Narkotiklərlə mübarizəyə qarşı 2013-2018-ci illəri əhatə edən yeni Dövlət Proqramı təsdiq ediləcək

Məzahir Əliyev: “Sənədin icrasının yüksək səviyyədə təşkili bizim üçün çox əhəmiyyətlidir”

Azərbaycan Respublikası Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupunun rəhbəri Məzahir Əliyev narkomaniyaya qarşı mübarizə istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər, bu sahədə hazırlanan yeni Dövlət Proqramı və s. ilə bağlı “İki sahil” qəzetinin suallarını cavablandırdı.

-Məzahir müəllim, Azərbaycanda narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə sahəsində həyata keçirilən dövlət siyasətinin əsas istiqamətləri barədə nə deyə bilərsiniz?

-Ümumiyyətlə, tarixən narkomanlıq və narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi Azərbaycanda yayılmış hal sayılmayıb. Əvvəlki illərdə bu hal az baş verdiyi üçün o qədər də nəzərə çarpmayıb. Digər tərəfdən sovet dönəmində narkomanlıq və narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi haqqında məlumatlar qapalı olub. Bütün bunlara baxmayaraq, bu bəla Azərbaycanda o qədər də narahatlıq doğuran, kütləvi yayılan hal olmayıb. O dövrün statistikası ilə tanış olanda görürük ki, Azərbaycan müstəqillik qazanana qədər narkotiklərin ən yüngün növləri dövriyyədən çıxarılıb. Qanunsuz dövriyyədə əsasən həşiş və marixuana olub. Çox təsadüfi hallarda tiryək də qanunsuz dövriyyədə olub. Lakin Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra digər ölkələrlə əlaqələrimiz qurulmağa başlandı.

Bununla bərabər istər ölkə vətəndaşlarının bu və ya digər dövlətlərə, istərsə də xarici ölkə vətəndaşlarının müstəqil Azərbaycana gediş-gəliş imkanları yarandı. Bu da təbii idi. Cəmiyyət qapalı ola bilməzdi. Azərbaycan öz qapılarını bütün dünyaya açdı. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində Azərbaycanda narkomanlıq və narkotik maddələrin qanunsuz dövriyyəsi çox sürətlə inkişaf etməyə başladı. Əlbəttə, bunun səbəbləri hərtərəfli araşdırıldı. Məlum oldu ki, narkotik maddələr ölkəmizdə istehsal olunmur, digər dövlətlərin ərazisindən ayrı-ayrı cinayətkarlar, narkotik alverçiləri bundan qazanc əldə etmək üçün ölkəmizə gətirirlər. Belə olan halda əlbəttə, buna adekvat cavab olmalı idi. Buna görə də 1996-cı ildə ulu öndər Heydər Əliyev narkomanlığa və narkotik maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizəni gücləndirmək haqqında fərman imzaladı. Bu fərmanla hüquq mühafizə orqanlarının və digər aiddiyyəti qurumların vəzifələri müəyyənləşdirildi. Qeyd olundu ki, narkomanlıq böyük bəladır. Onun inkişafı sürətlə gedir və qarşısı alınmalıdır. Ümummilli lider Heydər Əliyevin qeyd olunan fərmanı ilə ölkədə yeni strategiya müəyyən olundu. Əvvəllər belə bir sənəd qəbul olunmamışdı. Cinayət Məcəlləsində bununla əlaqədar maddələr olsa da, lakin belə bir ümumi dövlət sənədi yox idi. Həmin fərmanın davamı olaraq 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikası Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası yaradıldı. Dövlət Komissiyasına əksər nazirliklər, komitələr, aidiyyəti qurumlar daxil edildi. Həmin qurumların rəhbərləri Dövlət Komissiyasının üzvü oldular. Daha sonra Dövlət Komissiyanın rəhbərliyi müəyyən olundu. Komissiyasının tərkibində İşçi Qrupu da yaradıldı. Sonra Dövlət Komissiyasının əsasnaməsi təsdiq olundu, ştatlar müəyyənləşdirildi.

