Yanlış qidalanmanın

törətdiyi güclü fəsadlar

Qida gündəlik yaşam tərzimizin ayrılmaz bir hissəsidir. Orqanların müntəzəm və güclü fəaliyyətinin əsas təminatçılarından olan qidalar gündəlik yemək rasionumuzda müxtəlif növlərlə qarşımıza gəlir.

Ancaq hər günkü iş rejiminin ortasında gözlənilmədən meydana çıxan problemlər, işlər müntəzəm qidalanmaya bəzi əngəllər törədir. Ac qalmamaq üçün insanların üz tutduqları yemək növlərindən olan fastfoodlar (ayaqüstü yeməklər), qızardılmış kartoflar, cipslər, müxtəlif bağlamalardakı məmulatlar yalnış qidalanmanın ən bariz nümunələri arasındadırlar. İstifadə edərkən bizə həddindən artıq dadlı gələn bu qidaların əslində sağlamlığımız üçün açıq təhlükə olduğunu çox zaman unuduruq. Dünayada aparılan saysız hesabsız elmi araşdırmaların bir qolunu da əlbəttə ki, insana sağlamlığı ilə bağlı məsələlər təşkil edir. Alimlərin fikrincə, insanların həddən artıq çox piyli və qızardılmış qidadan istifadə etmələri ölümcül ürək-damar sistemi xəstəliklərinin əsas səbəbidir. İnfarkt, insult və başqa ölümcül xəstəliklər məhz düzgün qidalanmamadan irəli gəlir. Vərdiş etdiyimiz qidaların orqanizmimizdə zəhərlənmə və allergik xəstəliklərə yol aça biləcəyini də yaddan çıxarmaq olmaz.

Əgər hər birimizin dəfələrlə daddığı və hardasa asılılıq dərəcəsinə qədər bağladığı qidalara nümunə desək onlar arasında böyük ehtimal ki, ilk yerlərdən birini məhz cipslər tutar. Tərkibində bol miqdard karbohidratlar, yağlar, boyalar və dad əvəzedicilərinin qarışığı olan cipslərdə bol miqdarda öz əksini tapır. Hazırlanma texnologiyası üzündən çipslərdə çoxlu kanseroqen əmələ gəlir, bu da öz növbəsində, qanda pis xolesterinin artmasına səbəb olur.

Şirin qazlı sular da zərərli qidalr arasında özünə yer tapmağı bacarıb. Şəkər, kimyəvi maddələr və qazın qarışığıdır. Adətən belə sulara E951 sintetik şəkər əvəzləyicisi - aspartam qatılır. Çoxlu miqdarda aspartam qəbul etdikdə maniakal depressiya, təşviş yaranır, qəzəb və zorakılıq hissləri əmələ gəlir. Ən əsası isə qazlı şirin su susuzluğu aradan qaldırmır. Tüpürcək ağızın selikli qişasında qalan şirin maddələri yuyub apara bilmir. Beləliklə də ağızda şirinlik hissi qalır və yenidən maye içmək ehtiyacı yaranır.

Tələsik hazırlanan yeməklər - dönərlər, qızardılmış kartof, şaurma və s. də yalnış qidalanmaya yol açır. Çünki bu məhsullar çox vaxt günlərlə dəyişdirilməyən yağda hazırlanır. Nəticədə yenə də konserogenlər peyda olur. Həmişə qəlyanaltılarda əlüstü hazırlanan yeməklərlə qidalanma kolit, qastrit, qıcqırma, qəbizlik əmələ gətirir.

Kiçikdən böyüyə demək olar ki, hər birimizin bəh-bəhlə yediyimiz kolbasalar və hisə verilmiş məhsulların daxili orqanizmimizdə nələrə səbəb olduğundan yəqin ki, çoxumuz ya xəbərsizik ya da ki, fikir vermirik. Belə məhsullarda ətdən çox ətirləndirici olur. Hisə verilmiş balıq və ət də tərkibində çoxlu kanserogen olduğu üçün ziyanlıdır. Bu zərərli maddələr emal zamanı yaranır. Bundan əlavə, istehsalçılar getdikcə daha çox genetik cəhətdən modifikasiya edilmiş məhsullara üstünlük verirlər. Məsələn, sosiska və kolbasaların 80 faizi transgen soyadan ibarətdir. Marqarin yağın ən zərərli növü - transgen piydən ibarətdir. Marqarinlə hazırlanmış bütün məhsullar - tortlar, pirojnalar və s. hamısı orqanizm üçün zərərlidir. Qəhvə, energetiklərin tərkibindəki bir sıra maddələr də zərərvericilər sırasındadır. Əsəblərini korlamaq istəməyən yaşlı adam gündə 2-3 fincan qəhvə içə bilər. Çoxlu qəhvə içməklə baş ağrısı, ürək döyünməsi və yüksək təzyiqlə üzləşmək olar. Gənclərin çox sevdiyi energetik içkilərin isə tərkibi hələ də məlum deyildir. Gün ərzində dalbadal çoxlu energetik içki qəbul edən adamların ölməsi faktları qeydə alınmışdır.

Yaydan qışa görülən ehtiyatlar içərisində öz xüsusi yeri olan bağlanan məhsullar da yalnış qidalardandır. Bankanı bütün qaydalara riayət etməklə, steril şəraitdə bağladıqda duza qoyulmuş xiyar və pomidor təhlükəli olmur. Əks halda isə həyat üçün çox təhlükəli zəhərlənmə baş verə bilər.

Xüsusilə balacaların sevdikləri və daima yemək istədikləri konfetlər onların körpə bədənlərinə ziyandır. Onların tərkibində çoxlu kimyəvi maddələr, şəkər, boya və s. vardır. Bu məhsullar qastritə, diş xəstəliklərinə səbəb olur. Onlar çoxlu kalori və kimyəvi əlavələrdən, genetik cəhətdən modifikasiya edilmiş məhsullardan ibarətdir. Əksər xanımların yeməklərdə istifadə etməyi xoşladığı mayonezlərin adına da ziyanlı qidalar arasında rast gəlirik. Mayonez kanserogen piylərdən ibarətdir, üstəlik də qanda pis xolesterinin səviyyəsini artırır. Xüsusilə plastik kütlədən hazırlanmış qablaşmadakı mayonezi ümumiyyətlə, yemək olmaz. Sirkə dəyəndə plastikdən zəhərli maddələr ayrılır.

Sağlamlığımızda əhəmiyyətli rolu olan daimi və düzgün qidalanma insanın nəinki fiziologiyasına, eyni zamanda da psixologiyasına mühüm təsir gösətirir.

Balanssız və düzgün qidalanmamaq insanın daxili aləmində çaxnaşma yaratmaqla bir çox psixoloji problemə səbəb olur. Sağlam düşüncə sahibi olmaq isə nəinki nəbzinin yüksəlməsinə səbəb olur, həmdə sakitləşməni təmin edir.

Ekspertlər isə sağlam qidalanmanın yollarını çox sadə olaraq izah edirlər. Belə ki, bacardıqca çoxlu tərəvəz yemək, yağlı, duzlu yeməklərdən, karbohidratlardan, spirtli içkilərdən uzaq olmaq, həftə ərzində üç yumurtadan artığını yeməmək, mümkün olduqca dəniz məhsullarına üstünlük vermək normal qidalanmanı tənzimləyə bilər.

Nilufər Mustafaqızı

İki sahil.- 2014.- 13 mart.- S.13.