Niyə məhz “Kənd təsərrüfatı ili”?!

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 12 yanvar tarixli Sərəncamı ilə 2015-ci il “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilib.

Əslində, “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsəydi belə, bu il aqrar sektorun inkişafına diqqətin iqtisadiyyatın digər sahələri ilə müqayisədə az olacağına yalnız sadəlövh insanlar inanardılar. Ona görə ki, 2003-cü ildə xalqın yekdil səsi ilə ilk dəfə Prezident seçilən dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin ölkəmizə rəhbərlik etdiyi son 11 ilin demək olar ki, hər biri “Kənd təsərrüfatı ili” hesab olunmağa layiqdir.

Bugünkü yaşlı və orta nəslin nümayəndələri ötən əsrin 80-ci illərinin sonları, 90-cı illərinin əvvəllərində, xüsusilə müstəqilliyimizin bərpasının ilk çağlarında Azərbaycan kəndinin hansı durumda olduğunu yaxşı xatırlayırlar. Keçmiş SSRİ-dən miras qalan və bir idarəetmə forması kimi özünü qətiyyən doğrultmayan kolxoz və sovxozların dağılması, xüsusilə əvvəlki səriştəsiz hakimiyyətlərin Azərbaycan kəndinin problemlərini taleyin ümidinə buraxmaları nəticəsində şəhər-kənd münasibətlərində tarixən formalaşmış münasibətlər, o cümlədən urbanizasiya prosesi öz məntiqi məcrasından kənara çıxmışdı. Nəticədə Azərbaycanın kəndlərindən paytaxt Bakıya, hətta postsovet məkanının digər iri şəhərlərinə qarşısıalınmaz böyük köç başlanmışdı. Yalnız ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra Ulu Öndərin bilavasitə təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə MDB məkanında ilk dəfə həyata keçirilən uğurlu torpaq islahatından sonra Azərbaycan kəndlərinin boşaldılmasına hesablanmış bu anormal prosesi durdurmaq mümkün oldu.

Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi illərdə isə Azərbaycan regionlarının siması büsbütün dəyişib. Mübaliğəsiz demək olar ki, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət proqramlarının uğurlu icrası nəticəsində bu gün Azərbaycanın ən ucqar dağ rayonlarında belə sosial-iqtisadi, mədəni həyatın səviyyəsi şəhər həyatından qətiyyən fərqlənmir.

Elə düşünmək olardı ki, artıq həyat səviyyəsi şəhərlərdəkindən fərqlənməyən Azərbaycanın regionların elə bir ciddi problemi qalmayıb. Lakin yanvarın 10-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2014-cü ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında dövlətimizin başçısının giriş və yekun nitqlərində irəli sürülən tezislər hər kəsdə regionlarımızın gələcək inkişaf istiqamətləri haqqında bir daha aydın təsəvvür yaratdı.

Dövlətimizin başçısının nitqindən məlum oldu ki, hazırda kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardan və su resurslarından səmərəli istifadə olunması məqsədilə dövlətin dəstəyi ilə 12 rayonda 30 min hektardan artıq sahədə 19 iri fermer təsərrüfatının yaradılması işləri aparılır. Eyni zamanda, qarşıdakı dövrdə, xüsusilə yenicə qədəm qoyduğumuz 2015-ci ildə aqrar sektorda nəhəng layihələrin reallaşdırılması planlaşdırılır. O da məlum oldu ki, keçən il və 2013-cü ildə müasir Azərbaycanın tarixində çox böyük yeri olan iki nəhəng layihənin- Şəmkirçay və Taxtakörpü su anbarlarının istismara verilməsi Azərbaycanda hələ sovet dövründə mövcud olan ciddi problemin- onilliklər boyu müxtəlif səbəblərdən şorlaşıb sıradan çıxmış torpaqların, necə deyərlər, yenidən həyata qaytarılmasına, başqa sözlə, yeni əkin sahələrinin dövriyyəyə buraxılmasına hədəflənib.

Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin iclaslında Azərbaycan hökumətinin birbaşa qeyr-neft sektorunun inkişafına xidmət edən bu nəhəng layihələri icra edərkən hansı strateji məqsədlər güddüyünü də çox aydın şəkildə bəyan etdi. Bildirdi ki, Şəmkirçay və Taxtakörpü su anbarları bilavasitə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı olan layihələrdir. Beləliklə, icrasına bir neçə il əvvəl başlanmış layihələrin yüksək səviyyədə tamamlanması müasir şəraitdə sivil dünya üçün ən aktual problemlərdən birinə çevrilmiş, Prezident İlham Əliyevin təbirincə desək, hər bir ölkə üçün enerji təhlükəsizliyi qədər önəmli olan ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində Azərbaycan dövlətinin necə geniş və aydın strategiyaya malik olduğunu əyani şəkildə sübut etdi.

