Azərbaycan dövləti üçün milli

turizmin inkişafı prioritet məsələdir

Bakıda keçiriləcək 2015-ci il Birinci Avropa Olimpiya Oyunları ölkə turizmi üçün yeni sınaq dövrü olacaq

Təbiəti və iqlimi zəngin ölkəmizdə turizmin səviyyəsinin daha da yüksəldilməsi üçün nələr edilməlidir?

Əgər bir neçə il əvvəllər turizm fəal istirahətin geniş yayılmış və ən kütləvi növlərindən biri hesab edilirdisə, artıq indi bu sahə daha qlobal məna kəsb etməyə başlayıb. Belə ki, hazırda turizm əsasən iqtisadi inkişaf, zəngin büdcə mənbəyi hesab olunur. Məsələn, turizmin dünyanın gəlirli sahəsinə çevrilən ölkələrindən Türkiyə ötən il turizmdən 35 milyard dollar qazanmışdı. İspaniya, Fransa kimi inkişaf etmiş Avropa ölkələrində də turizmdən gələn gəlir ölkə büdcəsinin təqribən 8-10 faizini formalaşdırır. Hətta inkişafdan geridə qalan Afrika ölkələrində də turizmin inkişafı prioritet sayılır. Xüsusən savannalara, milli qoruqlara təşkil edilən turizm adrenalin həvəsli və cibizəngin turistlər üçün cəlbedici bir məkana çevrilib.

Təbii ki, təbiəti və iqlimi zəngin Azərbaycanın da milli turizmdən qazanacağı xeyli sahələr mövcuddur. Məhz bu sahələrin prioritet təşkil etməsi üçün Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqət və qayğısı özünü imzalanan Dövlət proqramlarında göstərir. Belə ki, son 10 ildə Prezident İlham Əliyevin turizmin inkişafına dair imzaladığı bir neçə Dövlət proqramları mövcuddur. Xüsusən, turizmin müxtəlif növlərinin inkişaf etdirilməsi, həmçinin turizmin inkişafının yeni mərhələsinə təkan verəcək “Azərbaycan Respublikasında Turizmin İnkişafına dair 2008-2016-cı illər üçün Dövlət Proqramı” hazırlanmışdır. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Fərmanının tələbinə uyğun olaraq “Turizm və rekreasiya zonalarının nümunəvi Əsasnaməsi” hazırlanmışdır. Ötən illər ərzində turizmin nümayiş obyekti kimi istifadə olunması məqsədəuyğun hesab edilən bir sıra tarix-mədəniyyət abidələri bərpa edilmiş və turistlərin istifadəsinə verilmişdir.

Ölkəmizdə turizm sahəsində çalışan işçilərin də sayı durmadan artır. Xüsusən, burada dövlət sektoru ilə bərabər, özəl sektorun da inkişafı önəmli bir səviyyəyə çatıb. İndi Azərbaycanın bölgələrində ən müasir otel və pansionatların tikintisi sürətlənib. Qəbələdə, İsmayıllıda, Qubada, Qusarda, Masallıda, Lənkəranda, Lerikdə, Şəkidə, Şamaxıda, Balakəndə və digər rayonlarımızda 4 və 5 ulduzlu otellərin sayı davamlı olaraq artır. Xüsusən Qəbələnin turizm imkanları o qədər genişlənibdir ki, hətta burada bəzən turisistlərin yerləşdirilməsi problemləri yaranır. Təbii ki, bütün bunlar müvəqqəti xarakter daşıyır.

Turizmə dair Şamaxı rayon Mədəniyyət və Turizm İdarəsindən aldığımız məlumata görə, 2014-cü ilin 8 ayı ərzində Şamaxıya 58 minədək turist səfər edib. Sadə bir hesablamaya görə, hər bir turist orta hesabla istirahətinə 200 dollar xərcləsə bu 12 milyon dollara yaxın vəsait deməkdir. Demək, rayon büdcəsinin təxminən 10 faizini turizmlə zənginləşdirmək mümkündür.

