İlham Əliyev: 1993-cü il əslində real
müstəqilliyimizin ilk ili olmuşdur
AXC-Müsavat iqtidarının yarıtmaz, xəyanətkar hakimiyyəti nəticəsində dağılmaqda, parçalanmaqda olan ölkəmizin xilas yolu 9 iyun, QURTULUŞA aparan tarixdən başlanır. Həmin gün Bakıya qayıdan Heydər Əliyevin qətiyyəti, cəsarəti, təcrübəsi, dünyagörüşü və düşünülmüş siyasəti nəticəsində Azərbaycan ağır vəziyyətdən çıxa bildi, sabitlik yarandı və inkişaf dövrü başlandı
Azərbaycanda müstəqilliyin
təhlükədə olduğu məqamlar çox olsa da 4
iyun Gəncə hadisələri ilə bağlı ölkədə
davam edən proseslər daha mürəkkəb xarakteri ilə
seçilir. AXC-Müsavat iqtidarı dövründə səriştəsiz
rəhbərlərlə danışıqlara əhəmiyyət
verməyən xarici qonaqların, jurnalistlərin Azərbaycanda
baş verən hadisələrin əsil mahiyyətini öyrənmək
üçün Naxçıvana üz tutmaları, o zaman
muxtar respublika Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevə
müraciət etmələri, insanların ulu öndərə
böyük ümid bəsləmələri prezident
Elçibəy başda olmaqla Əli Kərimli, İsa Qəmbər
komandasında təmsil olunan səriştəsiz rəhbərləri
qıcıqlandırır, daha doğrusu
qısqandırırdı. Belə güclü, qətiyyətli,
zəngin dövlətçilik təcrübəsinə malik
bir xadimlə müqayisədə gücsüzlüklərini
etiraf etməyə cəsarətləri çatmasa da,
dolayı yollarla Naxçıvanda siyasi sabitliyi pozmağa
çalışır, təxribatlar törədirdilər.
1992-ci ildə insanların ümid yeri olan Heydər Əliyevi
devirmək üçün qiyam təşkil edən xalq cəbhəsinin
silahlı adamları zorla muxtar respublikanın Daxili İşlər
Nazirliyinin, Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsinin
binasını zəbt edərək ulu öndərin əyləşdiyi
Ali Məclisin binasına hərəkət etdilər. Məqsəd
isə Heydər Əliyevin həyatına sui-qəsd təşkil
etmək idi. Lakin AXC-Müsavat cütlüyünün hakimiyyətdə
təmsil olunan “başbilənləri” unudurdular ki, onlardan fərqli
olaraq Heydər Əliyevin arxasında xilaskarlarını hər
cür təhlükədən qorumağı bacaran xalq
dayanırdı. Belə ki, Bakıdan Naxçıvana göndərilən,
çevrilişə cəhd edən silahlıların köməyinə
gələn xüsusi təyinatlıları gətirən təyyarələr
də xalqın iradəsinə güc gələ bilmədi.