Ümumiyyətlə, “Kənd təsərrüfatı ili”ndə müəyyən edilmiş bütün hədəflərə çatmaq məqsədilə əvvəlcədən güclü maddi-texniki baza yaradılıb. Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 23 oktyabr tarixli Sərəncamı əsasında yaradılmış Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin fəaliyyət göstərdiyi 10 il ərzində 20 mindən çox kənd təsərrüfatı texnikası alınıb. Xaricdən 11 minə yaxın iribuynuzlu mal-qara, 2 mindən çox xırdabuynuzlu damazlıq heyvanlar gətirilərək güzəştli şərtlərlə fermerlərə satılıb.

Aqrar sektorda çalışan fermerlərə və digər sahibkarlara sahənin inkişafı üçün dövlət tərəfindən güzəştli şərtlərlə verilən kreditlərin həcmi isə yüz milyon manatlarla ölçülür.

2015-ci ilin “Kənd təsərrüfatı ili” elan olunmasını aqrar sektorun inkişafında əsaslı dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Aqrar Elm Mərkəzinin baş direktoru, aqrar elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi Əsəd Musayev dövlətimizin başçısının ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi, xüsusilə daxili bazarın resursları hesabına özümüzü ən zəruri qida məhsulları təmin etməyimizlə bağlı müəyyənləşdirdiyi strategiyanın reallığı tam əks etdirdiyini deyir.

“Kənd təsərrüfatı ili”ndə aqrar sahədə çalışan alimlərin üzərinə çox böyük məsuliyyət düşdüyünü bildirən Əsəd Musayev belə hesab edir ki, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin etibarlı təminatı üçün elmi-tədqiqat müəssisələri, sınaq təsərrüfatları, fermerlər və elmi innovasiyanın digər istehsalçıları arasında müvafiq əlaqələr yaradılmalı, elmi nailiyyətlərin səmərəli tətbiq edilməsi, qabaqcıl təcrübənin fermer və digər sahibkarlar arasında yayılmasına ciddi fikir verilməlidir. Onun sözlərinə görə, bu, son nəticədə aqrar, təhsil, özəl və ictimai bölmələr arasında əlaqə mexanizmin qurulmasına, həmçinin qida məhsullarını emal edən iri kənd təsərrüfatı müəssisələri ilə birbaşa əlaqələrin yaradılmasına təkan verəcək. Nəticədə elmin son nailiyyətlərinin rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalına tətbiqi bu sahədə kommersiyalaşma prosesinə imkan yaradacaq.

Alimin fikrincə, özünü təminat sahəsində taxılçılığın əsas prioritet sahə kimi inkişaf etdirilməsi bu günün əsas tələbi olmalıdır. O, belə hesab edir ki, bu sahənin inkişafı, həmçinin əhalinin çörək, yarma və digər məhsullara ehtiyacını tam ödəməklə yanaşı, heyvandarlığın qüvvəli yemə olan tələbatının yerinə yetirilməsinə də imkan verəcək.

Mütəxəssis belə hesab edir ki, “Kənd təsərrüfatı ili”ndə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini və əhalinin artımını nəzərə almaqla aran rayonlarda ildə iki dəfə məhsul alınması, aqrar sektorda yeni əkin texnologiyalarının tətbiqi də qarşıda duran əsas məsələ olmalıdır. Bu hədəfə çatmaq məqsədilə fermer təsərrüfatlarında və digər aqraryönümlü təsərrüfat subyektlərində yeni texnologiyaların, sortların tətbiqi daim diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır.

Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun direktoru, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Cavanşir Təlai isə 2015-ci ilin “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsinin bütövlükdə ölkədə aqrar-sənaye kompleksinin inkişafında və dolayısı ilə əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayacağını vurğulayır. Onun qənaətinə görə, etibarlı ərzaq təminatı hər bir ölkənin iqtisadi sabitliyinin və sosial dayanıqlığının başlıca şərtidir. Ərzaq təhlükəsizliyi ilk növbədə hər bir ölkənin milli ərzaq müstəqilliyinə əsaslanmalıdır. Prezident İlham Əliyevin indiyədək imzaladığı silsilə Dövlət proqramları məhz bu məqsədə xidmət edir.

Alim buna əyani misal olaraq icrası tamamlanan və ya davam edən və ayrı-ayrı dövrləri əhatə edən yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf, regionların sosial-iqtisadi inkişafı, əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət proqramlarını, eləcə də “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasını və digər rəsmi sənədləri göstərir. O, eyni zamanda, diqqəti 2015-ci ilin “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsinin “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nın icrasının başa çatması ilə bir dövrə təsadüf etməsinə yönəldir. Hesab edir ki, “Kənd təsərrüfatı ili” Dövlət Proqramının 2015-ci il üçün əsas hədəflərinə çatmasında stimullaşdırıcı rol oynayacaqdır.

