Yaponiya – bir

səfərin təəssüratları

"Özünə üstün gəlmək və içindəki dəyərə sığınmaq – həqiqi insanlıq budur. Humanist olmaq və ya olmamaq – bu, yalnız özümüzdən asılıdır".

Məqaləyə qədim Çin mütəfəkkiri və konfutsiçiliyin banisi Konfutsinin kəlamları ilə başlamağım heç də təsadüfi deyil. Çünki dindən çox etik-siyasi cərəyan olan Konfutsi təlimi də buddizm kimi Yaponiyaya Çindən daxil olmuşdur. Yaponiyada konfutsiçilik özünəməxsus ideoloji və əxlaqi təsirə malikdir. Onun etik-siyasi təlimində ən mühüm anlayış insanpərvərlikdir.

Dünyanın 3-cü iqtisadi nəhəngi olan Yaponiya məni daha çox ekzotik nəzakəti ilə məftun etdi. Səfərim zamanı məni ancaq bir fikir təqib edirdi: "İlahi, bu məmləkətə nə qədər zərif davranış nümunəsi bəxş etmisən". Söhbət zamanı statusundan və vəzifəsindən asılı olmayaraq bir-birilərinin sözlərini təsdiq edərək, az qala ikiqat olaraq biri-birilərinə təzim etmələri. Bu təzim prosesi başa çatdıqdan sonra, biri-birilərindən gözlərini çəkməyərək, hətta biri digərindən daha tez qamətini düzəltməyindən belə ehtiyat edirlər. Qaməti qarşıdakı şəxsdən əvvəl düzəltmək nəzakətsizlik sayıldığına görə təzim edənlər bir-birlərini diqqətlə izləyirlər.

Hamının üzündə təbəssüm... Əgər yapon hər hansı bir problem yaşayırsa və kədərlənirsə, o, bunu başqalarına hiss etdirməmək üçün gülümsəyir. O, elə etməlidir ki, heç kim onun keçirdiyi həqiqi iztirabları hiss etməsin. Çünki yapon öz problemi ilə ətrafdakıları narahat etmək istəmir.

Sadəlik... Mən burada sadəlik ilə nəhəngliyin eyni zirvədə olduğunu dərk etdim. Sanki gözümdə Yaponiya öz sadəliyi ilə dünyanın ən nəhəngi olduğunu sübut etmək istəyirdi. Əsasən MDB ölkələrinin XİN əməkdaşları səviyyəsində təşkil olunan seminarda iştirakım zamanı Yaponiyanın Xarici İşlər Nazirliyində və müxtəlif müəssisə və texniki mərkəzlərdə keçirdiyim görüşlər zamanı mən həqiqi sadəliyin nə demək olduğunu daha yaxşı anladım. Burada, əgər insanın özünü təqdim etməsə, onun bu müəssisə və ya mərkəzlərdə rəhbər işçi və ya adi süpürgəçi olduğunu heç vaxt hiss edə bilməzsən. Hətta geyindikləri uniformada da zavod müdiri ilə adi fəhlənin biri-birindən seçilməsi üçün fərqləndirici heç bir element belə yox idi.

Yaponiyaya çatdığımda Narita aeroportunda məni qarşılayan XİN əməkdaşının və bələdçinin maşında ümumi tanışlığımızdan sonra mənə Yaponiya haqqında danışmağa başladığı ilk cümləsi bu olmuşdur: "Bizim ölkədə hər hansı bir yapon yerdə zibil görərsə onu evinə aparır". Ona sual verməsəm də, niyə zibili küçədəki zibil qablarına deyil, məhz evlərinə aparmaları məndə böyük maraq doğurdu. Sonra, şəhəri gəzdiyim zaman bu sualın cavabını özüm tapdım. Çünki, bu şəhərdə yerə zibil atılmadığına görə küçələrə zibil qabları da qoyulmur. Səliqə-sahman, təmizliyə təkcə Yaponiyanın mərkəzi küçələrində deyil, günlərlə insan ayağı dəyməyən dalanlarında belə riayət olunurdu. Toz və palçıqdan əsər-əlamət belə yox idi.

