Toy, toy, toydu bu gün...

Toy xalqımızın ən qədim, uzunömürlü adətlərindən sayılır. Oğul-qız böyüdüb toyunu görmək, bu əziz gündə yaxınların, doğmaların əhatəsində olmaqdan, onların ürəkdən gələn arzularını, isti sözlərini eşidib, birgə deyib-gülüb, sevinib əylənməkdən gözəl həyatda nə ola bilər ki? Bəs biz toylarımızı necə və harda keçiririk?

Bu gün paytaxtda kifayət qədər şadlıq evləri və restoranlar fəaliyyət göstərir. Lakin bu obyektlərin gündən-günə artması o qədər də sevindirici hal deyil. Çünki həmin restoran və şadlıq evlərinin fəaliyyətində kifayət qədər problemlər özünü göstərməkdədir. Əksər ziyafət yerləri demək olar ki, standartlara uyğun fəaliyyət göstərmirlər.

Sözügedən obyektlərdə sanitariya qaydalarına kifayət qədər əməl edilmir. Mətbəxdə çalışan şəxslər nadir hallarda öz işinin biliciləri olurlar. Onlar il ərzində 2 dəfə tibbi müayinədən keçməli və sağlamlıq, yoluxucu xəstəliklərin olmadığı haqqında arayış təqdim etməlidirlər. Sarayda çalışan administrator, süfrəçi, barmen, somelye, aşbazlar işlədikləri sahə üzrə təhsilli olmalıdır. Belə ki, bəzi restoranların, xüsusilə də şadlıq evlərinin mətbəxlərinə daxil olarkən xoşagəlməz mənzərə ilə qarşılaşmaq mümkündür. Elə şadlıq evləri var ki, üfunətli iydən oranın mətbəxinə daxil olmaq olmur. Bu iy sözsüz ki, oradakı vaxtı keçmiş, mənşəyi bəlli olmayan ərzaqlar nəticəsində meydana gəlir. Çox təəssüf ki, bəzi toy sahibləri toy üçün şadlıq evi kirayələyərkən mətbəxdəki vəziyyətlə maraqlanmırlar. Onları ancaq restoranın dekorasiyası, toyda kimlər oxuyacaq və s. bu kimi məsələlər düşündürür. Bu da restoran sahiblərini məsuliyyətli olmaqdan uzaqlaşdırır. Toy sahibinin tələbi olmadığına görə restoran sahibləri də necə gəldi fəaliyyət göstərirlər.

Xatırladaq ki, ötən il Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi AZS 746-2012 “Şadlıq saraylarının təsnifatı və qaydalar” dövlət standartını təsdiqlədi. Yeni standartlar bu ildən tətbiq ediləcəkdir. Standartda şadlıq saraylarının təsnifatı, texniki və digər tələblər öz əksini tapıb. Sənədə əsasən sarayda qarderob otağı, tualet, sanitar qovşağı, telefon, gözləmə zalı (avanzal), bar, artistlərin otağı, gəlin otağı, administrator otağı, şəkilləri çap etmək üçün otaq olmalıdır. Qəbul olunmuş normativlərə əsasən vestibül təqribən əsas zalın dörddə biri qədər (orta hesabla 1 nəfər yerə 0,3-0,45 kv.m) sahəni tutmalıdır. Standartda həmçinin şadlıq saraylarının qarderobuna, barına, sanitar qovşaqlarına da ayrı-ayrılıqda tələblər müəyyənləşdirilib. Standartda mərasim zamanı sarayda həkimin olması tövsiyə olunur.

Texniki tələblər sırasında şadlıq sarayının mətbəxinə olan tələblər də əsas yeri tutur. Standarta əsasən, sarayın mətbəxinin ümumi sahəsi 1 nəfərə 0,40 kv.m təşkil etməlidir. Mətbəxdə arakəsmələrlə, yaxud ayrı otaqlar olmaqla soyuq qəlyanaltıları hazırlamaq üçün ayrıca bölmə, manqal yeməklərinin hazırlanacağı ayrıca yer (havalandırma sistemi güclü olan bölmə) olmalıdır. Ət məhsullarının qəbulu, kəsilməsi və hissələrə ayrılması üçün də xüsusi otaq və ya bölmə olmalıdır. Standartda, həmçinin yeməklərin hazırlanmasına, qabların yuyulmasına, masa örtükləri və dəsmallara, xidmət dəstinə, ümumi sanitariya norma və qaydalara, xammalların anbarda saxlanmasına da tələblər qeyd edilib.

Standarta əsasən, şadlıq sarayının zalında masa ilə oturacaqların arasında olan məsafə 40-45 sm, bir masanın oturacağı ilə ona paralel olan masanın oturacağı arasında olan məsafə 80-100 sm təşkil etməlidir. Masa arxasında hər nəfər üçün 55-60 sm-lik bir bölüm ayrılır, lakin xidmət lüks səviyyəsində verilirsə, məsafə 75 sm-lik bölümü əhatə etməlidir. Masaların forması - kvadrat, düzbucaqlı və dairəvi olur. Fransız üslubda xidmət üçün dairəvi masalardan, ingilis üslubda xidmət üçün düzbucaqlı və kvadrat masalardan istifadə edilir. Sənəddə istifadə olunan masaların ölçüləri də qeyd edilib.

Bilirik ki, yüksək səs insanların sağlamlığına mənfi təsir edir. Səsin uzunmüddətli təsiri mərkəzi sinir sisteminin xəstəliklərinə, daha yüksək diapazonlu səs isə eşitmə qüsurlarının yaranmasına və hətta karlığa da səbəb ola bilər.

Azərbaycan toyları çox səs-küylü olur. Sözsüz ki, bu toy sahibindən asılı olan haldır. Toylardakı səs-küy insan sağlamlığı üçün çox böyük fəsadlar törədir. Belə ki, toydakı səs-küy insanların eşitmə qabiliyyətinin zəifləməsinə, xroniki zehni yorğunluğa gətirib çıxarır. Şadlıq saraylarındakı səs-küy insanlarda hətta yaddaş pozğunluğu da yaradır. Toya gələnlərin əksəriyyəti mərasimin sonuna kimi dözə bilmir və toyu tərk edir. Lakin toy sahiblərinin yaxınları isə mərasimi axıra qədər izləməli olur. Hətta yanaşı oturan qonaqlar bir-birilərinə sözü ucadan desələr də, eşidə bilmirlər. Psixoloqlar hesab edir ki, səs-küy hər bir adama fərdi qaydada təsir edir. Güclü sinir sisteminə malik olan insanlara səs-küy bir qədər zəif, zəif sinir sisteminə malik olan insanlara isə güclü təsir edir. Psixoloqlar bildirirlər ki, saray sahibləri sarayı tikən zaman akustikanı mütləq nəzərə almalıdırlar. Hətta şadlıq saraylarının rəhbərləri musiqiçilər qarşısında müəyyən şərtlər qoymalıdır. Bundan başqa toy sahibi də musiqinin çox yüksək olmamasını saray rəhbərliyi ilə əvvəlcədən danışmalıdır. Qeyd edək ki, təsdiq olunmuş standarta əsasən ucaldıcı elə köklənməlidir ki, səs 85 dB(A)-dən yüksək olmasın. Şadlıq saraylarının rəhbərləri bu amilləri nəzərə alarsa, ora gələn qonaqların sağlamlıqlarını qorumuş olarlar.

Fəxriyyə İkramqızı

İki sahil.- 2014.- 17 yanvar.- S.14.