Ölkədə ilk dəfə 2000-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Ümummilli Proqram təsdiq olundu. Bu sənəd 5 ili əhatə edirdi. Proqram bütün dövlət qrumlarının, QHT-lərin qarşısında konkret vəzifələr qoydu. Ölkədə narkomanlıqla mübarizə genişləndi. Bu istiqamətdə hüquqi bazanın yaradılması tədbirlər planlarının icrasını sürətləndirdi. Qısa vaxtda narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizəni tənzimləyən qanunlar, normativ aktlar qəbul olundu. Təbii ki, bu sənədlərin qəbulu mübarizəyə böyük təkan verdi. Müxtəlif illər üzrə ölkədə bu istiqamətdə aparılan mübarizənin nəticələri özünü büruzə verdi. Ölkə ictimaiyyəti bütün bunları açıq şəkildə müşahidə edirdi. Yazılı və elektron KİV-lərdə ölkədə narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinin olduğu elan edildi və mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsinin vacibliyi bildirildi.

-Narkomaniyaya qarşı mübarizədə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi istiqamətində bu günə kimi hansı addımlar atılıb?

-Azərbaycan nakomaniya ilə mübarizədə beynəlxalq əməkdaşlığın əhəmiyyətini nəzərə alaraq, BMT-nin 1961-ci il “Narkotik vasitələr haqqında”, 1971-ci il “Psixotrop maddələr haqqında”, 1988-ci il “Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə haqqında” konvensiyalarına qoşuldu. Bütün dünya narkotiklərlə mübarizədə gördüyü tədbirləri həmin konvensiyaları rəhbər tutaraq həyata keçirir. Azərbaycan bu konvensiyalara qoşulmaqla onlardan irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi ilə bağlı öhdəliklər götürdü. Bundan sonra ölkə daxilində qanunları, qanun qüvvəli aktları hazırlamaqla yanaşı, beynəlxalq təşkilatlara üzv oldu. Qeyd edək ki, bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıq İdarəsinin rəhbəri, o cümlədən də BMT Baş katibinin müavinidir. Bizim hüquq mühafizə orqanları və digər dövlət qrumları həmin idarənin təşkil etdiyi konfranslarda, tədbirlərdə üzv kimi iştirak etməyə başladı. Bu iclasların ikisi Azərbaycanda keçirilib. 1997-ci ildə keçirilən birinci iclasda isə ulu öndər Heydər Əliyev çıxış edib.

Bu gün Dövlət Komissiyasının rəhbəri, Baş nazirin müavini cənab Əli Həsənov ciddi səylər göstərir. Dövlət başçısının qarşıya qoyduğu vəzifələrin icrasına ciddi nəzarət olunur. 26 nazirlik və komitənin, respublikanın bütün şəhər və rayon İcra hakimiyyətlərinin aparatlarında yerli komissiyalar fəaliyyət göstərir. Onlar mütəmadi olaraq gördükləri işlər barədə hesabatlar verirlər. Qeyd edək ki, indiyə kimi 2000-2006, 2007-2012-ci illər üçün Dövlət proqramları uğurla icra olunub. Artıq narkomanlığa, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə sahəsində 2013-2018-ci illər üzrə yeni Dövlət Proqramı layihəsi hazırdır.

- Qeyd etdiyiniz 2013-2018-ci illəri əhatə edən Dövlət Proqramında hansı yeniliklər öz əksini tapıb?

