HEYDƏR ƏLİYEV:
JURNALİSTLƏRİN ƏN YAXIN DOSTU
Azərbaycan mətbuatının
bugünkü inkişaf
səviyyəsi haqqında düşünərkən, sözün həqiqi mənasında, keçilmiş uzun və
mürəkkəb yol göz
önündə canlanır. Bu mənada, insan beynində mediamızın inkişafı
ilə bağlı çoxsaylı suallar
da meydana
çıxır. Düşünürük
ki, necə oldu Azərbaycan
mətbuatı qısa müddət ərzində bu qədər inkişaf etdi, maddi-texniki vəziyyəti
yüksəldi, demokratikləşdi.
Məhz
səslənən suala cavab
axtararkən isə ilk olaraq,
lider faktoru və mətbuatın
inkişafı istiqamətində həyata keçirilən
islahatların əhəmiyyəti önə
çıxır. Elə reallaşdırılan fəaliyyətin
və islahatların nəticəsində ötən zaman ərzində söz,
fikir və özünüifadə
azadlığının təmin və müdafiə
olunması yönündə fundamental
nailiyyətlər əldə edilib.
Qeyd etmək yerinə
düşər ki, 1991-ci ildə müstəqilliyimizin
ikinci dəfə əldə
olunmasının ardından mətbuat sahəsindəki vəziyyət
də, digər sahələrdə olduğu
kimi, ürəkaçan deyildi.
Təsadüfi şəxslərin ölkə rəhbərliyinə
gəlməsi, ölkənin silahlı qruplaşmaların
mübarizə meydanına çevrilməsi və ölkədə
qeyri-sabit vəziyyətin yaranması təbii
olaraq mətbuatın da
inkişafına maneələr törədirdi. Həmin vaxtlarda çətinliklə nəşr edilən
qəzetlərə yaradılan bürokratik
əngəllər əsl həqiqətin xalqa
çatdırılmasına mane olurdu. AXC-Müsavat hakimiyyətinin
jurnalistikaya, jurnalistlərə münasibəti
hakimiyyətdə təmsil olunma səviyyələri
ilə adekvat idi. Məmurlar istənilən jurnalist
haqqında istədiyi qərarı verirdi
və söz
azadlığı, fikir plüralizmi
kimi məfhumlar Azərbaycana yad meyarlara çevrilmişdi.
İstər Həsən bəy Zərdabi dövründən miras qalan, istərsə də
ümummilli liderimiz
Heydər Əliyev tərəfindən
formalaşdırılan milli mətbuat
ənənələri kobud şəkildə
dağıdılırdı. Millətin gərgin psixoloji durumundan istifadə
edərək şantaj, hədə-qorxu yolu ilə pul qazanmaq hərisliyi bəzi məqamlarda jurnalist adına ləkə vurulması ilə
də nəticələnirdi. Hətta bu gün belə mübarizə aparılan,
jurnalistikanın ən ağrılı yeri
sayılan “reket jurnalistikası” da məhz o günlərdən
bizə qalan “yadigardır”. Mətbuatın
inkişafına mane olmaq,
azad sözü boğmaq üçün
1992-ci ildə yaradılan hərbi senzura
yazılı mətbuatın vəziyyətini daha
da ağırlaşdırdı. Milli maraqları maddiyyata satanlar qorxurdular ki, onların əleyhinə hər hansı bir informasiyanın, əslində isə, həqiqətin
xalqa çatdırılması onların siyasi iflasına gətirib
çıxaracaq. 1993-cü ilin aprel ayında senzuranın tətbiqinin
miqyasının genişləndirilməsi və bütün informasiya
yayımını əhatə etməsi haqqında verilən
sərəncam məlumat azadlığını, jurnalistlərin
sərbəst məlumat əldə etmək və yaymaqla bağlı peşə fəaliyyətini
ciddi şəkildə məhdudlaşdırırdı.
Amma mətbuatın
inkişafının qarşısını alan,
onu dar çərçivədə
məhdudlaşdıran antidemokratik siyasətə
ümummilli liderimiz
Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın təkidi və
tələbi ilə yenidən siyasi
hakimiyyətə qayıdışı ilə son
verildi. Azərbaycanda ictimai-siyasi
sabitliyin yaradılması, vətəndaşların
təhlükəsizliyinin təmini, sosial-iqtisadi
problemlərin həlli söz, fikir azadlığının qorunması sahəsində
əsaslı irəliləyişlərə şərait yaratdı.
