...Bəsləsən atlas olar tut yarpağından

Ölkəmizdə qədim və zəngin ənənələri

olan ipəkçilik öz şöhrətini bərpa edir

İpəkçilik lap qədim dövrlərdən Azərbaycanda mühüm təsərrüfat sahələrindən biri olmuşdur. Təxminən 1500 illik yaşı olan maddi mədəniyyət nümunələri sübut edir ki, bu qədim təsərrüfat sahəsi ulu babalarımızın əsas məşğuliyyətlərindən biri olmuşdur. İlkin orta əsrlər tarixçi və səyyahlarının əsərlərində dünyanın müxtəlif ölkələrinə tuluqlarla daşınan Azərbaycan neftindən bəhs olunduğu kimi, məşhur ipəyimiz barədə də geniş məlumatlar verilirdi.

Ötən əsrin 70-80-ci illərində ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə respublikamızda aqrar sahədə əldə edilən böyük nailiyyətlərdən ipəkçilik sahəsinə də böyük pay düşürdü. Məhz o illərdə ölkəmizdə, eləcə də ipəkçiliyin qədim mərkəzlərindən olan Şəkidə bu sahənin inkişafına xüsusilə diqqət artırılmışdı. Qeyd etdiyimiz dövrdə respublikamızda ildə 5-6 min ton yaş barama və ondan 350-400 ton xam ipək istehsal olunur, on milyonlarla kvadratmetr müxtəlif çeşidli ipək parça toxunurdu. İpək qurdunun bəslənməsi və barama istehsalı ilə 150 mindən artıq kəndli ailəsi məşğul olurdu. O illərdə ölkəmizin ipək sənayesində 14 min nəfərdən çox, o cümlədən Şəki İpək Kombinatında 7 min nəfərə yaxın daimi işçi çalışırdı. Azərbaycan barama istehsalına görə keçmiş sovetlər birliyində Özbəkistandan sonra ikinci, istehsal olunan ipəyin keyfiyyətinə görə isə birinci yeri tuturdu. Şəki İpək Kombinatı SSRİ-nin 75 müəssisəsinə ipək parça, 84 müəssisəsinə isə ipək sap göndərirdi. Şəki ipəyindən hazırlanan parçalar Yaponiya, İsveçrə, İtaliya və digər xarici ölkələrə ixrac olunurdu. Balakən, Göyçay, Zaqatala, Qəbələ və Bərdə rayonları baramaçılıq sahəsində böyük uğurlar əldə edirdilər.

Ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra 90-cı illərdən tənəzzül edən bu sahəyə xüsusi diqqət göstərmiş, 2001-ci ildə imzaladığı müvafiq sərəncamla Şəki İpək Kombinatının fəaliyyətinin bərpasına kömək məqsədilə dövlət büdcəsindən xeyli miqdarda vəsait ayrılmış, vaxtilə şöhrəti keçmiş Sovet İttifaqının hər tərəfinə yayılmış bu müəssisənin işi yenidən bərpa olunmuşdur. 2008-ci ildə müəssisənin baramaaçan istehsalatında yenidənqurma işləri aparılmış, sexdə Çin Xalq Respublikasında istehsal olunmuş 4 ədəd baramaaçan, 4 ədəd barama sarıyan, barama buğa verən yeni dəzgahlar, vakuum aparatı quraşdırılmışdır.

Məlumdur ki, ipəkçiliyin inkişafında yem mənbəyi kimi isitfadə olunan tut ağacı mühüm rol oynayır. Çünki barama qurdu tut ağacının yarpağı ilə qidalanır. Ona görə də tutçuluğun inkişaf etdirilməsi, yeni tut bağlarının salınması baramaçılıqda yeni nailiyyətlər əldə etmək üçün əsas şərtlərdən biridir.

Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2016-cı ilin birinci yarımilinin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunan iclasındakı nitqində ölkə başçısı respublikamızda ipəkçiliyin dirçəldilməsinin prioritet olduğunu bildirərək onun əsas yem bazası olan tut bağlarının dirçəldilməsini də vurğulamışdır: “Biz artıq bir kiloqram baramaya verilən məbləği də, demək olar ki, üç dəfə artırmışıq. Əgər əvvəllər bir kiloqrama 3 manat verilirdisə, indi 8 manat verilir. Tut tinglərinin əkilməsi prosesi sürətlə aparılmalıdır. Mən maraqlanmışam və verilən məlumata görə, Azərbaycanda 354 min tut ağacı var. Amma bizim planlarımıza görə payız mövsümündə 1 milyon 600 min tut tingi əkilməlidir. Bu, nəticə etibarilə, barama istehsalını keçən ildəki 232 kiloqramdan 2019-cu ildə 1300 tona qaldıracaq. Əgər bu il 45 gündə insanlar 560 min manat pul alıblarsa, 2019-cu ildə 10 milyon manat pul alacaqlar. Dövlət, bax, bu işləri görür və görəcək. Ancaq mən kəndlərdə yaşayan vətəndaşlara da müraciət edirəm ki, siz də bu işlərə qoşulun. Bu, həm dövlət, həm də vətəndaşlar üçün çox yaxşı qazanc mənbəyi olacaq. Beləliklə, biz dünya bazarlarına öz ipəyimizlə daha geniş şəkildə çıxacağıq. Bu, həm Azərbaycanın tanıdılması, həm ipək kombinatının tam gücü ilə işləməsi, məşğulluğun artırılması üçün lazımdır. Eyni zamanda, insanlar pul qazanacaq, dövlət valyuta qazanacaq. Xarici valyuta Azərbaycana gələcək”.

Göründüyü kimi, postneft dövründə ölkəmizdə qədim zəngin ənənələri olan ipəkçiliyin inkişaf etdirilməsi üçün bundan sonra da bu sahəyə dövlət dəstəyi artırılacaq, bunun sayəsində də respublikamıza valyuta axını güclənəcək, yeni iş yerləri açılacaq, əhalinin məşğulluq səviyyəsi yüksələcəkdir.

Zahid Rza

İki sahil.- 2016.- 19 iyul.- S.10.