi ki :

“Xalqın, Vətənin taleyi hər bir insanın taleyinə çevrilməlidir!”. Azərbaycanın da taleyi həqiqətən də Heydər Əliyevin taleyinə çevrilmişdi.

Ulu öndər XX əsrin II yarısından başlayaraq Azərbaycanın müstəqil azad dövlətçiliyi uğrunda əməli mübarizə aparmış və onun sosial-iqtisadi əsaslarını yaratmağa nail olmuşdur. O, fəaliyyətinin hər bir dövründə hüquqa, qanuna üstünlük vermiş, onun bütün yaradıcılığı və fəaliyyəti qanuna söykənmişdir. Demək olar ki, idarəçilikdə qanunçuluq və hüquq ulu öndərin ən çox üstünlük verdiyi prinsip olmuşdur. Hələ sovet dövründə Respublikaya rəhbərlik edərkən onun atdığı ilkin addımlar respublikada qanun pozuntularına, korrupsiyaya qarşı mübarizə olmuşdur. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər respublikanın sosial-iqtisadi inkişafında böyük nailiyyətlər qazanılmasına öz müsbət təsirini göstərmişdir. Bu nailiyyətlər müstəqillik dövründə ölkəmiz üçün çox əhəmiyyətli olmuşdur. Hamımıza məlumdur ki, ulu öndərin respublikamıza 1993-cü ildə rəhbərliyə gəlməsi çox ağır bir dövrə təsadüf edirdi. Bu dövrdə ölkədə qanunsuzluq, hüquqsuzluq, bir sözlə, hakimiyyətsizlik baş alıb gedirdi.

Ulu öndərin bir kəlamı həmişə bizim üçün örnək olaraq qalacaqdır. O deyirdi: “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi bizim tarixi nailiyyətimizdir. Xalqımızın əsrlər boyu həsrətində olduğu müstəqilliyi və əldə etdiyi tarixi, milli azadlıq hüququnu, haqqını qoruyub saxlamaq bizim ən başlıca əsas vəzifəmizdir”.

“... Müstəqilliyin əldə olunması nə qədər çətindirsə, onun saxlanılması, daimi, əbədi olması bundan da çətindir...”

“Azərbaycan Respublikası bundan sonra onun başına nə gəlirsə-gəlsin, müstəqilliyini itirməyəcək, yenidən heç bir dövlətin tərkibinə daxil olmayacaq, heç bir başqa dövlətin əsarəti altına düşməyəcək...”

“...Bizim böyük məsuliyyətimiz var. Biz müstəqil Azərbaycan dövləti yaradırıq və onu elə yaratmalıyıq ki, daim yaşasın, heç bir qüvvə onu heç bir yana əyə bilməsin, heç bir böyük dövlət gəlib bizim, Azərbaycan xalqının milli azadlığını, müstəqilliyini əlindən ala bilməsin. Bunun üçün də hər kəs bu müstəqilliyi qorumaqdan ötrü sadiq olmalı və öz şəxsi mənafeyini milli mənafedən aşağı tutmalıdır...”

Ümummilli liderimizin bu dövrdə irəli sürdüyü qanunçuluq prinsiplərində əsas məqsədi ondan ibarət idi ki, biz hüquqi dövlət qurmalıyıq və bu dövlət xalqa xidmət etməlidir. “Yaxşı hökumət o hökumətdir ki, o insanları xoşbəxt etmək istəyir, bunu hansı yolla həyata keçirəcəyini bilir”. Bu yoldan ən əsası ulu öndərin həyata keçirdiyi qanunçuluq yolu idi.

