“Formula-1” avto idman yarışlarının kralı hesab olunur

“Formula-1” bütün avto yarışlar arasında tamaşaçı kütləsinə görə liderdir. Bəs dünyanın ən varlı çempionlarını üzə çıxaran bu yarışın məşhurluğunun sirri nədədir? Tarixə nəzər salaq.

“Formula-1”-in tarixi

Qeyd etmək lazımdır ki, “Formula-1” yarışlarının yaranmasına qədər də Avropada avtomobil yarışları mövcud idi. İkinci Dünya müharibəsinə qədər və ondan sonra orada müxtəlif “Qran-pri” yarışları və hətta dünya çempionatı keçirilirdi. “Formula-1” yarışları 1950-ci illərdə yarandı. Məhz “Formula-1” tipli xüsusi yarışın keçirilməsi qərarı 1949-cu ildə Beynəlxalq Avtomobil Federasiyasının konqresində İtaliya milli avto klubunun təklifinə əsasən qəbul olundu. Yarışın dünya çempionatı adı alması üçün Avropanın “Qran-pri” və ABŞ-ın “İndi-500” oyunları da bura daxil edildi.

“Formula-1” avtomobil yarışının əvvəlki yarışlardan fərqli cəhəti açıq təkər tipli avtomobillərin dövrəvi yarışı olmasındadır.

1950-ci ildə keçirilmiş ilk “Formula-1” yarışının çempionu İtaliyanın “Alfa Romeo” komandasından olan Nino Farina olmuşdu. Daha sonra isə dörd müxtəlif komandada-”Mercedes”, “Alfa Romeo”, “Maserati” və “Ferrari” komandalarında iştirak etməklə Xuan Manuel Fanxio düz beş dəfə dünya çempionu adına layiq görülmüşdü. “Formula-1” həvəskarları onu daim özlərinə kumir seçirlər və indiyə qədər ən yaxşı pilot hesab edirlər.

İlk “Formula-1” yarışı Böyük Britaniyada, Silverstoun küçələrində keçirilmişdi. Kral VI Georq, kraliça Yelizaveta, şahzadə Marqaret də yarışı seyr edən 120 min insanın arasında idilər.

“Formula-1”-in idman və texniki reqlamentlərini Beynəlxalq Avtomobil Federasiyası təyin edir.

Çempionatda həm sürücülər, həm də komandalar yarışırlar. “Formula-1”-də yarış maşınlarını bolidlər, sürücüləri isə pilotlar adlandırırlar.

“Formula-1”-in bütün tarixi boyu yarışlarda cəmi beş qadın sürücü iştirak edib və onlardan yalnız biri xal qazana bilmişdi. Lella Lombardi 1975-ci ildə İspaniya “Qran-pri”sində 6-cı yeri tutmaqla xal qazanmış yeganə qadındır.

Yarışın keçirildiyi ilk illərdə maşınlar baş üçün dəbilqə, eynək, əlcəklər və heç bir təhlükəsizlik kəməri ilə təchiz edilmirdilər. Təhlükəli olması səbəbindən yarışdan imtina edilməsi isə əsl qorxaqlıq hesab olunurdu. 1950-60-cı illərin yarışçılarının sanki qanlarında benzin axırdı və özlərini bu yarışa qurban verməyə hazır idilər. Məhz buna görə də onların pərəstişkarlarının sayı-hesabı olmurdu.

1960-cı illərdən bəri yarış maşınlarının üzərinə sponsorların reklam kağızları yapışdırılmağa başlanıldı və yarış böyük gəlir mənbəyinə çevrildi.

Yarışla bağlı bəzi təhlükəsizlik tədbirlərinin labüd olması qərarına 1970-ci illərdə gəlindi. Elə həmin illərdə yollarda dairəvi maneələr yaradıldı, yanğınsöndürənlər və təcili tibbi yardım mütəxəssisləri yarışa cəlb edildilər.

1990-cı illərdə isə yarış Mixayil Şumaxer kimi ulduzu yetişdirdi. M.Şumaxerin rekordunu hələlik təzələyən olmayıb. Belə ki, o düz yeddi dəfə çempion titulu qazanaraq tarixə düşüb.

Bu gün də “Formula-1” avto yarışlar içərisində öz populyarlığını qoruyub saxlamaqdadır. Yarışın televiziyadan birbaşa yayımını bütün dünyadan yüz milyonlarla insan seyr edir, tribunalar yarışı canlı izləməyə gələnlərlə dolu olur.

Nubar Süleymanova,

“İki sahil” .-2016.-3 iyun.-S.16.