Qanlı tarix

Tarixi qədimdən-qədim, soykökü minilliklərə gedib çıxan bir xalq var-Azərbaycan xalqı!

Əsrlər boyu hər cür məhrumiyyətə, müsibətə sinə gərib ən agır döyüşlərdən , ölüm-dirim savaşlarından qalib kimi çıxan ,meydanda düşmənin gözünün içinə dik baxmağı bacaran məğrur, qürurlu, əyilməzdir Azərbaycan xalqı!

Zaman-zaman acgöz, mənfur qonşularımız tərəfindən istismara məruz qalsa da, “can” deyib, “çor” eşitsə də, yenə kin saxlamayan, özü yeməyib yedirdən, geyməyib geydirən, sonunda dost deyib, qardaş bilib bağrına basdığından xəyanət görəndir Azərbaycan xalqı!

Başı çox bəlalar çəkib, çox müsibətlər görüb xalqımızın... Dədə-babalarımız silahı başının altında saxlayıb həmişə, “düşmən yatmır, düşmən oyaqdır”-deyə... Amma düşmənlərimiz daha ayıq-sayıq, daha tədbirli çıxıblar... Aldığımız zərbələr batman-batman, ziyanlarımız ödənilməyəcək qədər ağır olub. 1918-ci ilin 30 mart və 3 aprel tarixləri arasında Bakı şəhərində və Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində, eləcə də Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul, Salyan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə Bakı Soveti və daşnak erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri qırğın da bu yaralar siyahısına daxildir. Rəsmi mənbələrə əsasən, bu soyqırım nəticəsində 12 minə yaxın azərbaycanlı qətlə yetirilmiş, on minlərlə insan itkin düşmüşdür. 31 mart soyqırımı- Azərbaycanlıların kütləvi surətdə qırğını, repressiyalara məruz qalması, doğma yurdlarından sürgün edilməsi və didərgin salınması XX əsr tarixinin ən faciəli və dəhşətli səhifələrindəndir. Bu soyqırım Bakı, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağda, Zəngəzurda, Naxçıvanda, Lənkəranda və Azərbaycanın başqa bölgələrində xüsusi qəddarlıqlarla həyata keçirilmişdir. Dənizdən-dənizə böyük dövlət yaratmaq xülyası ilə yaşayan daşnaklar həmin dövrdə bolşeviklərin hakimiyyətə yiyələnməsindən istifadə edərək səraitdən maksimum yararlanaraq, azərbaycanlılara divan tutublar. Üzdə özünü bolşevik kimi qələmə verən, əslində isə qatı daşnak olan Şaumyanın fitvası ilə həmin günlərdə ermənilərin törətdikləri cinayətlər Azərbaycan xalqının yaddaşında əbədi əks olunmuşdur. Minlərlə dinc azərbaycanlı əhali yalnız milli mənsubiyyətinə görə məhv edilmişdir. Erməni qəsbkarları üç gün ərzində Bakıda 30 min azərbaycanlının həyatına son qoymuş, qocaları, qadınları və uşaqları amansızcasına qətlə yetirmiş, evlərə od vurmuş, insanları diri-diri yandırmış, qədim tarixi abidələri, milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və digər abidələri dağıtmış, məhv etmiş, Bakının böyük hissəsini xarabazarlığa çevirmişlər. Ermənilərin Bakıdan başlanan vəhşilikləri Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan kəndlərini də əhatə etmişdir. Martın 31-i və aprelin 1-də xüsusilə kütləvi şəkil alan bu qırğın nəticəsində təkcə Bakıda 17 min insan qətlə yetirilib. Şaumyanın erməni-bolşevik dəstələri şəhər əhalisinin 400 milyon manatlıq əmlakını ələ keçirmiş, müsəlmanların bir çox ziyarətgahlarını dağıtmışlar. Qırğınlar zamanı Şamaxı qəzasının 53 müsəlman kəndində ermənilər tərəfindən 8 min nəfərdən çox azərbaycanlı qətlə yetirilmişdir. Quba qəzasında 162 kənd darmadağın edilmiş, 16 mindən çox insanın həyatına son qoyulmuşdur. 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanda ən ağır faciələrlə üzləşən, ən dəhşətli qətliamlara məruz qalan bölgələrimizdən biri də qədim Azərbaycan torpağı olan Zəngəzur mahalı olmuşdur. Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivinin məlumatlarında, rəsmi sənədlərdə və şahidlərin ifadələrində deyilir ki, erməni terror birləşmələri Zəngəzur qəzasında 115 Azərbaycan kəndini başdan-başa yandırıb külə döndərmişlər. Nəticədə təkcə Zəngəzur qəzasında 10068 nəfər günahsız soydaşımız öldürülmüş, əyalətdəki bütün milli mədəniyyət abidələri yerlə-yeksan edilmişdir.

Azərbaycanın bir çox yerlərində 1918-ci ilin martında törədilmiş görünməmiş soyqırımı aktlarının qanlı izləri - kütləvi insan məzarlıqları mövcuddur. Qubadakı məzarlıq buna əyani sübutdur. 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanın yüzlərlə şəhər və kəndi, o cümlədən Qarabağın dağlıq və dağətəyi hissəsində azərbaycanlıların yaşadığı 150-yə yaxın kənd xarabalığa çevrilmiş, 50 mindən çox soydaşımız qətlə yetirilmişdir.