Hüquqi dövlətimizin möhkəmləndirilməsi, ulu öndərin hüquqa, qanuna həmişə üstünlük verməsi onun hüquqi dövlət nəzəriyyəsini mükəmməl bilməsindən irəli gəlirdi. O, çox dəqiq bilirdi ki, hüquqilik əlaməti hüquqi dövlət nəzəriyyəsindən irəli gəlir. Hansı ki, dünya da mövcud olan konstitusiyalarda əks olunan hüquq nəzəriyyəsi əsasən dövlət və şəxsiyyət arasındakı əlaqələrin məzmununu nəzərdə tutur. Çünki bu nəzəriyyə bu günün, bu əsrin nəzəriyyəsi deyil, onun kökü çox qədim tarixlərə təsadüf edir. Öz millətinə olan böyük sevgisinə və müstəqil dövlətinə əbədi bağlılığına söykənən ulu öndər vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının tanınmasına, onun qorunmasına, onun müstəqilliyinə zəmanət verilməsinə xüsusi diqqət verirdi. O, dəqiq bilirdi ki, şəxsiyyət və dövlət arasında bu formada qarşılıqlı münasibət və əlaqələrin qurulması və bunların qanunla tənzimlənməsi ona əsaslanır ki, müasir dövrdə həm dövlət, həm vətəndaşlar bir-birilərindən qarşılıqlı əsasda asılıdırlar və onların bir-birilərinə münasibəti son nəticədə hər ikisinin inkişafına əsaslı təsir edir. Bəllidir ki, insan resurslarının inkişafı dövlətin özünün inkişafı deməkdir. İnsanların inkişafdan qalması hansı ki, bu hal qanunsuzluq, hakimiyyətsizlik şəraitində daha çox baş verir, belə hal cəmiyyətin sabitliyinin pozulmasına və dövlət üçün ağır problemin yaranmasına səbəb olur. Bunları söyləməklə bir daha o qənaətə gəlmək olur ki, ulu öndərin xalqla hökumət münasibətləri barədə söylədiyi müdrik kəlamı həm böyük təcrübəyə, həm   elmi nəzəriyyəyə söykənirdi.

O, həmçinin xalq hökumət münasibətləri ilə yanaşı insan hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı beynəlxalq normaların daxili hüquq sisteminin birbaşa tətbiqi məsələsini incəliklərinə qədər bilirdi. Məlumdur ki, dövlətlərin qarşısında duran məsələlərin biri də insan hüquq və azadlıqları sahəsində beynəlxalq hüquq normalarının tətbiqi və uyğunlaşdırılması üçün zəruri şərait yaradılmasıdır. İnsan hüquq və azadlıqları sahəsində beynəlxalq hüquq normalarının tanınması və konstitusiyanın tətbiqi ilə yanaşı onların faktiki tədqiqi də çox zəruridir. Beynəlxalq hüququn normalarının dövlət daxili hüquq sistemində tətbiqi qaydaları dövlətlərin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. Bu qayda Azərbaycanın dövlətçiliyinin möhkəmləndiyi və Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi dünyaya tanıdıldığı ilk illərdə çox önəmli və əhəmiyyətli olmuşdur. Ulu öndərin beynəlxalq hüququ, dövlətdaxili hüquq sisteminə tətbiqi qaydalarını müdrikcəsinə tətbiqi ilə 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi” imzalanarkən onun Azərbaycan qanunları ilə təsdiqi və qanunun qüvvəyə minməsi ölkəmizi xaricdən gözlənilən çox təzyiq və müdaxilələrdən xilas etdi. Bu təkcə Azərbaycanın bir müstəqil dövlət olaraq öz müstəqil daxili və xarici iqtisadi siyasət yeritməsinin göstərici olmaqla yanaşı, eyni zamanda Azərbaycan millətinin öz təbii sərvətlərinə sahiblik və istifadə etmək hüququnun qorunması üçün çox əhəmiyyətli bir tarixi hadisə idi. Digər tərəfdən Azərbaycanın hüquqi dövlət olduğunu bir daha dünya ictimaiyyətinə tanıtdırması idi.

Heydər Əliyev bu barədə deyirdi: “... Bizim bütün təbii sərvətimiz xalqa məxsusdur və bu sərvətlərdən istifadə olunmasında heç kəsin müstəsna haqqı yoxdur... “. Həqiqətən də bu gün Azərbaycanın təbii sərvətlərindən yalnız Azərbaycan xalqı istifadə edir, millətin, dövlətin inkişafı naminə sərvətlərimizdən səmərəli və düzgün istifadə olunur.