Azərbaycan
xalqının ümummilli lideri
Heydər Əliyevin ikinci dəfə
hakimiyyətə gəlməsindən sonra
həyata keçirilən demokratik transformasiya və milli inkişaf strategiyasının fonunda
media təsisatının təşəkkülü
və inkişafına xüsusi diqqət
göstərildi və bu sahədə strateji səciyyəli
fundamental işlər görüldü.
İlk növbədə, kütləvi informasiya vasitələrinin səmərəli
fəaliyyəti üçün qanunvericilik bazası
formalaşdırıldı və müvafiq
hüquqi substratlar təsbit
edildi.
Mətbuat
orqanlarının azad fəaliyyətinə
yaradılan şərait, qanunvericilik
bazasının təkmilləşdirilməsi istiqamətində
görülən tədbirlər ölkədə fikir plüralizminin
genişləndirilməsinə yol
açdı. Müstəqil kütləvi informasiya
vasitələrinin təsis edilməsi milli
mətbuat ənənəsinin
davam etdirilməsinə yol
açdı. Ümummilli liderimiz
Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan
müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyasında da mətbuata verilən qiymət öz əksini tapdı: “Demokratiyanın, siyasi plüralizmin və vətəndaş
cəmiyyətinin əsas atributlarından hesab
olunan söz və məlumat
azadlığının başlıca
daşıyıcıları kütləvi informasiya
vasitələridir”.
Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasının qəbul edilməsi ərəfəsində
onun memarı, yaradıcısı ulu öndər Heydər Əliyevin səyləri
ilə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının-sərbəst
düşüncə və özünüifadə, dini etiqad və məslək
azadlığının təmin olunması istiqamətində xüsusi
maddələr Ana Qanuna
salındı. Ulu öndər Heydər Əliyevin
ölkəyə rəhbərlik etdiyi
dövrdə media sektorunun
inkişafına, söz, fikir
və özünüifadə azadlığının təmin
və müdafiə olunmasına fundamental
töhfələr bəxş edən çox
ciddi addımlar
atıldı. 1998-ci ildə ulu öndər
Heydər Əliyev tərəfindən imzalanan
“Azərbaycan Respublikasında söz, fikir və məlumat azadlığının
təmin edilməsi sahəsində əlavə tədbirlər
haqqında” Fərmana müvafiq surətdə
həyata keçirilən işlər kütləvi informasiya vasitələrinin
fəaliyyət mexanizminin səmərəlilik
səviyyəsinin artırılmasına fundamental
şərait yaratdı. Həmin Fərmanla Nazirlər Kabineti yanında Mətbuatda və digər
Kütləvi İnformasiya Vasitələrində
Dövlət Sirlərini Mühafizə edən Baş İdarə ləğv edildi,
hərbi senzura yaradılması
haqqında 16 aprel 1992-ci il
tarixli fərman və bütün
informasiya yayımı üzərində
nəzarət tətbiq edilməsi ilə bağlı 15 aprel 1993-cü il tarixli sərəncam qüvvədən düşmüş hesab olundu.
Əlbəttə
ki, Azərbaycanda senzuranın ləğv
olunması haqqında Fərmanın imzalanması həmin dövr üçün
inanılmaz addım idi. Bu,
çox böyük siyasi iradə tələb edirdi.
Belə bir missiyanı məhz ulu öndər Heydər Əliyev həyata keçirdi. Ulu öndər
Heydər Əliyev bu qərarı verməklə
böyük siyasi iradə
nümayiş etdirdi. Bununla da Azərbaycan mətbuatının
inkişafında yeni mərhələnin
başlanğıcı qoyuldu. Məhz senzuranın ləğvindən sonra jurnalistlərin öz
peşələrinə münasibətdə məsuliyyəti
də artdı. Çünki senzura yaradıcı insanlar
üçün bir buxov idi. 6 avqust
Fərmanı həm də o dövrdə
postsovet məkanında ilk
olaraq Azərbaycan mətbuatının
dövlət nəzarətindən çıxmasına
şərait yaratmışdı. Yəni bu
məzmunlu Fərman yeganə olaraq Azərbaycanda
verilmişdi.