-Proqramda narkomaniya və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə sahəsində bütün tədbirlər kompleks şəkildə həyata keçiriləcək. Təcrübə göstərir ki, müəyyən dövr ərzində görülən işlərin yekununu müzakirə edərkən, mövcud boşluqlar üzə çıxır. Yeni proqram ekspertlər tərəfindən bir neçə aydır ki, müzakirə olunur. Artıq sənəd hazırdır. Proqram yanvar ayının sonu, fevral ayının əvvəlində Prezident cənab İham Əliyev tərəfindən təsdiq ediləcək. Sənəddə əksini tapan müddəalar sırasında maarifləndirmə xüsusi qeyd olunur. Düşünürəm ki, gənclər arasında təbliğatın lazımi səviyyədə aparılması əsas şərtdir. Ümumiyyətlə, proqramın əhatə dairəsi çox genişdir. Burada ayrı-ayrı istiqamətlər üzrə tədbirlərin gücləndirilməsi önə çəkilib. Bunun üçün aidiyyəti dövlət qurumlarının qarşısında konkret vəzifələr qoyulub. Dövlət Komissiyası ilk gündən yeni proqramdan irəli gələn vəzifələrin icrasına nəzarəti gücləndirəcək. Təbii ki, sənədin icrasının yüksək səviyyədə təşkili bizim üçün çox əhəmiyyətlidir.

-Bu gün Azərbaycanda narkotik istifadəçilərinin dəqiq sayı məlumdur?

-Narkomanların qeydiyyata alınması çox böyük şərtdir. Narkomaniya və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi cinayətkarlığın fərqli bir növüdür. Əgər biz ölkə narkomanlarının sayını bilməsək, qara bazarda narkotiklərə olan tələbatı da bilmək mümkünsüz olar. Əgər tələbat məlum olmasa, buna qarşı mübarizə aparmaq da çətinləşir. Bu gün ölkədə qeydiyyatda olan narkomanların sayı 27 minə qədərdir. Təbii ki, qeyri-rəsmi rəqəmlər isə bu saydan daha çoxdur.

Hüquq mühazifə orqanları, Dövlət Sərhəd Xidməti, Dövlət Gömrük Komitəsi bu istiqamətdə çox ciddi şəkildə fəaliyyət göstərir, uğurlu tədbirlər həyata keçirirlər. Təkcə polis orqanları ildə 2500-3000 fakt aşkar edirlər. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 28 iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılmasına qarşı mübarizə üzrə Proqram”dan (2007-2012-ci illər) irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi ilə bağlı Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupu aidiyyəti nazirlik, komitə və təşkilatlarla birgə bir sıra qabaqlayıcı profilaktik tədbirlər həyata keçirib.

-2012-ci ildə narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə sahəsində nə kimi işlər görülüb, hansı nəticələr əldə edilib?

-2012-ci ilin 9 ayı ərzində narkotiklərlə mübarizə sahəsində hüquq mühafizə orqanları tərəfindən 2139 fakt aşkar edilib (bunlardan 1337-si saxlama, 664-ü satış, 131-i əkin və 7-si isə digərləri olub) və həmin faktlar üzrə qanunsuz dövriyyədən ümumi çəkisi 1 ton 20 kiloqramdan artıq müxtəlif növ narkotik vasitələr götürülüb. Müsadirə olunan narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının 476 kq 538,865 qramı həşiş, 203 kiloqram 230,97 qramı marixuana, 121 kiloqram 328,578 qıramı tiryək, 72 kiloqram 173,222 qramı heroin, 6 kiloqram 225,199 qramı psixotrop maddə, 50 prekursorlar, 90 kiloqram 979,064 qramını digərləri təşkil edib. Ümumilikdə qanunsuz dövriyyədən çıxarılan narkotik vasitələrin 46,6 fazini həşiş, 19,9 faizini marixuana, 11,8 fazini tiryək, 7 faizini heroin təşkil edib. Qanunsuz dövriyyədən götürülən narkotik vasitələrin tərkibində həşişin xüsusi çəkisi 46,6 faizdir. Həmin faktlar üzrə 1707 nəfər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub. Cinayət məsuliyyətinə cəlb edilənlərin 58 nəfəri xarici ölkə vətəndaşı olub ki, onlardan 406 kiloqramdan artıq müxtəlif növ narkotik vasitə aşkar edilərək götürülüb. Bu da qanunsuz dövriyyədən çıxarılan narkotiklərin 40 faizini təşkil edir. Xarici ölkə vətəndaşlarının 31-i İran İslam Respublikası, 14-ü Rusiya Federasiyası, 9-u Gürcüstan, 4-ü Əfqanıstan vətəndaşıdır.