Qeyd edək ki, 27 sentyabr hər il Azərbaycanda “Ümumdünya Turizm Günü” kimi qeyd olunur. Həmin gün təşkil olunan tədbirlər çərçivəsində həmçinin, hər il müxtəlif mövzularda - turizm sahəsində mövcud problemlər və onların həlli yollarının müzakirəsi, turizm sahəsində xidmət səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, turizm infrastrukturunun yaradılması və s. mövzusunda “Ümumrespublika Daxili Turizm Konfransları” da keçirilir. Eləcə də bu müddət ərzində turizm şirkətləri, turist xidməti obyektlərinin iştirakı ilə Daxili Turizm Sərgisi də keçirilmişdir.

MDB-də “Soçi qış turizmi” istisna olmaqla Azərbaycan qış turizmi yaradan yeganə ölkədir. Qusar rayonundakı Dağ-Xizək Qış Turizmi meydançalarının istifadəyə verilməsi ölkəmizə ilin hər fəslində turist axını yaradan özəl bir haldır. Belə ki, əgər iki-üç il əvvələdək Azərbaycana turistlər yalnız yaz və yay aylarında maraq göstərirdilərsə, Qusar Dağ-Xizək Qış turizmi yaradılandan sonra ölkəmizə qış aylarında da turist səfərləri artmağa başladı. Xüsusən bu möhtəşəm turizm məkanında süni iqlim yaratma mexanizmi, yəni qar yağdırma işi reallaşandan sonra buraya maraq daha da yüksəlib.

Təbii ki, milli turizmin inkişafı ölkəmizdə prioritet təşkil edir və bu sahə üzrə çalışanlara, turizmə sərmayə yatırmaq istəyənlərə dövlət dəstəyi də mövcuddur. Mətbuatda gedən informasiyalara görə, son 10 ildə turizmin inkişafı üçün özəl sektora hərtərəfli- həm maliyyə, həm də digər iqtisadi resurslarla köməklik edilərək onlara kreditlər və subsidiyalar ayrılıbdır.

Bu yazını yazarkən mən bir neçə vətəndaşla da milli turizmin inkişafı ilə əlaqədar həmsöhbət oldum. Həmsöhbətim Samir Həsənov avqust ayında Qəbələ rayonundakı turizm mərkəzlərində ailəsi ilə dincəlib. Onun sözlərinə görə, Qəbələnin əsrarəngiz təbiəti-yaşıl meşələri, sərin bulaqları, uca dağları, kiçik çayları, bir sözlə, əsrarəngiz gözəlliyi onun sağlamlığına və iş ahənginə müsbət təsir edib. Gərgin iş aylarından sonra belə bir məkanda dincəlmək ona və ailəsinə yeni və daha xoş əhval-ruhiyyə gətirib.

Ancaq bununla belə irad və təklifləri də var. Samirin iradı odur ki, burada otellərdə sıxlıqdır və onların sayının artması şərtdir. Digər tərəfdən, qiymətlərdə az da olsa endirimlər olsa, xüsusən xarici vətəndaşlara nisbətən ölkə vətəndaşlarına qiymətlər də güzəştlər tətbiq edilsə bu, daha münasib olar.

