2013-cü il Azərbaycanda “İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili” elan olunmuşdur

Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və 2013-cü ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan kosmik ölkəyə çevrilir, biz kosmik sənayenin inkişafı ilə məşğuluq

İnformasiya cəmiyyətinə keçidin təmin edilməsi, biliyə əsaslanan iqtisadiyyatın qurulması, dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında ən müasir texnologiyaların tətbiqinin genişləndirilməsi, elektron xidmətlərin inkişaf etdirilməsi, Elektron Təhlükəsizlik üzrə Milli Mərkəzin Fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi rəqabət qabiliyyətli və ixrac yönümlü İKT potensialının gücləndirilməsi qarşıda duran prioritet vəzifələrdəndir.

Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və 2013-cü ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında bütün sahələr kimi İKT sektorunun perspektivləri ilə bağlı dəyərli fikirlər səslənmişdir.

2003-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin fərmanı ilə regionda ilk dəfə olaraq qəbul olunmuş İKT-nin inkişafı üzrə 10 illik Milli Strategiyanın fəaliyyət istiqaməti ötən il başa çatdı.

Görülən işlər sayəsində İKT sektoru 2004-2013-cü illər üzrə hər üç ildə təxminən iki dəfə genişlənmiş, ötən il bu sektorda artım sürəti təxminən 18 faiz olmuşdur ki, bu göstərici ümumdünya orta artım sürətindən təxminən 2,5 dəfə yüksəkdir. Hesabat ilində bu sektora 400 milyon dollardan artıq investisiya qoyulmuşdur. Respublikamızda internet istifadəçilərinin sayının 70 faizə çatması da İKT-nin inkişaf göstəricisi kimi diqqətə çatdırılmışdır. Müqayisə üçün bildirək ki, inkişaf etmiş ölkələrdə belə bu göstərici 20 faizi təşkil edir.

İclasda qeyd olunduğu kimi, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi və Dövlət Neft Fondu Azərbaycanda “evlərə optika” modeli üzrə bütün yaşayış məntəqələrinə yüksəksürətli, genişzolaqlı internet xidmətlərini verən optik şəbəkənin qurulması üzrə layihənin hazırlanmasına 103 milyon vəsait ayrılmışdır. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında da əsas hədəf ucqar dağ kəndləri də daxil olmaqla sürətli, genişzolaqlı internetə çıxışı təmin etmək, istifadəçilərin sayını 85 faizə çatdırmaqdır.

Prezident İlham Əliyevin əsas tövsiyələrindən biri ölkə iqtsadiyyatının neft amilindən asılılığını azaltmaq, insan kapitalını inkişaf etdirməkdir. Bu gün elə inkişaf etmiş ölkələr vardır ki, onların təbii sərvətləri çox aşağı səviyyədədir. Amma İKT vasitələrindən istifadə etməklə bütünlükdə iqtisadiyyatlarının inkişafına nail olurlar. “ Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnikşaf Konsepsiyasının əsas hədəflərindən biri də qarşıdakı on ildə İKT-nin illik artımını 18-20 faiz həddində saxlamaqla sektorun gəlirlərini 8-9 milyard dollara çatdırmaqdır.

Son illərin ən yadda qalan hadisəsi isə Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafıdır. Azərbaycanın kosmik ölkəyə çevrilməsini tarixi hadisə adlandıran Prezident İlham Əliyev İKT-nin inkişafı istiqamətində görülən işləri, elektron xidmətin genişləndirilməsini, ölkənin prestiji, müasirlik və yeni texnologiyaların, biznesin inkişafı baxımından əsas fəaliyyət istiqaməti kimi dəyərləndirir: “.. Biz kosmik sənayenin inkişafı ilə məşğuluq və bir neçə il bundan əvvəl bunu təsəvvür etmək belə çətin idi ki, vaxt gələcək və Azərbaycan kosmik ölkələrin sırasına daxil ediləcəkdir.”

