Müstəqil
dövlətimiz bu gün
çox etibarlı əllərdədir
AMEA-nın
A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun direktor müavini Cəbi
Bəhramovun www.yap.org.az saytına müsahibəsi
- Cəbi müəllim, 23
il öncə - 1991-ci il
oktyabrın 18-də Azərbaycan parlamenti
«Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi
haqqında» Konstitusiya Aktı qəbul edib. Bu tarix
həmin ildən etibarən dövlət bayramı kimi qeyd olunur.
Tarixçi-alim olaraq
müstəqilliymizin bərpası illərini necə səciyyələndirərdiniz?
- Əlbəttə ki, bu hadisənin Azərbaycan
müasir tarixində xüsusi
yer var. Qeyd etməliyik ki, 18 oktaybra gedən yol çox ağır bir tarixdir. Çünki həmin
dövrdə Azərbaycanda mürəkkəb proseslər baş verirdi. Təbii ki, 18 oktyabr 1991-ci ildə
qəbul olunmuş «Azərbaycan
Respublikasının dövlət müstəqilliyi
haqqında» Konstitusiya Aktı mühüm sənəddir. Belə ki, bu sənəd Azərbaycanın
müstəqilliyinin bərpasını özündə ehtiva edir. Eyni
zamanda, bununla
1918-1920-ci ildə mövcud olmuş müstəqil dövlətimiz yenidən
bərpa olundu. Konstitusiya
Aktında da vurğulanır ki, Azərbaycan Respublikası 1918-1920-ci illərdə
mövcud olmuş Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin varisidir.
Beləliklə, xalqımız vaxtilə süqut
etmiş dövlət müstəqilliymizi
bərpa etdi.
Amma bu müstəqilliyin qazanılmasına doğru gedən yol heç də hamar deyildi, o illərdə Azərbaycan
bir çox çətinliklərlə
üz-üzə qalmışdı. 1991-ci ildən 1993-cü ilin payızına qədər vəziyyət çox ağır idi. Respublika
dağıdılmış, viran edilmiş, Ermənistan tərəfindən hərbi
təcavüzə məruz qalmışdı. Xüsusilə
1988-ci ildə keçmiş SSRİ mərkəzi
hakimiyyətinin dəstəyi ilə Azərbaycana qarşı
ərazi iddiaları qaldıran Ermənistan həmin ilin fevral ayından 1991-ci ilin dekabrına qədər xalqımıza
qarşı qanlı cinayətlər törətdilər. Belə
ki, Qərbi Azərbaycan torpaqlarından bütün azərbaycanlılar etnik təmizləməyə məruz
qaldılar və deportasiya edildilər. Amma soyqırım cinayətləri, 1990-ci ildə
törədilən 20 Yanvar faciəsi, keçmiş SSRİ mərkəzi hakimiyyətinin
və onların əlaltısı olan ermənilərin
qanlı əməlləri xalqımızı azadlıq yolundan döndərə bilmədi. Beləliklə,
müstəqilliyimizin bərpası tökülən qanlar hesabına əldə olundu.
Biz 30 min nəfərdən çox
şəhid vermişik, 945
yaşayış məntəqəmiz
işğalçılar tərəfindən məhv edilib, ekologiyamıza ağır zərbə vurulub, ərazilərimiz talan
edilib. Öz doğma yurdlarından qaçqın və məcburi
köçkün vəziyyətinə düşmüş insanların sayı
1 milyon 500 min nəfərə
çatıb.
- Sizcə, bu çətinliklərin
aradan qaldırılmasında əsas amillər nədən
ibarət idi?
- Qeyd etdiym kimi müstəqilliyimizin
bərpasından sonra ilk
illər Azərbaycan üçün çox çətin idi.
Ölkədə xaos, anarxiya,
hərc-mərclik baş alıb gedirdi. Siyasi qüvvələrin hakimiyyət uğrunda
mübarizəsi respublikanı iflic vəziyyətinə
salmışdı. Siyasi və iqtisadi böhran
xalqımızın həyat şəraitinə ağır zərbə
vurmaqla yanaşı, Azərbaycan beynəlxalq
müstəvidə ciddi qəbul olunmurdu, xüsusilə torpaqlarımız işğal edilirdi.
Təbii ki, vəziyyət dözülməz
idi və belə bir
şəraitdə müstəqilliymizin gələcəyindən
söhbət gedə bilməzdi. Ona
görə də, cəmiyyətin sağlam
təbəqələrinin nümayəndələri vəziyyətdən
çıxış yolunu böyük dövlət xadimi
Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsində
görürdülər. Nəhayət, xalqın təkidli tələbi
ilə 1993-cü ilin iyun
ayında Ulu öndər Heydər
Əliyev Bakı şəhərinə qayıtdı və 15
iyunda Azərbaycan parlamentinin
sədri seçildi. Həmin ilin oktyabr ayında Ulu öndərimiz Azərbaycan Prezidenti
seçildi.
Təbii ki, 1993-cü ildə Ulu
öndər Heydər Əliyevə çox
ağır miras qalmışdı. Amma böyük dövlət
xadimi Heydər Əliyevin milli
dövlətçilik istiqamətində həyata keçirdiyi tədbirlər nəticəsində
Azərbaycan bütün çətinlikləri
dəf etdi. Və Azərbaycan
xalqı sübut etdi ki, dövlət yaratmaq və
idarə etmək iqtidarında olan
xalqdır. Eyni zamanda,
xalqımız Heydər Əliyevin timsalında çətin anlarda xalqı xilas edib onu çox
düzgün istiqamətə yönəltmək
bacarığı olan şəxsiyyət
yetişdirdiyini də sübut
etdi. Məhz buna
görə də, xalqımız haqlı olaraq
Ümummilli lider Heydər
Əliyevi müstəqil Azərbaycanın memarı və qurucusu hesab edir.