Neçə-neçə nəsillər bu tarixi ədaləti və tarixi həqiqətləri bərpa etmək uğrunda mübarizə aparıblar. Şərqdə ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bu yöndə mühüm addımlar atsa da, istintaq komissiyası yaratsa da, 1920-ci ildə Vətənimiz sovet ordusu tərəfindən işğal olunduğundan bu işi başa çatdıra bilmədi.

1918-ci il mart qırğınları, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırımı aktları və deportasiya ilə bağlı məsələyə ilk siyasi-hüquqi qiymət ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən verildi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1998-ci il martın 26-da imzaladığı “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” fərman bu baxımdan mühüm əhəmiyyətli sənəddir. Azərbaycanın indiki və gələcək nəsillərinin milli yaddaşının qorunması baxımından proqram xarakterli həmin sənədin böyük əhəmiyyəti var. Bu tarixi sənəddə hər il martın 31-nin Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd edilməsi əksini tapmışdır. Ulu öndər Azərbaycan tarixində ilk dəfə olaraq dəqiq faktlar əsasında erməni məkrini bütün dünya qarşısında ifşa hədəfinə çevirdi.

Fərmanda ermənilərin azərbaycanlılara qarşı təcavüzünün tarixi köklərinə toxunulmuş və onların mərhələlərlə törətdikləri soyqırımı və terror siyasətinin mahiyyəti əksini tapmışdır.

Beynəlxalq hüquqa görə, soyqırım ən ağır beynəlxalq cinayət olmaqla, təcavüz, insanlıq əleyhinə, müharibə və beynəlxalq terrorizm kimi sülh və bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə yönələn cinayətlər qrupuna aid edilir. Soyqırım və insanlıq əleyhinə cinayətin tərkibini təşkil edən və bu sənəddə göstərilən əməllərdən hər biri ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmişdir. Bunlardan yalnız biri belə hadisənin soyqırımı kimi qiymətləndirilməsi üçün kifayət edir. Bu kriteriyalar baxımından, 1918-ci ilin mart qırğınları, eləcə də Xocalı faciəsi məhz soyqırımı cinayəti kimi qiymətləndirilməlidir.

Ölkəmiz son illər çox sürətlə, hərtərəfli inkişaf edir. Regionun lider dövlətinə çevrilən Azərbaycanın qarşısında duran yeganə problem Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli məsələsidir. Bu məsələdə ölkəmizin mövqeyi həmişə konstruktiv olub . Bunun əksinə olaraq, Ermənistan öz təcavüzkar siyasətini yeritməkdə, Azərbaycan torpaqlarını hələ də işğal altında saxlamaqdadır. Bütün dünyaya məlumdur ki, sülh danışıqları məhz Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi üzündən heç bir nəticə vermir. Təcavüzkar Ermənistan BMT-nin məlum qətnamələrini, beynəlxalq təşkilatların təkliflərini də qulaq ardına vurur və bununla da bütün dünyaya meydan oxuyur. Artıq BMT də, Avropa Şurası da Ermənistanı rəsmi şəkildə təcavüzkar dövlət kimi tanıyıb. Bununla belə, beynəlxalq təşkilatların reallığı, ədaləti, beynəlxalq hüquq norma və prinsiplərini əks etdirən qərarları, qətnamələri icra olunmur.

Prezident İlham Əliyev dəfələrlə bəyan edib ki, biz bu vəziyyətlə, torpaqlarımızın itirilməsi ilə heç vaxt barışa bilmərik: “Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan ayrılmasına heç vaxt icazə vermərik və bu, danışıqlar mövzusu deyildir... Bütün dünya Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi tanıyır və eyni zamanda, tarixi, hüquqi, siyasi baxımdan, bütün başqa tərəflərdən də bu belədir. Ona görə danışıqlar predmeti yalnız və yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası olmalıdır. Bölgədə yaşayan bütün xalqların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi olmalıdır. Bundan kənarda heç bir razılaşma mümkün deyildir”.

1992-ci ilin fevralında ermənilər Xocalı şəhərinin əhalisinə misli görünməyən divan tutdu. Tariximizə Xocalı soyqırımı kimi həkk olunan bu qanlı faciə minlərlə azərbaycanlının məhv edilməsi, əsir alınması, şəhərin yerlə yeksan edilməsi ilə qurtardı.

Millətçi-separatçı ermənilərin Dağlıq Qarabağda başladığı qəsbkar hərəkətin nəticəsi olaraq bu gün bir milyondan artıq soydaşımız erməni qəsbkarları tərəfindən öz doğma yurd-yuvalarından didərgin salınmış, çətin şəraitdə yaşamağa məhkum edilmişdir. Ərazimizin 20 faizinin erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı minlərlə vətəndaşımız şəhid olmuş, xəsarət almışdır.

Bu - erməni faşizminin yalnız bir əsrdə törətdiyi cinayətlərin qısa icmalı idi...

1918-ci ilin mart soyqırımından 95 il keçir, lakin ermənilərin törətdikləri bu dəhşətləri unutmaq qeyri-mümkündür. Ancaq inanırıq ki, beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizəni qarşısına məqsəd qoyan dünya ictimaiyyəti, nəhayət, Azərbaycan xalqının başına gətirilən bu zorakılıqlara obyektiv siyasi-hüquqi qiymət verəcək, cinayətkarlar öz layiqli cəzalarını alacaqlar.

Fəxriyyə İkramqızı

İki sahil.- 2013.- 29 mart.- S.10.