Ötən il nə qədər qaz emal edilib?

Ölkəmizdə iqtisadi inkişafın əsas hərəkətverici qüvvələrindən biri olan Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) bütün idarə və müəssisələri kimi, Qaz Emalı Zavodu (QEZ) da 2013-cü ili yüksək texniki-iqtisadi göstəricilərlə başa vurub. Neft-qaz sənayesinin inkişafına öz töhfəsini verən zavod bu gün tam gücü ilə fəaliyyət göstərir.

Qaz Emalı Zavodunun direktoru Aqşin Paşayevdən aldığımız məlumata görə, 2013-cü ildə emaldan sonra təhvil verilmiş təmizlənmiş təbii qazın həcmi 3702995,5 min kubmetr olub. Hər 1000 kubmetr təbii qazın emalı zamanı itkilər planlaşdırılan səviyyədən aşağı olaraq 4,36 kubmetr əvəzinə 2,33 kubmetr olub. Ötən il təbii qazın emalı prosesində 1148,419 ton absorbent istehsalata verilib. Absorbent kimi QBAQ-larda ortadövrlü və azdövrlü dizellər üçün A markalı motor yanacağı istifadə olunub. Zavodda təbii qazın emalı prosesində 1-ci pillə absorbsiyada təbii qazın tərkibində olan propanın 14,92 küt. faiz, butanların 27,67 küt. faiz, pentanların 45,44 küt. faiz, heksan və yüksəklərin 68,04 küt. faiz çıxarılıb.

A.Paşayevin sözlərinə görə, 2013-cü ildə zavodda emala daxil olan təbii qazda C3+ komponentlərin kütlə faizi 5,961 faiz təşkil edib ki, bu da təqribən 166871 ton C3+ deməkdir. Hesabat dövründə təbii qazdan qeyri-sabit qaz benzininin çıxım faizi 1,796 küt. faiz təşkil edib. Ötən dövrdə təbii qazın emalı nəticəsində zavoda daxil olan xam qazın emalından 18668 ton texniki butan və 31047,6 ton qaz benzini istehsal edilib. Hesabat ilində emala 50181,4 ton qeyri-sabit qaz benzini verilib. Hesabat ilində “Azneft” İB ilə Qaz Emalı Zavodu arasında bağlanılmış xidmət, komissiya və ticarət agenti müqavilələri çərçivəsində 198752 ton texniki butan və 30123,7 ton qaz benzini yüklənilib. İstehsal edilmiş texniki butanın 93,2 faizi daxili, 6,8 faizi isə xarici bazarda satılmaq üçün yüklənib. 2013-cü ildə təkrar emal məqsədi ilə “Azərikimya” İB-yə 20280,4 ton qaz benzini göndərilib. 2013-cü ildə orta gündəlik emal məhsuldarlığı 10325,6 min kubmetr təbii qaz olub. İl ərzində 1 nömrəli qurğu 322 gün, 2 nömrəli qurğu 329 gün, 3 nömrəli qurğu 291 gün, 4 nömrəli qurğu 336 gün, 5 nömrəli qurğu 329 gün istismarda olub.

QEZ-in texnoloji qurğuları, əmtəə parkı və aralıq əmtəə parkı, təmizləyici qurğular və məşəl təsərrüfatı sahələri, onlar üçün təsdiq olunmuş texnoloji xəritələrə uyğun normal texnoloji rejimdə işləyib. Texnoloji xəritələrdən kənarlaşmalar olmayıb. 2013-cü ildə zavodda əmək şəraitinin yaxşılaşdırılmasına, texniki təhlükəsizlik qaydalarına nəzarətin artırılmasına, avadanlıqların qəzasız və təhlükəsiz işləməsinə, bütün texniki təhlükəsizlik işlərinin vahid sistemin tələblərinə uyğun qurulmasına, istehsalat sahələrinin, binaların, iş yerlərinin müasir standartların tələblərinə uyğun səviyyədə yenidən qurulmasına ciddi fikir verilib. Tərtib olunmuş tədbirlər planına uyğun olaraq iş yerlərində əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı tədbirlər tam həcmdə yerinə yetirilib.