Cavanşir Təlai bildirir ki, Dövlət Proqramının 2015-ci il üçün icra meyarlarını təşkil edən hədəf göstəricilərinə bitkiçilik və heyvandarlıq məhsullarının ümumi istehsalının artırılması kimi həlli vacib məsələlər aiddir. Xüsusən də bu, özünü kənd təsərrüfatının prioritet sahələrindən biri olan və ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində xüsusi rola malik taxılçılığın inkişafında göstərəcəkdir. Bu baxımdan yaradılacaq iri taxılçılıq təsərrüfatları, taxıl emalı müəssisələri dəstəklənəcək və onların inkişafı üçün stimullaşdırıcı tədbirlər görüləcəkdir. Bu da gələcəkdə ölkə əhalisinin ərzaqlıq buğdaya olan tələbatının ödənilməsinə və heyvandarlığın yem bazasının kökündən yaxşılaşmasına səbəb olacaqdır.

İnstitutun direktoru belə bir qəti qənaətə gələrkən Prezident İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin iclasındakı yekun nitqində söylədiyi bu fikirlərə əsaslanır: “Bizim ixrac potensialımızın artırılması da gündəlikdə duran məsələlərdən biridir. Çünki əminəm ki, biz yaxın gələcəkdə özümüzü bütün əsas ərzaq məhsullarımızla təmin edəcəyik. Beləliklə, ixrac üçün bizim yeni məhsullarımız olacaqdır. Nəzərə alsaq ki, artıq iyirmiyə yaxın iri fermer təsərrüfatının yaradılması prosesi gedir, əminəm, biz özümüzü yaxın gələcəkdə buğda ilə tam şəkildə təmin edə biləcəyik. Yeni iri fermer təsərrüfatlarında məhsuldarlıq orta məhsuldarlıqdan iki dəfə çoxdur, bir hektardan 55 sentner. Halbuki, ölkə üzrə bu göstərici 23 sentnerdir. Yəni, bu yeni, müasir yanaşma, əlbəttə ki, dövlət vəsaiti hesabına yaradılan yeni imkanlar gələcəkdə bizim ixrac imkanlarımızı da artıracaq”.

Alim tam əmindir ki, elmi-tədqiqat müəssisələri əldə etdikləri innovativ elmi nəticələrlə cari “Kənd təsərrüfatı ili”ndə aqrar sektorun inkişafına öz töhfəsini verəcək. O, belə bir nikbinliyə son beş ildə əldə olunan elmi nəticələrin əsas verdiyini deyir. Bildirir ki, son beş ildə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzinin struktur tabeliyində fəaliyyət göstərən elmi-tədqiqat institutlarına məxsus 42 dənli, dənli-paxlalı, tərəvəz, pambıq, meyvə bitki sortları rayonlaşıb, seleksiya nailiyyətlərinin Dövlət reyestrinə daxil edilib və patentləşdirilib. Bunun 35 faizə qədəri Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun payına düşür. Son beş ildə bu institutun alimlərinin yaratdıqları 14 sort, o cümlədən 8 yumşaq buğda, 4 arpa, 1 noxud və 1 yerfındığı sortu rayonlaşıb və patentləşib. Yaradılmış 19 dənli və dənli-paxlalı bitki sortu isə rayonlaşmaq üçün Seleksiya Nailiyyətlərinin Sınağı və Mühafizəsi üzrə Dövlət Komissiyasına təqdim edilib. Eyni zamanda, institutda qlobal iqlim dəyişmələri şəraitində suvarma və dəmyə əkinçiliyində mütərəqqi resurs mühafizəedici texnologiyaların elmi-təcrübi əsasları işlənib hazırlanıb və fermer təsərrüfatlarında tətbiq edilib. Hər il taxıl toxumçuluğunda orijinal, superelit və elit toxumlarının istehsalına olan dövlətin sifarişi artıqlaması ilə ödənilir. Bütün bunlar “Kənd təsərrüfatı ili”ndə qarşıya qoyulan vəzifələrin uğurla yerinə yetiriləcəyinə zəmin yaradır.

Beləliklə, tanınmış mütəxəssislərin şərhlərindən də göründüyü kimi, indiyədək əsasən abadlıq-quruculuq meydanı kimi xarakterizə olunan regionlarımız “Kənd təsərrüfatı ili”ndə həm də bol taxıl, meyvə-tərəvəz, çayçılıq, heyvandarlıq və digər qida məhsullarının yetişdirildiyi, son nəticədə isə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edildiyi məkana çevriləcək.

Əhməd Məmmədov

AzərTAc-ın müxbiri

İki sahil.- 2015.- 17 yanvar.- S.5.