Biz
tariximizə nəzər salsaq, Azərbaycan
xalqının dünya tarixinə görkəmli
dövlət xadimləri verdiyini görərik.
Onların sırasında Atropat, Babək,
Şəmsəddin Eldəniz, Uzun Həsən,
Şah İsmayıl, Əlimərdan bəy
Topçubaşovun və
başqalarının adını çəkə bilərik.
Eyni zamanda,
xalqımız elm, mədəniyyət sahəsində
də bəşəriyyət üçün
görkəmli şəxsiyyətlər yetişdirib.
Məsələn, Nizami Gəncəvi səviyyəsində
mən böyük yaradıcı insan, mütəfəkkir dünyada
tanımıram. Eləcə də, Nəsimi XV əsrdə
yaşamış dünyanın ən böyük
filosoflarından biri olub.
Mən həmçinin, Üzeyir
Hacıbəyov, Yusif Məmmədəliyev,
Qara Qarayev kimi böyük şəxsiyyətlərin
də adını çəkə bilərəm ki, xalqımızın yetişdirdiyi
bu insanlar dünya mədəniyyətinə və elminə
böyük töhfələr veriblər.
Təbii ki, Ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev
xalqımızın yetişdirdiyi ən böyük şəxsiyyətlərdəndir.
Heydər Əliyev millətimizin qürurudur,
müstəqil dövlətimizin qurucusudur.
Ona görə də, Azərbaycan
xalqı öz qəlbində Ulu öndərimizin əbədi abidəsini
ucaldıb.
- 23 il öncə müstəqilliyini
bərpa etmiş Azərbaycanın bugünkü
inkişafı, qazandığı uğurlar haqqında nə
deyə bilərsiniz?
- Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin qurduğu müstəqil Aərbaycan dövləti bu gün dünya miqyasında böyük nüfuza malikdir. Prezident İlham Əliyev Ulu öndərimizin müəyyənləşdirdiyi siyasəti uğurla həyata keçirir. Müdrik, uzaqgörən dövlət xadimi kimi Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasət Azərbaycanı firəvan gələcəyə aparır. Müstəqil dövlətimiz bu gün çox etibarlı əllərdədir. Ulu öndər Heydər Əliyevin vurğuladığı kimi Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi əbədidir, daimidir, dönməzdir. Bu müdrik kəlam uğurla inkişaf edən müstəqil ölkəmizin timsalında öz təsdiqini tapır.
Bu gün Azərbaycan dünyanın sürətlə
inkişaf edən dövlətlərindən
biridir, ölkəmiz dünyaya
yeni simada təqdim olunur. Müstəqil Azərbaycanımız
Avropanın enerji təhlükəsizliyinin
əsas təminatçısıdır, ölkəmizin
razılığı olmadan regionda heç bir beynəlxalq layihə reallaşa
bilməz. 23 illik müstəqilliyimiz
dövründə Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik
Şurasına üzv oldu
ki, dünyada söz sahibi olan dövlətlər sırasına qoşuldu. Bu gün Azərbaycanın üçrəngli
bayrağı BMT-də, Avropa
Şurasında, ATƏT-də və digər mötəbər
beynəlxalq qurumların önündə ucalır. Bu bayram ərəfəsində
arzu edirəm ki,
dövlətimiz daha da
güclənsin və bayrağımız əbədi olaraq zirvələrdə dalğalansın. Azərbaycanın
yeganə problemi Ermənistanın
torpaqlarımızı işğal etməsidir.
Amma inanıram ki, bu yöndə görülən işlər nəticə
verəcək, tezliklə xalqımızın öz
gücü, intellektual,
iqtisadi, hərbi qüdrəti hesabına
torpaqlarımız işğaldan azad olunacaq. Biz bütün itirilmiş torpaqlarımızı geri qaytaracağıq.
- Cəbi müəllim, AMEA-nın Tarix İnstitutu bu dövrü hansı səviyyədə araşdırır?
- Bu tarix çox geniş şəkildə
araşdırılıb. Qeyd edim ki, bu
dövrlə bağlı 1997-ci ildə institutumuzun
əməkdaşı, mərhum Tahir Qafarovun «Azərbaycan 20-ci əsrin 1980-ci illərinin
sonu – 1990-cı illərin birinci
yarısında» adlı monoqrafiyası nəş olunmuşdu. Bundan sonra isə 1998-2003-cü illərdə
AMEA-nın Tarix İnstitutu
7 cildlik «Azərbaycan tarixi»
nəşr etdi. Onun
7-ci cildində həmin məsələlər geniş
əksini tapıb. Buraxılışın məsul katibi və müəlliflərindən biri kimi mən məsuliyyətlə
deyə bilərəm ki, müstəqilliymizin
bərpası illərini əhatə edən dövrə həmin
nəşrdə geniş yer
verilib. O dövrlə bağlı başqa əsərlərimiz nəşr olunub. Onların içərisində
mən xüsusi olaraq
Ümummilli liderimizin
həyat və fəaliyyətini əks etdirən «Heydər
Əliyev» adlı ikicildlik monoqrafiyanı qeyd etmək istəyirəm. İnstitutumuz
keçən il Ulu
öndərin 90 illik yubileyi
münasibətilə bu monoqrafiyanı
hazırladı. Bu nəşrdə də
müstəqil dövlətimizin bərpası ilə ciddi məqamlar var. Bütün bunlarla
yanaşı, namizədlik və doktorluq
dissertasiyalarında da müstəqilliyimizin
bərpası illərini əhatə edən dövrlərə
həsr olunan elmi
işlər yazılır.
İki sahil.
- 2014.- 18 oktyabr.- S.20.