Ulu öndərin getdikcə artan nüfuzundan qorxaraq əlacsız
qalan iqtidarsız iqtidar bir daha dövləti idarəetmə
işində səriştəsizliklərini bildirdilər. Azərbaycanı
parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə
qoyan Gəncə hadisələrinin baş verməsi də
insanlarda əlavə xof yaratdı. İxtilafları
yatırmaq üçün səriştəsi olmayan
Elçibəy komandası istər-istəməz Heydər
Əliyevə müraciət etməli oldu. Dövlətin idarəedilməsində
naşılıqlarını hər sahədə bildirən,
təcrübələrində, eksperimentlərində xalqdan
istifadə edən cəbhəçilər daxildə baş
verən, artıq məcrasından çıxan
qarşıdurmaları yatırmağa iqtidarları
çatmadı. Ermənistanın Azərbaycan
torpaqlarını işğalının gücləndiyi bir
zamanda -1993-cü ilin yazında bir neçə kəndi birləşdirməklə
qondarma “Ləzgistan” yaratmaq barədəki təxribatlar, Lənkəranda
qarajda adi bir işdə çalışan, AXCP-Müsavat
iqtidarının yetirdiyi “polkovnik” Əlikram Hümbətovun
“Talış-Muğan muxtar respublikası” təşkil etmək
barədəki iddiası Azərbaycanın suverenliyi
üçün təhlükələr idi. Gözlənilmədən
Gəncədəki 709 saylı hərbi hissədə
başlanan qiyam isə vəziyyəti daha da
ağırlaşdırmaqla, müstəqilliyimizin növbəti
dəfə itirilmək təhlükəsi yaratdı . Gəncədə
ipək fabrikində adi mühəndis işləyən daha
bir “polkovnik”, hətta Milli Qəhrəman adını
almış Sürət Hüseynovun qiyamçıları
mövcud iqtidarı devirmək üçün Bakıya
üz tutdu. Yaranan vəziyyətdə çaşıb-qalan
iqtidarsızlar təbii ki, çıxış
yollarını aramağa başladılar. Bunları nəzərə
alan Heydər Əliyevin iştirakı ilə 7 iyun 1993-cü
ildə keçirilən Naxçıvan MR Ali Məclisinin və
muxtar respublika Nazirlər Kabinetinin birgə iclasında hadisələr
geniş təhlil olundu və hadisəyə münasibət
bildirildi. Muxtar respublika ictimaiyyətinin narahatlığı həmin
iclasda qəbul olunan və Heydər Əliyevin siyasi əhəmiyyətli
sənəd hesab etdiyi bəyanatda da əksini tapırdı:
“İyun ayının 4-də Gəncə şəhərində
başlanmış və bu günə qədər davam edən
hadisələr bizdə ciddi narahatlıq doğurur. Şəhərdə
qan tökülüb, normal həyat pozulub, faktiki olaraq vətəndaş
müharibəsi başlanıb. Müstəqil Azərbaycan
Respublikasının indiki ağır və keşməkeşli,
tarixən məsuliyyətli bir dövründə baş verənləri
dəhşətli hadisə kimi qiymətləndirir, qardaş
qanı tökülməsini pisləyirik... Bunların
qarşısı dərhal alınmalıdır. Hamını
bu yolda milli birliyə, vətəndaş həmrəyliyinə
dəvət edirik.”
Həmrəylik
üçün isə qətiyyətli, xalqa bələdçilik
edən, düzgün istiqamətə yönəldən liderə
ehtiyac var idi. Yeganə ümid yolu isə Heydər Əliyevin
Bakıya gəlib, ölkədə sabitlik yaratmaqla Azərbaycanın
müstəqilliyini qoruması idi. Belə də oldu. Xalqın
təkidli tələbindən və Elçibəyin dəfələrlə
edilən xahişlərindən sonra paytaxta gələn ulu
öndər həqiqi mənada xilaskarlıq missiyasını
yerinə yetirdi. Onun Bakıya gəlişi- 9 iyun 1993-cü il
QAYIDIŞIN ilk addımları kimi tarixə yazıldı.
Əsil vəziyyəti Gəncədə, Bakıda
apardığı danışıqlar, yerli əhali ilə
keçirdiyi görüşlər zamanı öyrənən
ümummilli lider Heydər Əliyev illərdən bəri
arzusunda olduğu müstəqil Azərbaycan naminə
bütün məsuliyyəti üzərinə
götürdü. Parlamentin 15 iyun 1993-cü ildə
keçirilən sessiyasında Ali Sovetin sədri seçilməyə
razılıq verdi. Həmin gün isə Azərbaycanın ən
yeni tarixində QURTULUŞ günü oldu.
Bu hadisədən
üç gün sonra-18 iyunda Azərbaycan xalqı
eşitdikləri xəbərdən şoka düşdülər:
Azərbaycan prezidenti Əbülfəz Elçibəy
heç kimə məlumat vermədən , gizlincə
Bakını tərk edərək doğma kəndi Kələkiyə
gedib.
“Qəzaya uğrayan gəmini
sonuncu kapitan tərk etməlidir” deyimi nəzərə
alınsa o zaman təlatüm içərisində
çalxalanan Azərbaycanı başsız qoyub qaçmaq xəyanət
idi. Bu barədə yayılan informasiyalarda haqlı olaraq bildirilirdi
ki, prezidentin vəzifəsi təkcə təntənəli mərasimlərdə
deyil, ən ağır dəqiqələrdə də-
qiyamların, çevrilişlərin, sui- qəsdlərin
ölkəni sarsıtdığı vaxtlarda da öz xalqı
ilə birgə olmalı, ona dövlət
başçısı səlahiyyətlərini etibar edən
insanları, dövlətin mənafelərini sonadak
qorumalıdır. Məsələn Çilinin lideri, əlində
silah prezident sarayını qoruyan Salvador Alyende kimi.
