Qurtuluşa gedən yol

4 iyun Cəncə hadisələri AXC-Müsavat iqtidarının xalqa xəyanəti idi

Müstəqilliyə gedən yolların çətinliyindən söz düşəndə ilk növbədə müxtəlif illərdə dövlət çevrilişlərinə cəhdlərin törədə biləcəyi təhlükələr xatırlanır. Onların arasında 1993-cü ilin 4 iyun hadisələri mürəkkəbliyi və çətinliyi ilə fərqlənir. Bu tarix eyni zamanda qurtuluşa gedən yolun başlanğıcı adlandırılır.

Məhz o illərdə Azərbaycan parçalanma təhlükəsi ilə qarşılaşmışdı, dövlətçiliyimizin varlığı şübhə altında idi. Başqa sözlə, Azərbaycanın gələcək taleyi naşı adamlara tapşırılmışdı. O dövrdə yaranan təhlükələrdən danışan Prezident İlham Əliyev haqlı olaraq bildirir ki, rəhbərlikdə təmsil olunan insanlar öz şəxsi maraqları haqqında düşünürdülər: “Ölkənin, xalqın maraqları onları heç düşündürmürdü. Bunun nəticəsi olaraq 1993-cü ildə Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi başlayanda xalq yenə də öz xilaskarına - Ulu Öndərə üz tutdu, onu siyasi hakimiyyətə dəvət etdi.

Antimilli qüvvələr öz çirkin niyyətlərindən əl çəkmək istəmirdilər... Bu cəhdlərin arxasında xarici qüvvələr dayanmışdır. Bu da heç kəs üçün sirr deyil. Ancaq yenə də Azərbaycan xalqı Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə bu cəhdlərə son qoydu və bu cəhdləri törətmək istəyən ünsürlər öz layiqli cəzasını aldılar.”

... Bu gün 4 iyun hadisələri ilə bağlı müxtəlif fikirlər səslənsə də, Azərbaycanı uçuruma aparan xaosun “müəllifləri” günahları bir-birinin üzərinə atsa da, tarixi əks etdirən hadisələrin mənzərəsi dəyişmir: xalqa vurulan siyasi, iqtisadi, ən əsası isə mənəvi zərbə, vətəndaşların sabaha ümidini qıran mənəmlik, səriştəsizlik ölkəni vətəndaş müharibəsinə aparırdı.

Nikolay Zenkoviçin “Heydər Əliyev. Tale yolları” kitabında o dövr - 4 iyun 1993-cü il Gəncə qiyamı ilə bağlı mənzərə belə təsvir edilir: “Bakı küçələrində avtomatla silahlanmış kamuflyaj geyimli yekəpər saqqallılardan ibarət dəstələr gəzirdi. Yuxarıda - Elçibəyin komandasında hər dəstənin öz himayədarı vardı. Onlar nüfuz dairələri üstündə bir-biri ilə rəqabət aparırdılar. Buna görə də tez-tez toqquşmalar, atışmalar olurdu... 1993-cü ilin yazında ölkənin parçalanmasına real təhlükə yarandı... Bu isə Elçibəy və onun komandasının yol verdiyi kobud səhvlərin nəticəsi idi. Onlar milləti birləşdirməyi, ayrı-ayrı siyasi qüvvələr arasındakı qarşıdurmanı dayandırmağı, bəzi cinayətkar qruplaşmaların, separatçı qüvvələrin hərəkətlərinin qarşısını almağı bacarmamışdılar. “

O illərdə ölkənin qarışıq olan ictimai-siyasi hadisələrini yada salaq.