Ulu öndərin dövlətçiliyimizə olan böyük tükənməyən sevgisi vətəndaşlara olan dərin hörmət və məhəbbəti, onun doğma torpağımıza bağlılığı, nəhayət, qəlbində yaşatdığı bu nəhayətsiz duyğuları konstitusiyanın təməl prinsipindəki nəzəriyyələrində əks olunmuşdur. Belə ki, konstitusiyada bəyan edilir:

- Qanunun aliliyini təşkil edən dövlətin qurulması

Bu gün respublikada həyata keçirilmiş hüquqi islahatlar nəticəsində bütünlüklə hüquq sistemi təkmilləşdirilmiş, müasirləşmiş, beynəlxalq sistemlərə uyğunlaşdırılmış, xalqın iradəsinin ifadəsinə real, demokratik şərait yaranmış, qanunun aliliyi tam təşkil olunmuşdur. Qanun pozuntularına qarşı aparılan mübarizə hüququn qorunması şəraitində aparılır.

- Demokratik quruluşa təminat vermək və vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq.

Heydər Əliyev Azərbaycanda demokratiyanın tam bərqərar olması, ölkənin bütün sahələrində hüquq, demokratik islahatların həyata keçirilməsinin vacibliyini bir dövlət başçısı kimi, ölkənin inkişafında həlledici amil sayaraq bu yolu Azərbaycanın dövlətçiliyinin möhkəmləndirilməsi, dünya birliyində layiqli yer tutmasında əsas şərt kimi dəyərləndirirdi.  Demokratik cəmiyyətin və müasir dövlətçiliyin qurulmasında əsas şərtlər - insanlara  hüquq və azadlıqlarının qorunması, vətəndaşların - kollektivlərin və insan birliklərinin, azad yaradıcısı həyat sferasına həm qanuni, həm də əməli olaraq şəraitin yaradılmasıdır.

Ölkənin ümumi və sosial-iqtisadi inkişafının nəticəsinə görə regionun lideri sayılan dövlətimiz ədalətli iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq inkişaf etmiş və hamının layiqli həyat səviyyəsinin təmin olunması reallaşmışdır. 

Göründüyü kimi  bu ülvi niyyətlər, prinsiplər hamının qəlbindən gələn hisslərdir ki, bu duyğuları yaşamaq insana kifayət etmir. Əsas məsələ bu duyğuları, prinsipləri  reallığa çevirməkdir. Ulu öndərin tarixi fəaliyyətini və xalq vətəndaş qarşısında xidmətlərinin ən bariz forması bu duyğularla, prinsiplərlə yaşayaraq onu reallığa çevirmiş və xalqına, dövlətinə ərməğan etməsi olmuşdur.

Ulu öndər bu prinsipləri və islahatları həyata keçirərkən xalqının maraqları çərçivəsində çıxış edirdi və O, deyirdi: “Biz ölkədə demokratiyanı ona görə inkişaf etdirmirik ki, bunu bizdən Avropa Şurası tələb edir. Biz demokratiyanı ona görə inkişaf etdiririk ki, ölkəmiz demokratik, hüquqi dövlət quruculuğunu özü üçün inkişaf yolu seçmişdir”.

Qanunçuluq, qanunauyğunluq təkcə cəmiyyətə aid deyil. Cəmiyyətlə yanaşı təbiətin, insan təfəkkürünün və nəhayət tanrının bütün varlıqları üçün yaratdığı qanunauyğunluqlar da mövcuddur. Göründüyü kimi hansı formada qanun pozularsa onun nəticəsi fəlakətlə nəticələnə bilər. Qanunçuluğun qorunması insanlar üçün ictimai həyatın bütün sahələrində inkişaf etməyə imkan verir.