Onsuz da çətin
vəziyyətdə olan, Ermənistanın
torpaqlarımızı işğal etdiyi bir zamanda vəzifə
səlahiyyətlərini yerinə yetirməkdən imtina
qorxaqlıq, məsuliyyətdən yayınma idi. Belə olan
halda ölkəyə rəhbərlik təbii ki, respublikada
ikinci səlahiyyətli şəxs olan spikerə həvalə
olunmalı idi. Beləliklə cəmi üç gün əvvəl
Ali Sovetin sədri seçilən Heydər Əliyev dövlət
başçısı funksiyalarını da yerinə yetirməli
oldu.
Ölkədə
siyasi vəziyyət isə həddindən artıq
acınacaqlı idi. Qanunlar işləmir, özbaşına
elan olunmuş “respublikalar”ın Əlikram Hümbətov kimi
“liderləri” mənfur niyyətlərindən əl çəkmir,
ölkəni parçalanmaq təhlükəsinə aparan vətəndaş
müharibəsinin qığılcımları hiss olunurdu.
Belə bir zamanda vəziyyəti sabitləşdirmək naminə
deputatlar Əbülfəz Elçibəyə vəzifəsini
davam etdirmək üçün müraciət qəbul etdilər.
Eyni zamanda Sürət Hüseynova vətəndaşlıq
borcu xatırladılaraq bildirildi ki, Vətənin ali
maraqları naminə hərbi qarşıdurmaya son versin. Hətta
ölkənin tanınmış şəxsiyyətlərinin,
ziyalıların təmsil olunduğı bir qrup Kələkiyə
göndərildi. Elçibəy isə “Azərbaycanı Kələkidən
idarə edəcəyəm” cavabı ilə Bakıya dönməkdən
imtina etdi.
İyunun 24-də Ali
Sovetin qəbul etdiyi qərarla Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin səlahiyyətləri Ali Sovetin sədri Heydər
Əliyevə həvalə olundu.
Beləcə ölkəyə
rəhbərlik Azərbaycanda hamının sevdiyi, qətiyyətinə
inandığı, təcrübəsinə güvəndiyi,
müstəqilliyin qarantı olan Heydər Əliyevə
tapşırıldı. Bu xəbər Heydər Əliyev
müdrikliyinə, dövlətçilik təcrübəsinə
bələd olanları sevindirdi. Bu dahi şəxsiyyətin
siyasətə qayıdışını özlərinin məhvi
kimi başa düşən, ondan çəkinən, eyni
zamanda Azərbaycanın müstəqilliyini istəməyən
xarici qüvvələri isə sarsıtdı. Tamah məqsədilə
ölkəni uçuruma aparan, insanları qardaş
qırğınına sürükləyən səbatsızlar
isə günəşin ziyasından qorxan yarasalar kimi bir-bir
yox oldular.
Ulu öndər Heydər
Əliyev Rusiya televiziyasına verdiyi müsahibəsində
yaranmış vəziyyəti şərh etdi:
“Açığını desək, respublika demək olar ki,
idarəedilməz olmuşdu, çünki prezident yoxdur.
Baş nazir yox idi, - o , artıq çoxdan istefa vermişdi, mən
tək qalmışdım, bir çox məsələlər
isə prezidentin səlahiyyətlərindən istifadə edərək
həll olunmalı idi. Bax, belə bir vəziyyətdə mən
həmin vəzifələri öz üzərimə
götürdüm. Təkrar edirəm, mən buna can
atmırdım, mən bunu istəmirəm. Əgər
günü bu gün Əbülfəz Elçibəy buraya
qayıdarsa , o, öz prezident vəzifələrini yerinə
yetirə bilər.”