Həmçinin ölkədə “XAŞ-XAŞ-2012” şərti ad altında həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində qəsdən əkilib becərilən və yabanı halda bitmiş 324 ton 821 kiloqramdan artıq narkotik tərkibli bitkilər yaşıl kütb halında aşkar olunaraq məhv edilib. Təqdim olunan hesabatlarda Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən görülmüş kompleks tədbirlər nəticəsində narkotik vasitələrlə bağlı 2048 cinayət faktı aşkar olunub (ölkə üzrə cinayətlərin 95,7 fazini əhatə edir), 467 kiloqram 499,99 qram (götürülən narkotik vasitələrin 45,7 fazini təşkil edir) müxtəlif növ narkotik vasitələr qanunsuz dövriyyədən çıxarılıb. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən narkotik vasitələrin qaçaqmalçılığı və qanunsuz dövriyyəsinə qarşı keçirilmiş tədbirlər zamanı 23 cinayət faktı üzrə 337 kiloqram 797,198 qram narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb.

Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən 49 fakt aşkar olunub, həmin faktlar üzrə 70 kiloqram 292,2 qram narkotik vasitə qanunsuz dövriyyədən çıxarılıb. Dövlət Sərhəd Xidməti tərəfındən keçirilən tədbirlər nəticəsində 19 fakt üzrə 144 kiloqram 786,2 qram narkotik vasitə qanunsuz dövriyyədən çıxarılıb.

Ötən 9 ay ərzində məhkəmənin qüvvəyə minmiş hökmləri üzrə müsadirə olunan 1 ton 178 kiloqramdan artıq narkotik vasitə, psixotrop maddə və prekursorlar yandırma yolu ilə məhv edilib. Ötən il dekabr ayının 21-də isə 186 məhkəmə hökmü ilə müsadirə edilməklə, barəsində məhvetmə qərarı çıxarılmış 322 kiloqramdan artıq müxtəlif növ narkotik vasitə aidiyyəti təşkilatların və kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinin iştirakı ilə yandırma üsulu ilə məhv edilib.

Bu rəqəmlərin hamısı onu göstərir ki, ölkədə bu bəlaya qarşı mübarizə düzgün təşkil olunub. Beynəlxalq təşkilatlar da bizim göstəricilərlə razılaşırlar. Əlbəttə ki, biz digər ölkələrin təcrübəsini də öyrənirik və onların tətbiqinə çalışırıq. Hazırda dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin bu sahəyə diqqəti yüksək səviyyədədir. Azərbaycan bu gün öz maliyyə imkanları sayəsində narkomanlığa qarşı mübarizədə istənilən tədbiri görmək gücündədir.

-Azərbaycana narkotik vasitələr əsasən hansı ölkələrdən gətirilir?

-Azərbaycanda narkotik vasitələrin heç bir növü istehsal olunmur. Qeyd edim ki, ölkəmizdə narkotik vasitələrin əsasən 4 növü - həşiş, tiryək, marixuana və heroin qanunsuz dövriyyədədir. Lakin istisna deyil ki, ölkəmizin bəzi bölgələrində çətənə bitkisi yabanı halda, münbit yerlərdə bitir. Bəzi cinayətkarlar isə bu yerləri bilir və öz məqsədləri üçün istifadə edirlər. Ölkədə hər il 100-dək insan narkotik xassəli bitkilərin qəsdlə, bilə-bilə əkib-becərilməsinə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur. Bu narkotik vasitələrə çətənə bitkisi aiddir ki, bu bitkidən də marixuana və həşiş hazırlanır.