Yaxın günlərdə bütün dünya Azərbaycanın İKT ilə bağlı daha bir nailiyyətinin şahidi olacaq. Ən önəmlisi odur ki, Azərbaycan peykinin orbitə çıxarılması regional müstəvidən çıxaraq qlobal proseslərin əsas iştirakçısına çevrilən ölkəmizin qətiyyətinin ifadəsidir. Artıq postsovet məkanından çıxaraq müstəqil dövlət kimi varlığını təsdiqləyən Azərbaycan son illərdə elə uğurlara imza atmışdır ki, hər bir vətəndaşımız bununla fəxr edə bilər. “ Onların içində peykin buraxılması xüsusi yer tutur. Bu həm böyük məna daşıyır, həm də bunun böyük rəmzi mənası vardır” söyləyən Prezident İlham Əliyev İKT-nin dinamik inkişafı istiqamətində həyata keçirilən layihələrin, müasirliyə , inkişafa doğru atılan addımların davamlı olmasını nəzərdə tutaraq 2013-cü ili Azərbaycanda “ İnformasiya -kommunikasiya texnologiyaları ili” elan etmişdir.

Fevral ayında Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması planlaşdırılır. 3,2 ton həcmdə olan və ABŞ-ın “Orbital” şirkəti tərəfindən istehsal olunan, Fransanın “Arian” şirkətinin orbitə çıxaracağı peyk resurslarının 20 faizi ölkəmizin tələbatını ödəyəcək, 80 faizi isə dünya bazarlarına ixrac olunacaq. Artıq 40 faizin satışı ilə bağlı şərti müqavilələr imzalanmış, peyklərin idarə olunması regional idarəetmə mərkəzinin yaradılması prosesi başa çatdırılmışdır. Yer səthinin müşahidəsi üçün universal qəbuletmə və emaletmə sisteminin quraşdırılmasına başlanmışdır. Yer səthinin müşahidəsi üçün Azərbaycan peykinin aşağı yer orbitinə çıxarılması 2015-ci, ikinci telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması isə 2016-cı ildə həyata keçiriləcək. Bu texnologiyaları idarə edəcək mütəxəssislərin hazırlanması da diqqətdə saxlanılır . Belə ki, son üç ildə 30 nəfər ABŞ və Malayziyada peyklərin idarəolunması üzrə uzunmüddətli kurslarda təlimlər keçmişlər. BMT Baş Məclisinin önəmli layihələrinin həyata keçirilməsi, Yaxın Şərq Yüksəksürətli İnformasiya Şəbəkəsinin (EPEG) ölkəmizdə əsas və ehtiyat qovşaqlarının quraşdırılması ilə Azərbaycanın region ölkələrinə internet xidmətlərinin ixracı artırılmışdır.

Aydındır ki, tələbata və elmin sürətli inkişafına uyğun virtual məkanda son zamanlar dünya ictimaiyyəti tərəfindən istifadə olunan və çox mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir sıra informasiya resursları yaranmaqdadır. Bu resurslar demək olar ki, internet mühitində formalaşmaqda olan “kollektiv beyin”in əsas tərkib hissəsidir

Hazırda ölkəmiz İKT-nin infrastruktur, yeni kadrlar ordusunun yaranması baxımından qabaqcıl respublika kimi tanınır. Müasir texnologiyalardan istifadə demək olar ki, gündəlik həyatımızın bir parçasına çevrilib.

İndi Azərbaycanda İKT-nin tam formalaşması prosesi gedir. Artıq bizdə bloqsfera, demək olar, formalaşıb. Sürətlə inkişaf edən sosial şəbəkə nəinki iş yerlərində, hətta evlərdə belə ən çox izlənilən sahələrdəndir.