Digər bir həmsöhbətim isə yay istirahətini Lerik rayonunda keçirmiş Vaqif Quliyevdir. İxtisasca iqtisadçı olan Vaqif müəllimin sözlərinə görə, Lerik rayonu əsl turizm məkanıdır. Təmiz havalı, səsdən-küydən, stresli şəhər həyatından uzaq- təbiətin qoynunda 10 gün istirahət etmək əsl səfa çəkməkdir . Amma bununla belə, bu həmsöhbətim də iddia edir ki, Azərbaycan hələ də öz turizm potensialından tam yararlana bilmir. Axı Lerik, Yardımlı, Quba, Qusar, Şamaxı, Qəbələ, Lənkəran, Gədəbəy, İsmayıllı, Xaçmaz kimi səfalı turzm məkanları olan yerləri bu istiqamət üzrə daha da inkişaf etdirmək mümkündür. Bunun üçün insanları daha çox cəlb edən turizm əyləncə obyektlərinə, milli mətbəxin dadlı təamlarına üstünlük vermək lazımdır. Eyni zamanda, on illərlə kənd həyatından uzaqlaşmış insanlara, hətta Avropanın ən böyük şəhərlərindən gələn turistlərə mənalı kənd həyatını yaşatmaq lazımdır. Belə ki, turizm məkanlarında atlarla gəzinti, Türkiyədəki kimi şar balolnları ilə hava uçuşları, arxeloji məkanlara ekskursiyalar, yaşı yüzü keçmiş qocaman insanlarla görüş və onların həyat tərzləri ilə tanışlıq və sairə turistlr üçün əsl yenilik ola bilərdi.

Mən ölkə vətəndaşlarının milli turizmlə bağlı fikirlərini də öyrənməyə çalışdım. Xüsusən, sorğu xarakterli söhbətlərdə vətəndaşların ölkə turizmindən yararlanmaq arzularını eşitdim. Təbii ki, bəzi hallarda insanların maddi imkanlarının azlığı onların daha geniş şəkildə istirahət etmələrinə imkan vermir. Ona görə də həmsöhbət olduğum insanlar turizmlə bağlı bir bankın yaranmasını və onların aşağı faizli turizm kreditləri verməsini təklif etdilər. Təbii ki, bunlar səmərəli təkliflərdir və reallaşsa həm ölkə vətəndaşlarının böyük əksəriyyəti istirahətlərini ölkənin səfalı turizm məkanlarında keçirmək imkanları qazanarlar, həm də ölkə büdcəsinə maliyyə vəsaitinin artımı baş verər.

Hazırda Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə ölkəmizdə məktəblilərin kütləvi ekskursiya turları həyata keçirilir. “Ölkəmizi tanıyaq” adlanan bu layihədə məktəblilərimiz Azərbaycanın səfalı yerlərini gəzərək ölkəmiz haqqında ən dolğun məlumatlara malik olurlar. Necə deyərlər: Yüz eştiməkdənsə bir görmək” prinsipinə daha çox önəm verilir.

Qeyd edək ki, Sovet dönəmində də Azərbaycanda turizmin yüksəliş dövrü olmuşdur. Belə ki, 1983-cü il Azərbaycan Respublikası turizmin inkişafında ən yaddaqalan il hesab edilir. Həmin il SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini olan ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Xəzərin Azərbaycan sahillərində Ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasının yaradılması barədə müvafiq qərar qəbul edilmişdir. Bundan sonra Azərbaycan Respublikası Nazirlər Sovetinin 1984-cü il 2 oktyabr tarixli 381 saylı qərarına əsasən Azərbaycan Respublikasında 2000-ci ilə qədər Turizmin inkişaf sxemi qəbul olunmuşdur. 1988-ci ildə Dağlıq Qarabağ muxtar vilayətində və onun ətrafında baş verən hadisələr nəticəsində Azərbaycana gələn daxili və xarici turistlərin axını xeyli azalmışdır. Xankəndi, Şuşa, Sumqayıt, sonra isə Bakıda fövqəladə vəziyyətin tətbiqi, əslində respublikanın bu regionlarında bir sıra turizm təşkilatlarının fəaliyyətlərinin dondurulmasına səbəb oldu. Ermənilər Azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdikləri düşmənçilik siyasəti Azərbaycana yüz minlərlə qaçqının gəlməsi ilə nəticələndi. Respublika hökumətinin qərarı ilə 1988-ci ilin dekabrında Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlılar respublikanın turist bazalarında yerləşdirildi.