1999-cu
ilin sonunda isə
“Kütləvi informasiya vasitələri
haqqında” yeni Qanunun
qəbulu media təsisatının
inkişafını şərtləndirən, bəhs edilən
sahəyə müvafiq surətdə sahəvi
və ümummilli münasibətləri tənzimləyən
hüquqi bazanın zənginləşdirilməsi
işinə
əhəmiyyətli töhfə oldu. 2000-ci ilin mart ayında ümummilli lider Heydər Əliyevin Sərəncamı ilə
“2000-2001-ci illərdə kütləvi informasiya
vasitələrinin maddi-texniki şəraitinin
yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər
Proqramı” təsdiq olundu. İdarəçilik
sisteminin islahatı çərçivəsində
Mətbuat və İnformasiya Nazirliyi ləğv edildi,
kütləvi informasiya vasitələrinin
yaranması və fəaliyyətinin hüquqi
əsaslarının möhkəmləndirilməsi məqsədilə
Milli Mətbuat, Teleradio
və İnternet Şurası
yaradıldı. Bir sıra qəzetlərin
Azərbaycan nəşriyyatına olan
borcları donduruldu, sonradan
isə ləğv edildi. 2003-cü ilin mart ayında Azərbaycan
jurnalistlərinin qurultayında media-ictimaiyyət,
media-hakimiyyət münasibətlərini tənzimləyən
qurum - Azərbaycan Mətbuat Şurası
yaradıldı. Bütün bunlar öz növbəsində
Azərbaycanda söz, fikir
və mətbuat azadlığının bərqərar
olunması üçün əlamətdar
tarixi hadisələr kimi
qiymətləndirilməlidir.
Təbii
ki, bu cür
islahatların həyata keçirilməsi üçün
qərarların verilməsi və
reallaşdırılması liderin mənəvi
baxışlarından da irəli gəlir.
Yəni nə qədər lider mətbuata
və onun nümayəndələrinə
qarşı diqqətli olsa, diqqət və
qayğı göstərsə, bir o qədər də nəticələr
müsbət olar. Məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin
mətbuata xüsusi diqqət və
qayğısı, mənəvi dəstəyi, həmçinin
jurnalistlərlə mütəmadi olaraq,
ünsiyyətdə olması bu sektorun sürətlə inkişaf
etməsinə, stereotiplərin sındırılmasına səbəb
olub. Dəfələrlə xarici ölkələrə və ya ölkə regionlarına səfərləri
zamanı jurnalistlərə siyasi-iqtisadi məsələlərlə
bağlı daha aydın reportajlar
hazırlamaq üçün əlavə
məlumatlar verərdi və əhəmiyyətli söhbətlər
edərdi. Onlardan bəziləri həqiqətən
insanın yaddaşında silinməz izlər qoyub...
Ulu öndər Heydər Əliyevin
mətbuat qarşısına çıxmamışdan
öncə jurnalistlərə alça təklif
eləməsi orada olan
heç bir media təmsilçisinin yadından
çıxmaz. Həmin gün
qabda jurnalistlərə alça
verən ümummilli liderimizin
özünün də birisini
yeməsi və mətbuat işçilərinə
“ağzınızın suyu tökülməsin”
deməsi hər kəsdə böyük sevinc hissilə müşayiət olunan gülüş doğurmaqla yanaşı, cəsarət yaratdı.
Ulu öndərimizin jurnalistlərlə bu cür qeyri-rəsmi
münasibət saxlaması, eyni zamanda, mətbuat işçilərində bu peşəyə sevgi,
hörmət, həmçinin daha həvəslə
işləməyə cəsarət
formalaşdırırdı.
Daha bir
qeyri-rəsmi söhbət mənim də iştirak
etdiyim tədbir zamanı baş
vermişdi. Həmin vaxt
Heydər Əliyev çay süfrəsində
dişləmə çayla bağlı ətrafdakı
insanlara məlumat verirdi.