Elçibəy isə
gəlmədi. Beləcə 29 avqust 1993-cü ildə
Elçibəyə etimad məsələsi ilə
bağlı referendum keçirildi. Prezident seçkilərində
ona bir milyon 800 yüz min nəfər etimad göstərmişdi.
Referendumda isə onun əleyhinə üç milyon
yarımdan artıq seçici səs vermişdi.
3 oktyabr 1993-cü ildə
keçirilən prezident seçkilərində bütün
Azərbaycan xalqı yekdilliklə Heydər Əliyevə
etimad göstərərək onu əbədi olaraq xilaskar,
müstəqilliyin qarantı seçdilər.
Prezident kimi
andiçmə mərasimində də xalqın dəstəyi
ilə demokratik, müstəqil cəmiyyət quruculuğunda
önəmli nailiyyətlər əldə olunacağına
dövlət başçısı kimi əminlik ifadə edən
Heydər Əliyev Azərbaycanı dünya birliyində
qüdrətli bir ölkə kimi tanıdacağına söz
verdi. Vədinə də əməl etdi. Reallıq isə bu
idi ki, o günlərdə Heydər Əliyevin hadisələrə
müdaxiləsi olmasa idi dünyanın siyasi xəritəsində
Azərbaycan adlı dövlətin varlığına
çoxdan son qoyulmuşdu.
Uzun illərin dövlətçilik
təcrübəsinə əsaslanan xalq-iqtidar birliyi 1994,
1995-ci illərdə törədilən dövlət
çevrilişlərinə cəhdlər zamanı da təsdiqləndi.
İnamına, seçiminə sadiq qalan Azərbaycan xalqı
yolunu müəyyənləşdirdi. Bu seçim sabaha
böyük ümidlərlə dolu Heydər Əliyev yolu idi.
Azərbaycanı qorumaq, saxlamaq, dövlətçiliyimizi
möhkəmləndirmək və inkişaf etdirmək yolları
hamar olmasa da ümummilli lider Heydər Əliyev zəkası
bütün çətinliklərə qalib gəlmək əzmində
olduğunu subut etdi. ONUN fəaliyyəti dövründə Azərbaycan
milli intibah zirvəsinə qədəm qoydu. Tükənməz
əmzi hesabına ölkəmizdə yeni iqtisadi, siyasi,
hüquqi təsisatlar yaradıldı, mühüm islahatlar həyata
keçirildi, sosial-iqtisadi proqramların qəbulu nəhəng
quruculuq prosesinin sürətlənməsi üçün
real imkanlar açdı. Sovetlərdən miras qalan planlı
idarəetmə bazar iqtisadiyyatı ilə əvəz olundu.
“Əsrin müqaviləsi” kimi kontraktın imzalanmasını
gerçəkləşdirməklə xalqlar arasında əməkdaşlıq
əlaqələri yaratdı, neft strategiyasını müəyyənləşdirdi,
Azərbaycanın inkişaf parametrlərini düzgün
istiqamətləndirdi.
Prezident İlham
Əliyevin davam etdirdiyi bu siyasət ümummilli lider Heydər
Əliyevin arzusunda olduğu möhtəşəm Azərbaycanı
dünyada tanıtdı, fərqləndirdi, nüfuzunu
artırdı. Hazırda Azərbaycan dünya birliyində vədinə
sədaqəti ilə seçilən etibarlı tərəfdaş,
ölkələrin enerji təchizatının təminatında
rolu artan qüdrətli bir ölkədir. “Əsrin müqaviləsi”ni
nəzərdə tutaraq “Hesab edirəm ki, son 20 il ərzində
neft-qaz sənayesində qazandığımız ən
böyük uğurlardan biri də ondan ibarətdir ki, biz
etibarlı tərəfdaşıq. Müasir Azərbaycanın
hamını heyrətləndirən inkişaf tarixi demək
olar ki, bizim sözümüz, imzamız qədər dəyərlidir
və biz həmişə verdiyimiz sözə sadiq
qalmışıq” söyləyən Prezident İlham
Əliyevin vurğuladığı kimi Azərbaycan
imkanlarını genişləndirəcəkdir.
Bu inkişaf isə
QURTULUŞA aparan 9 iyun 1993-cü ildən başlanır.
Xuraman İsmayılqızı
İki sahil.- 2014.- 11 iyun.- S.3.