Bu, onun nəticəsidir ki, daim inkişafda olan İKT-yə diqqətin artırılması dövlət səviyyəsində həyata keçirilir. İKT-dən istifadənin səviyyəsinə görə Azərbaycan MDB məkanında liderliyini qoruyub saxlayır. Dünya İqtisadi Forumunun hesabatında Azərbaycan İKT-nin dövlət səviyyəsində istifadəsinə görə dünya ölkələri arasında 49-cu, dövlət hakmiyyət orqanlarında İKT-nin tətbiqinə görə isə 31-ci pillədə qərarlaşmışdır. Hesabatda ölkəmizdə İKT-yə dair qanunvericilik və dövlət idarəsi amilləri də yüksək qiymətləndirilmişdir. Məktəblərdə internetə çıxış səviyyəsinə görə Azərbaycan 56-cı yeri, biznesdə innovasiya potensialına görə isə 29-cu yeri tutmuşdur. Azərbaycan hökumətinin İKT-nin tətbiqi üçün dövlət hazırlığı reytinqi də yüksək qiymətləndirilmişdir. Bu parametr üzrə ölkəmiz dünyanın ilk 30 ölkəsi sırasında yer almış, İKT səhəsi üzrə hökumət prioriteti 38-ci, qabaqcıl texnologiyaların dövlət səviyyəsində satın alınması-16-cı yerdə, gələcək inkişaf baxımından bu sektorun əhəmiyyətinə dövlət diqqəti 40-cı yerdə olmuşdur.

Bu statistik rəqəmlərdən də aydın görünür ki, Azərbaycanda bütünlükdə informasiya- kommunikasiya sektoru çox uğurla inkişaf edir. Ölkəmizdə elektron hökumətin yaradılması ilə bağlı konkret təkliflər verilir, layihələr tətbiq olunur. İnternet istifadəçilərinin 65 faizdən yuxarı olduğu ölkəmizdə indi genişzolaqlı internet geniş şəkildə tətbiq olunur.

Texnologiyalar əsri olan müasir dövrümüzdə İKT sektorunun genişləndirilməsinə, bu şəbəkədə çalışacaq ixtisaslı kadr və proqramçıların hazırlanmasına dövlət səviyyəsində diqqət artırılır.

Bütün sahələrdə liderliyini qoruyan Azərbaycanda təhsilin inkişafında İKT-dən istifadəyə diqqət artırılır. İndi ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən bütün ümumtəhsil məktəblərində fənlər İKT -nin imkanlarından istifadə edilməklə tədris olunur. Pedaqoji kollektivlər məktəblərdə elektron kitabxanalardan, dərsliklərdən geniş istifadə edirlər. Hər il yüzlərlə müəllim İKT kurslarına cəlb olunur. “Hər şağirdə bir kompyuter” çağırışı həyata keçirilir.

Ölkəmizdə elektron hökumət qurulmasına hazırlıq məqsədilə maraqlı tədbirlər hazırlanır, tətbiq olunur. Respublikada seçkilərin gedişini izləmək üçün məntəqələrdə yaradılan veb-kameralar proseslərin canlı izlənilməsini təmin etməklə, eyni zamanda, obyektivlik və şəffalıq baxımından əhəmiyyətlidir.

Son illərdə dövlət qulluğuna işə qəbulun, ali məktəblərə qəbul imtahanlarının İKT-dən istifadə etməklə həyata keçirilməsi də bu baxımdan əhəmiyyətlidir. İqtisadiyyatın bütün sahələrinə nüfuz edən İKT-dən istifadə etməklə müxtəlif istiqamətlərə işləyən nəqliyyat vasitələrinə biletlərin alınmasına də nail olmaq mümkündür.

Başqa sözlə deyilsə, İKT-nin daim inkişafda olan yeni texnologiyalarından səmərəli istifadə yeni imkanlar ortaya qoyur. Bu texnologiyaların xidmətlərindən istifadə etməklə dünyanın ən ucqar əraziləri ilə belə əlaqə yaratmaq, işgüzar münasibətlər qurmaq, elmi söhbətlər, diskussiyalar aparmaq mümkündür.