“Bilirsiniz dişləmə çay nədir? Dişləmə çay odur ki, bir tikə qənd qoyursan ağzına və bir
stəkan çay içirsən. Mənə
elə gəlir ki, indi
çay içənlər çaydan çox qənd
yeyirlər... Vaxtilə kəlləqənd olurdu.
Yadınızdadır da, arşın mal alan...”. Bu
cür epizodik söhbətlər
həqiqətən insanlarla dövlət
rəhbəri arasında olan səmimi
münasibəti ortaya qoyurdu.
Həmin məclisdə ümummilli liderimiz kəklikotu məsələsinə də
aydınlıq gətirirdi və bu əsnada
yaranmış söhbət, düşünürəm ki, hələ uzun müddət
yaddaşlardan çıxmayacaq. “Vaxtilə
ruslar buna kəkotu
adını qoyublar. Amma
bu kəklik otudur. Elə
çay da kəklik otu çayıdır. Amma
yenə də buna kəkotu deyirlər”. Bu məqamda ətrafda əyləşən
şəxslərdən biri “bu kəkliyin yediyi otdur” deməsinə cavab olaraq, ümummilli lider Heydər Əliyevin “bəli, kəklik yeyən
otdur. Amma bundan sonra belə siyasi səhvlərə yol
vermə” deməsi bir daha
insanlarda xoş ovqat yaradan gülüş
yaratdı.
Bununla yanaşı, Heydər Əliyevin
Naxçıvandakı hərbi hissənin yeməkxanasında
əsgərlərlə naharı zamanı ordakı insanlara “Bu suyu
içirəm və fikirləşirəm ki,
deyə bilərsiniz ki, Siz
də bu sudan içirsiniz?” - deməsi də növbəti
səmimiyyətin əlaməti idi.
Ulu öndər Heydər Əliyevin
müxtəlif konsert və tədbirlərdən
sonra qeyri-rəsmi görüşlər
keçirməsi, gözlənilmədən şəhərdə
insanlarla görüşlərə
çıxması, toylarda iştirak edərək, əl qaldırıb rəqs
etməsi və digər bu cür
hərəkətləri
cəmiyyət tərəfindən çox
səmimi olaraq qəbul edilirdi
və bu gün də
xoş hadisələr kimi
xatırlanır...
Bu gün
isə Ulu Öndər Heydər Əliyevin
siyasi kursunu Onun layiqli siyasi
varisi Prezident İlham Əliyev uğurla
davam etdirir. Davamlı
dövlət qayğısı, Prezident İlham Əliyevin diqqəti mətbuatın
problemlərinin həllində mühüm
yer tutur. Bu məsələyə
toxunan dövlət
başçısı “Bizim ümumi məqsədimiz ondan
ibarət olmalıdır ki, Azərbaycanı
hərtərəfli şəkildə inkişaf
etdirək, müasir dövlətə
çevirək, dünyada mövcud
olan bütün
mütərəqqi təcrübəni tətbiq edək,
insanların bütün azadlıqlarını
təmin edək, hüquqi dövlət quruculuğu işində daha
da böyük
addımlar ataq. Ancaq bu halda Azərbaycan
uzunmüddətli və dayanıqlı inkişaf
imkanlarını tam şəkildə ortaya qoya bilər” - deyib.
Prezident İlham
Əliyevin ölkəyə rəhbərliyi dövründə
də media sektorunun
inkişafı yönündə fundamental
addımlar atıldı, söz, fikir və özünüifadə
azadlığının təmin və müdafiə
olunması yönündə fundamental
nailiyyətlər əldə edildi. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata
keçirilən rasional siyasət kursu nəticəsində iqtisadi
qüdrətimiz artdıqca mətbuatın maddi
probleminin həlli ilə bağlı çox ciddi addımlar
atıldı və müvafiq tədbirlər
görüldü. İlk
növbədə, öz peşəsini dürüst və obyektiv surətdə yerinə yetirən, Azərbaycan
mətbuatının inkişafına xüsusi
xidmət edən ayrı-ayrı jurnalistlərin müxtəlif
problemlərinin həlli ilə bağlı fundamental
addımlar atılmağa başlandı. Bununla
yanaşı, Kütləvi İnformasiya
Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Konsepsiyasının qəbul olunması ilə bağlı qərarın
qəbul olunması, Kütləvi İnformasiya
Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun (KİVDF) yaradılması, jurnalistlərə
fəxri adların verilməsi, onların orden
və medallarla təltif olunması, qəzet
redaksiyalarına, informasiya agentliklərinə
birdəfəlik maliyyə yardımlarının edilməsi
və s. kimi tədbirlər
media sektorunun
inkişafını sürətləndirən fundamental
mexanizm qismində çıxış etdi.