Azərbaycana gətirilən narkotik vasitələrin əsas mənbəyi Əfqanıstanda istehsal olunan tiryək və heroin, Pakistanda istehsal olunan həşişdir. Azərbaycan narkotiklərin tranzit yolunda yerləşir. Aparılan mübarizənin əsas məqsədlərindən biri ölkəmizin bu sahədə tranzit dövlətə çevrilməsinin qarşısını almaqdır. Ümumiyyətlə, dünyada əsas narkotik istehsalçısı Əfqanıstandır. Bizim ölkəmizə narkotik vasitələr İran ərizisindən daxil olur. Bununla əlaqədar olaraq ildə onlarla İran vətəndaşı həbs olunur, onların sərhədi pozmaq cəhdlərinin qarşısı alınır. Görülən bütün bu tədbirlər nəticəsində narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizədə müsbət nəticələr əldə olunub, yüz minlərlə insanın həyatı xilas edilib. İctimaiyyət hər zaman bu sahədə görülən işlər barədə məlumatlandırılıb.

Bildiyimiz kimi, bu gün Azərbaycan ərazisinin 20 faizi erməni işğalı altındadır. Ermənilər bu ərazilərdə narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi ilə məşğuldurlar. Onlar narkotikdən əldə olunan çirkli pullarla öz ordularının maddi-texniki təchizatını təmin etməyə çalışır, bundan Azərbaycana qarşı istifadə edirlər. Ona görə də hesab edirəm ki, bu gün ölkəmizin işğal altında olan və nəzarətsiz qalan əraziləri nəinki region, hətta bütün dünya üçün təhlükə mənbəyidir. Mən ötən ilin noyabr ayında Avropa İttifaqının narkotiklərə nəzarət üzrə “Pompidu” qrupunun iclasında iştirak edərkən çıxışım zamanı bu və digər məsələlərə toxunmuşam. Hesab edirəm ki, beynəlxalq təşkilatlar bununla bağlı Ermənistana təzyiq göstərməlidirlər.

-Bu gün dünyanın əsasən hansı ölkələrində narkotik istifadəçiləri üstünlük təşkil edir?

-Bu gün dünyada 200 milyona qədər insan narkotik istifadəçisidir. Əsasən Rusiya və ABŞ-da bu kimi insanlar çoxluq təşkil edir. Bu ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda narkotik istifadəçilərin sayı çox aşağıdır. Buna baxmayaraq belə halların mövcud olması bizi çox narahat edir. Əgər hər hansı bir ailədə narkoman varsa, o ailə məhvə doğru gedir.

-Narkomaniyaya qarşı mübarizədə maarifləndirmənin rolunu necə qiymətləndirirsiniz və bu metod nə dərəcədə effektlidir?

-Narkomaniya ilə mübarizədə əldə olunan müsbət nəticələrin miqyasını genişləndirmək üçün maarifləndirici tədbirlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Qeyd edim ki, Gənclər və İdman Nazirliyinin təşkilatçılığı əsasında müxtəlif mövzularda tədbirlər təşkil edilir. Dövlət Komissiyası tərəfindən orta məktəblərdə, univesitetlərdə metodik vasitələr yayılır. Bununla yanaşı, maarifləndirmə işlərində qeyri-hökumət təşkilatları fəal iştirak edir. Digər dövlət qurumlarının da bu sahədə işləri yüksək səviyyədədir. Təbii ki, bu sahədə maarifləndirmənin rolu böyükdür. Çox təəssüf ki, ötən dövrlərlə müqayisədə kütləvi informasiya vasitələri, xüsusilə televiziyalar maarifləndirmə tədbirlərinə az yer ayırırlar. Medianın ictimai fikrə təsir imkanı böyükdür. Ona görə də bundan istifadə olunmalıdır.

Nail Rəhimzadə

İki sahil.- 2013.- 16 yanvar.- S.8; 12.