Ali məktəblərdə jurnalistika təhsili verən kafedralarla birgə iş aparılır, İKT fənni ayrıca tədris olunur. Məqsəd isə gələcəkdə mediada çalışacaq kadrların hazırlanmasını İKT-nin tələbinə uyğunlaşdırmaqdır. Hazırda universitetlərdə yeni texnologiyalardan istifadə qaydalarını öyrədən fənlər tədris olunur, onların iş prinsipləri öyrədilir, kurslar yaradılır, internet şəbəkələrinə qoşulma prosesləri sürətləndirilir.

Sıravi vətəndaşlar, müxtəlif peşə sahibləri arasında da könüllü olaraq müasir texnologiyalardan, kompyuterlərdən istifadəyə meyil artır. Keyfiyyətli və sürətli internet, veb- internet studiyaları yaradılır, tələbə və müəllimlərin işləməsi üçün baza təşkil olunur.

Ən əsası odur ki, Azərbaycanda İKT sahəsində təhlükəsizliyin təminatı, neqativ halların qarşısının alınması üçün qanunvericilik mövcuddur.

İnternet sivilizasiyanın indiyə kimi topladığı nələr varsa, hamısını dəyişir. Yəni bəşər tarixində cəmiyyətə İKT qədər inqilabi dəyişiklik gətirə biləcək elmi-texniki nailiyyət olmayıb. Təbii ki, hər yeniliyin təməlində inkişaf amili dayanır. Uzaqları yaxın edən, “elektron yaddaş” sayılan İKT vasitələri zamanın möcüzəsi olmaqla insanlar arasında təmas, elmin inkişafına yardım edən ən səmərəli vasitədir.

Tez-tez eşitdiyimiz “Sosial şəbəkə, sosial media” mövzusu gündəlik həyat tərzimiz kimi məişətimizə də daxil olub. Çox az insan tapılar ki, mobil telefonlardan, müxtəlif markalı kompyuter və nootbuklardan istifadə etməsin. Mobil rabitədə 4G texnologiyalı stansiyaların quraşdırılması İKT-nin ən müasir növü olsa da sonuncu deyil. Bunlar insanların rahatlığını təmin edir.

Deyildiyi kimi, cəmiyyətin inkişafı və təşəkkülü informasiya texnologiyalarının, konkret olaraq internetin imkanlarına əsaslanır. Dünyada baş verən sosial-iqtisadi hadisələr, sosial şəbəkələrdə, bloqlarda, yerləşdirilən informasiyalar hər kəsi maraqlandırır. Daha doğrusu dəqiq müəllifi bilinməyən, kollektiv bir “məhsul” olan saytlardan hər kəs istədiyi və özünə lazım olan hissəni götürür. Bu, artıq ənənəvi haldır.

Bu cür interaktivlik sayəsində sosial şəbəkə yazılı və elektron KİV-ləri bir növ üstələyir. Sosial media inhisarçılıq mühitini dağıdır. Başqa sözlə, artıq vertikal medianın yerinə horizontal media gəlir. Yəni sosial media vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması üçün başlıca faktorlardan birinə çevrilir. Artıq insanlar internet-texnologiyaların imkanlarından istifadə edərək bloqlar, sosial şəbəkələr vasitəsilə təmas qururlar. Məlum olduğu kimi, internetin fəaliyyəti, hüdudları hər hansı bir ölkə ilə məhdudlaşmır, qlobal xarakter daşıyır və bütün bəşəriyyətin ümumi sərvətinə çevrilir. İKT-nin inkişafına dair təşkil olunan beynəlxalq simpozium və konfranslarda müasir cəmiyyətin əsas özəyi olan internetin qanunauyğunluqları, dəyərləri qiymətləndirilir, yenilənir və təkmilləşdirilir. İKT-nin daha çox tətbiq olunduğu medianın fəaliyyəti ilə bağlı digər mühüm problemlərin, informasiya təhlükəsizliyinin, fərdi məlumatların qorunması isə qanunlarla tənzimlənir.

Xuraman İsmayılqızı

İki sahil.- 2013.- 23 yanvar.- S.3.