2013-cü ildə müəssisədə işləyən 3 rəhbər işçi və 11 mütəxəssis müxtəlif ixtisasartırma kurslarına göndərilib. Onlardan TS EN İSO OHSAS 18001 ƏMTT standartı, TS EN İSO 14001 ətraf mühitin mühafizəsi standartı, İSO 9001 Keyfiyyəti İdarəetmə standartı və s. maarifləndirmə kurslarında iştirak edərək beynəlxalq sertifikatlara layiq görülüb. Bundan əlavə, fəhlə işçilərdən 26 nəfər peşə hazırlığı keçib, onlardan 4-si ikinci peşəyə öyrədilib, 22-i yenidən hazırlanıb. Yenidən hazırlanan işçilərdən 7-nin tarif dərəcəsi artırılıb.

Bunlarla yanaşı, zavodda əməyin təşkili və ödənilməsi sahəsində bütün işlər Əmək Məcəlləsinə, əməyin ödənilməsi normalarını, qayda və şərtlərini tənzimləyən digər qanunvericilik aktlarına və “Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətində işçilərin əməyinin ödənilməsi haqqında” Əsasnaməyə və ona edilmiş dəyişikliklərin tələblərinə uyğun aparılıb. İşlərin tarifləşdirilməsi, peşə və vəzifə adlarının, o cümlədən, ixtisas dərəcələrinin müəyyən edilməsi və əmək müqavilələrində əmək funksiyalarının müəyyənləşdirilməsi qüvvədə olan vahid tarif ixtisas sorğu kitablarına ciddi riayət edilməklə aparılıb.

Qeyd edək ki, zavodun layihəsi 1958-ci ildə “Qiproazneft” İnstitutu tərəfindən işlənib. QEZ-in tikintisinin birinci mərhələsində 1961-ci ildə 5-6 saylı texnoloji sexlərin qazdan benzin ayıran qurğuları (QBAQ), 7 saylı texnoloji sexin qaz kondensatını sabitləşdirmə və qeyri-sabit qaz benzinini fraksiyalaşdırma qurğusu və bütün yardımçı sahələr istismara buraxılıb.

QEZ-in tikintisinin ikinci mərhələsində, 1963-cü ildə 3-4 saylı texnoloji sexlərin QBAQ-ları, üçüncü mərhələdə-1964-cü ildə 1-2 saylı texnoloji sexlərin QBAQ-ları istismara buraxılıb. 7 saylı texnoloji sexin fəaliyyəti üçün xammalın çatışmazlığından 1978-ci ildə “Dənizneftqazlayihə” İnstitutunun layihəsi əsasında 20 dayaqlı dəmir yolu doldurub-boşaltma estakadası inşa edilib. Doldurub-boşaltma dəmir yolu estakadası tutum təsərrüfatının inşası olmadan, istehsalatın texnoloji formalaşdırılması layihəsinə əsasən tikilib. Qaz kondensatının dəmir yolu vasitəsilə gətirilməsini istisna etmək, qurğunu istehsal səviyyəsinə qədər yükləmək və kondensatın itkilərini azaltmaq məqsədilə 1981-ci ildən zavoda “Bulla-Dəniz” yatağından hasil edilən qeyri-sabit qaz kondensatından istifadə olunurdu.

QEZ-in 7 saylı texnoloji sexində yeni xammalın səmərəli emalı üçün bəzi texniki və texnoloji dəyişikliklər edilib. 1983-cü ildən mədəndə olan texniki səbəblər üzündən zavod “Bulla-Dəniz” yatağının sabit qaz kondensatını istifadə edirdi. 1993-cü ildən “Daşgil-QEZ” qaz kondensatı kəməri əsaslı təmirə dayandırılıb və həmin tarixdən qaz kondensatı QEZ-ə qəbul edilmir. 1986-cı ildə QBAQ-nın rekonstruksiyası başa çatdırılıb. Nəticədə zavodun qaz emalı üzrə gücü 4,5 milyard kubmetrdən 6,5 milyard kubmetrədək artırılıb. Müvafiq olaraq hər bir qurğu üzrə illik güc 750 milyon kubmetrdən 1083,3 milyon kubmetrə qədər çoxalıb.

Nail Rəhimzadə

İki sahil.- 2014.- 16 yanvar.- S.6.