Məlumdur ki, hakimiyyət funksiyalarının həyata keçirilməsində vətəndaşların bilavasitə iştirakının ən səmərəli forması hesab olunan real yerli özünüidarəetmə olmadan güclü və demokratik hakimiyyət təsəvvür etmək mümkün deyildir.

Məşhur filosoflardan birinin söylədiyi kimi: “Bələdiyyə idarələri azad millətlərin gücünü təşkil edir. Millət azad idarəetmə sistemi yarada bilər, lakin institutları olmadan azadlıq ruhunu qoruyub saxlaya bilməz”.

Yerli özünüidarəetmə vətəndaş cəmiyyəti institutlarından və onun formalaşdırma mexanizmlərindən biridir ki, bu da özünü ilk növbədə yerli əhəmiyyətli məsələlərin əhalinin özü tərəfindən müstəqil həll edilməsində göstərir.

Qeyd etmək lazımdır ki, hər bir ölkədə xüsusən də demokratik ölkələrdə ən yüksək sosial təşkilat tipi kimi tanınan vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması, ilk növbədə burada yerli özünüidarəetmənin hərtərəfli və məqsədyönlü inkişafını tələb edir. Çünki yerli özünüidarəetmə demokratik dövlətin və inkişaf etmiş vətəndaş cəmiyyətinin ayrılmaz əlamətlərindən biridir. Azərbaycanda həqiqi vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu prosesinə yeni başlanılmasına baxmayaraq, inkişaf etmiş demokratik ölkələrdə o, öz inkişafının yüksək pilləsindədir. Bu ölkələrdə vətəndaş cəmiyyəti ümumdövlət əhəmiyyəti daşıyan strateji məsələlər (təhlükəsizlik, müdafiə, xarici siyasət və s) istisna olmaqla, demək olar ki, ölkənin bütün həyati məsələlərinin həllində yaxından iştirak edir.

Belə ki, demokratik dövlətlərin qazandıqları uğurların əsas səbəblərindən biri də məhz burada olan möhkəm qanunçuluq vətəndaş cəmiyyətinin (özünü təşkil və özünüidarənin) yüksək səviyyəsidir. Qeyd edək ki, vətəndaşların özünütəşkil forması kimi yerli özünüidarəetmə ictimai institutların bütün əlamətlərinə malikdir.

Hələ XIX əsrdə bir çox mütəfəkkirlər və plüralist demokratiya nəzəriyyəçiləri güclü və mərkəzləşdirilmiş dövlət problemini müəyyənləşdirilmiş və dövlət hakimiyyətinin əksmərkəzləşdirilməsi sxeminə əsaslanan yerli özünüidarəetmənin zəruriliyini qeyd etmişlər.

Ölkəmizdə yerli özünüidarəetmə institutunun inkişafı daima ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Bu qayğı ulu öndərimizin dediyi bu fikirlərdə bir daha özünü aydın şəkildə göstərir:

“Yerli özünüidarəetmənin yaradılması Azərbaycanda gedən demokratiya prosesinin öyük bir hissəsi, böyük bir qoludur. Demokratik, hüquqi dövlət, dünyəvi dövlət qurmaq prosesinin bir hissəsi, bir sahəsidir. Biz Azərbaycanda tam müstəqil yerli özünüidarəetmə orqanları yaradırıq. Bu həm demokratiyanın inkişafı deməkdir, eyni zamanda, ölkəni idarə etməkdə vətəndaşlarımıza imkanlar yaradılmasının göstəricisidir”.

Ulu öndərin ideyalarına və qanunçuluq prinsipinə sadiq qalan və onu sədaqətlə həyata keçirən möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev qanunçuluğun respublikanın gələcək inkişafı üçün ən önəmli şərtlərdən biri olduğunu qeyd edərək bir daha deyir ki: “Azərbaycanda qayda-qanun var və hər bir vətəndaş qanunlara tabe olmalıdır. Azərbaycanda sabitliyin qorunması gələcək inkişafımız üçün ən önəmli şərtlərdən biridir.”

 

 

Mehdi Səlimzadə

 

İki sahil.- 2013.- 26 aprel.- S.25.