Bütövlükdə,
KİV-in fəaliyyətini
stimullaşdırmaq məqsədilə, həmçinin jurnalist əməyinə verilən yüksək
qiymətin göstəricisi olaraq Prezident İlham Əliyev
2005-ci il iyul
ayının 21-də “Azərbaycan mətbuat işçilərinin
təltif edilməsi haqqında”, “Azərbaycan mətbuat işçilərinə fəxri
adların verilməsi haqqında”, habelə, “Kütləvi informasiya vasitələrinə maliyyə
yardımı göstərilməsi haqqında” sərəncamlar
imzalayıb. Dövlət başçısının Azərbaycan
mətbuatının 130 illik yubileyinin qeyd edilməsi
haqqında 2005-ci ildə imzaladığı Sərəncamda
müstəqil milli mətbuatımızın
üzərinə düşən məsuliyyət ifadə olunur. Prezident İlham Əliyevin 2006-cı il
8 fevral tarixli “Qəzetlərin
“Azərbaycan” nəşriyyatına olan
borclarının ödənilməsi barədə” Sərəncamını
isə ulu öndərin mətbuatın maddi-texniki imkanlarının
yaxşılaşdırılması yönündə həyata
keçirdiyi siyasətin davamı kimi qiymətləndirmək olar.
Sərəncama əsasən, qəzetlərin nəşriyyata
olan 450 min ABŞ
dolları həcmində borcu dövlət
büdcəsindən ödənildi. Xatırladaq ki, qəzetlərin borclarının
dondurulması haqqında mütərəqqi qərar hələ
2001-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyev
tərəfindən verilmişdi. Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin
artması və respublikamızın maliyyə imkanlarının
yaxşılaşması borcların büdcə hesabına
birdəfəlik ödənilməsinə şərait
yaratdı. Qeyd edək ki,
borcları ödənilən qəzetlər içərisində
müstəqil və müxalifyönlü
qəzetlər üstünlük təşkil edib. Bu isə bir daha təsdiq edir ki, siyasi mövqeyindən
asılı olmayaraq, ölkədə bütün mətbuat orqanlarına dövlətin
münasibəti, diqqət və qayğısı eynidir, onların azad fəaliyyətinə
heç bir maneə yoxdur. Bundan başqa, Azərbaycan mətbuat
işçilərinin mənzil-məişət şəraitinin
yaxşılaşdırılması və onlar
üçün yaşayış evlərinin
tikilməsi məqsədilə dövlət
başçısının Sərəncamı əsasında
2010-cu il dövlət büdcəsində
nəzərdə tutulmuş Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında
Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin
İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fonduna 5 milyon manat vəsait ayrılmışdı.
Bu bir həqiqətdir
ki, Prezident İlham Əliyevin mətbuat sahəsinə
göstərdiyi xüsusi diqqət və
qayğı bu sahənin sürətlə
inkişaf etməsinə, mətbu
orqanların fəaliyyətinin genişlənməsinə və
peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəlməsinə
səbəb olub. Prezident
İlham Əliyev də ümummilli
lider kimi jurnalistlərə
səmimi münasibət bəsləyir, onların sosial və iş şəraitilə
tanış olur, ən əsası mətbuat
nümayəndələrinin xeyrinə qərarlar verir. Belə bir mühit, əlbəttə ki,
media nümayəndələri arasında
perspektivlə bağlı böyük
ümidlər yaradır.
Düşünürük ki, ulu öndər Heydər Əliyevin layiqli siyasi varisi Prezident İlham Əliyevin səyləri nəticəsində
media sektoru daha da inkişaf
edəcək və cəmiyyətimizin inkişafına təkan
verən əhəmiyyətli sahə kimi formalaşacaq.
Bəhruz QULİYEV
İki sahil.-
2013.- 7 may.- S.12.