İnsanlar bir-birilərinə böyük hörmət və səbir nümayiş etdirərək və növbə qanununa ciddi əməl edərək növbədə dayanırlar. Sanki bir-birilərini narahat edəcəklərindən ehtiyatlanaraq bir-birilərindən üzr istəyirlər. Budur mədəniyyətin nümunəsi.

Səfər zamanı bir hadisənin başıma gəlməsi bəlkə də mənim bu xalqı daha yaxından tanımağım üçün verilmiş bir imkan oldu. Surətli qatar vasitəsilə Hirosimadan Kyotoya gəldikdən və bir müddət şəhəri gəzdikdən sonra əl telefonumu qatarda unutduğumu anladım. Çox pis olmuşdum. Çünki, telefonda Hirosimada çəkdiyim çoxlu fotoşəkillər var idi. Məlumat üçün hadisəni bələdçiyə danışdım. O, məni səbirlə dinləyərək, telefonu tapmağa çalışacağını deyərək harasa zəng etdi və məlumatı oraya çatdırdı. Amma tapılacağına söz vermədi. Çünki söz vermək yapon xalqı üçün bir anddır. Əgər söz verdilərsə öz həyatları bahasına da başa gəlsə verdiyi sözə sadiq qalmağı bacaran xalqdır yaponlar. Məlumat verilən vaxtdan bir saat keçməmiş bələdçimiz mənə telefonun tapıldığını dedi. Biz səhəri gün Tokioya getmək üçün vağzala gəldikdə bələdçimiz gedib müəyyən yerdən telefonu gətirərək və dəfələrlə məndən üzr istəyə-istəyə səliqə ilə bəzəkli zərfə qoyulmuş halda mənə təqdim etdi. Budur yaponların qurduğu sistem. Heç bir yapon başqasının malına göz dikməz, onun olmadığı bir şeyə həsədliklə baxmazlar.

Yaponiyaya nəzərdə tutulmuş müddət ərzində səfərim və gördüklərim məndə çox dərin və unudulmaz iz buraxdığı qədər də narahatlıq hissi də yaratdı. Çünki, bu gün Qərb bütün dünyaya öz mədəniyyətini təlqin edir və az qala bu mədəniyyəti qəbul etməyənləri cəzalandıracağı ilə hədələyir. Qərbin dünyada yalnız öz dəyərləri əsasında yaratdığı model isə fərqli sivilizasiya daşıyıcıları üçün qəbuledilməz görünür. Soyuq, etinasız insani münasibətlər, xristianlıqdan başqa digər dinlərə qarşı düşmən mövqe, fərqli mədəniyyətləri dəyər yox, dəyərsizlik kimi qəbul edən Qərb bəşəriyyəti harmoniyaya deyil toqquşmalara aparır. Halbuki, Şərqdə bir çox təlim və cərəyanlar ilk növbədə humanist münasibətlər və qarşılıqlı hörmət üzərində qurulmuşdur. Bu qarşılıqlı hörmət hələlik Qərbin dominant olduğu münasibətlər sistemində özünə yer tapmadığı üçün, dünyada münaqişələrin, qanlı müharibələrin davam etməsi ehtimalı da böyüyür. Qərb bəşəriyyətin nicatını istəyirsə, başqalarının da dəyərlərini qəbul etməyi və hörmət etməyi bacarmalıdır.

Bəlkə, əsrlər boyu Yaponiya öz mənəvi dəyərlərini çirkinliklərdən qorumaq üçün qapılarını dünyaya bağlamışdır... Çünki xalq öz milli ruhunu və mənəvi dəyərlərini qoruyub yaşadanda, inkişaf etdirib gələcək nəsillərə çatdıranda böyük və qüdrətli olur.

Səadət Rəhimli

İki sahil.- 2014.- 18 fevral.- S.14.