Ölkə turizminin inkişaf ediyi indiki dövrdə artıq Bakıda, Gəncədə, Naxçıvanda və ölkənin digər şəhərlərində xarici qonaqları qəbul edə bilən müasir mehmanxana və hotellər fəaliyyət göstərir və onların sayı durmadan artır. Belə ki, 2012-ci ildə Bakıda keçirilən “Avroviziya” beynəlxalq musiqi yarışmasında, ölkəmizə gələn onminlərlə turistin otellərdə yerləşdirilməsi və onların ölkəmizlə tanışlığı yüksək səviyyədə keçirildi. Eyni zamanda, 2015-ci il Birinci Avropa Olimpiya Oyunlarının keçiriləcəyi paytaxtımıza yüz minlərlə turistin gəlişi gözlənilir və onların qarşılanması, yerləşdirilməsi üçün paytaxtımızda və ətraf rayonlarda yüzlərlə otel tikilib istiadəyə verilirb. Bu möhtəşəm yarış ölkə turizmi üçün növbəti sınaq dövrü olacaqdır.

Azərbaycan hökuməti milli turizmin lokal çərçivədən çıxaraq daha da qloballaşması üçün ötən dövr ərzində turizm sahəsində əməkdaşlıq haqqında Hökumətlərarası Sazişlər çərçivəsində müəyyən işlər həyata keçirib. Belə ki, son 5 il ərzində Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Moldova Respublikası, Belarus Respublikası, Qətər Dövləti, Yunanıstan Respublikası, Qazaxıstan Respublikası, İordaniya Haşimiyyə Krallığı, Fransa Respublikası, Tacikistan Respublikası, Misir Ərəb Respublikası və Litva Respublikası arasında turizm sahəsində əməkdaşlıq haqqında sazişlər bağlanmışdır. 2002-ci ilin aprel ayından başlayaraq hər il “AİTF” Beynəlxalq turizm sərgisi Bakı şəhərində keçirilir. Bu sərgidə iştirak edən xarici ölkələrin turizm şirkətlərinin sayı ildən-ilə artır.

Eyni zamanda, Azərbaycanın əlverişli coğrafi mövqeyini nəzərə alaraq, “İpək Yolu” kimi bir çox tarixi yolların ölkəmizin ərazisindən keçməsi ölkəmizin turizm imkanlarını daha da artırır. İndi qərbdən şərqə, şimaldan cənuba aparan turizm marşrutlarında Azərbaycan da iştirak edir. Qeyd etmək istərdik, ötən illərdə, İstanbuldan başlayıb Pekində bitən “İpək Yolunda Velosiped Turu” layihəsinin, Rusiyadan başlayıb Hindistanda bitən “XV əsr səyyahı Afanasi Nikitinin izləri ilə” adlı turizm marşrutu layihələrinin Azərbaycan ərazisindən keçməsi ölkəmizin mövcud turizm potensialının beynəlxalq aləmdə təbliğ olunması baxımından olduqca səmərəlidir.

Sonda qeyd etmək yerinə düşər ki, ölkəmizin cənnətməkan guşəsi olan Qarabağın təcavüzkar Ermənistan tərəfindən işğalı bu gün milli turizmin inkişafına əngəl olan ciddi bir maneədir. Hələ bir neçə illər əvvəl elmi jurnalların birində oxumuşdum ki, Qarabağın, xüsusən Şuşanın havası (bu şəhər dəniz səviyyəsindən 2500 metrədək yüksəkdədir) təmizliyinə görə, dünyada İsveçin hansısa dağ rayonlarından sonra ikinci yeri tutur. Ümumiyyətlə, Qarabağın, o cümlədən Şuşanın işğaldan azad edilməsi, eyni zamanda, ölkəmizin yenidən turizm mərkəzinə çevrilməsinə güclü təkan verəcəkdir. O gün isə uzaqda deyil.

Elçin Zaman

İki sahil.- 2014.- 18 noyabr.- S.22.