... Surət Hüseynov kimi cinayətkarı “milli qəhrəman” elan edən AXC-Müsavat cütlüyünün yarıtmaz hakimiyyəti, “bəylərin” səriştəsizliyi, ölkədə yaranan hakimiyyətsizlik özlüyündə Azərbaycanın varlığına təhlükə yaratmışdı. Vətəndaşların şəhərdə sərbəst dolanması belə riskli idi. Başqa sözlə, dövlətçilik anlamı yox dərəcəsində idi. Sıravi elmi işçi baş nazir kimi ölkəni özünə sərf edən tərzdə idarə edir, texniki-peşə məktəbinin komsomol təşkilat katibi Əli Kərimli cəbhəçilərin bərbad hala saldıqları Prezident Aparatında kadr siyasəti ilə məşğul olur, institut müəllimi, sonradan “vəzifəmi dondururam” deyə biləcək qədər savadsız kadr xarici siyasət idarəsinin rəhbəridir, müharibə şəraitində yaşayan Azərbaycanın müdafiəsi Rəhim Qazıyev kimi hərb elminin əlifbasını bilməyən nazirə, riyaziyyat müəlliminə tapşırılır, sürücülərə general rutbələri verilir, orta təhsili olanlara rayonlara rəhbərlik səlahiyyətləri tapşırılır... Bir sözlə, iddiaları başlarından böyük olan, hakimiyyəti zorla ələ keçirən sıravi cəbhəçilər, meydanlarda fit çalanlar, “xalq hərəkatının öncülləri” kimi mükafatlandırılır, törətdikləri cinayətlərə görə uzun müddət həbsdə yatan cinayətkarlara hüquq mühafizə orqanlarında yüksək vəzifələr həvalə olunur...

Ermənilərin torpaqlarımıza təcavüzü ilə eyni vaxta təsadüf edən, məsuliyyətli bir dövrdə baş verənləri xalqa xəyanət adlandıran Heydər Əliyevə ümumxalq məhəbbətindən, inamından qorxan, ehtiyatlanan AXC-Müsavat iqtidarı bacarıqsızlıqlarını etiraf etmək əvəzinə Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərliyini tələb edən milyonların istəyini boğaraq insanlara təzyiq göstərməkdən, Ulu Öndərin varlığını belə özləri üçün real təhlükə hesab edərək ona fiziki zərər vurmaq üçün Naxçıvana silahlı dəstələr göndərməkdən belə çəkinmirdilər.

Prezident İlham Əliyev o illəri Azərbaycan tarixinin ağır dövrü kimi xatırlayır: “Əfsuslar olsun ki, müstəqilliyimizin ilk illəri çox ağır keçmişdir, Azərbaycan böyük fəlakətlərlə üzləşmişdir. Demək olar ki, gənc müstəqil dövlət uçurum kənarında idi. Heydər Əliyev siyasəti, onun qətiyyəti, xalqın ona inamı bu ağır vəziyyətdən xalqımızı, dövlətimizi çıxara bilmişdir və ondan sonra Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm qoymuşdur.”

Qarşıdurmaların gücləndiyi belə məqamda “polkovnik” Surət Hüseynovun komandanlıq etdiyi hərbi hissədə vəziyyət nəzarətdən çıxır. Sovetlərdən qalma 130 və 709 nömrəli hərbi hissələrin ərazisində baş verən hadisələrin əsil mahiyyətini öyrənmək üçün təşkil olunan komissiya və ağsaqqallardan ibarət nümayəndə heyətinin səyləri belə fayda vermədi. AXC-Müsavat iqtidarına qarşı mübarizə aparan S. Hüseynov ölkədə hökm sürən hərc-mərclik, anarxiyanı yaradanları Bakıdakı fənər dirəklərindən asacağını, Xalq Cəbhəsinin və onun hakimiyyət piramidasında əyləşən vəzifəlilərə qarşı mübarizə aparmağı qarşısına məqsəd qoyaraq bildirirdi ki, həmin adamların əlindən heç bir iş gəlmir, yalnız ölkəni çapıb-talayırlar, adamları aldadır, rüşvət alır, iyrənc siyasət yeridirlər. Bakıdan qiyam qaldırmış hərbi hissəni zərərsizləşdirmək barədə əmr verilsə də silahlıların qarşısını almaq o qədər də asan deyildi. AXC-Müsavat iqtidarının nəzarətində olan güc strukturları ilə başlanan qarşıdurmalar zamanı günahsız insanların qanı axıdıldı.

Səriştəsiz iqtidar vahimə içərisində idi. Surət Hüseynovun tanklarının qarşısını heç nə və heç kim saxlaya bilmirdi. Gəncə və ətraf rayonlarda əhali təşviş içərisində yaşayırdı. Qanunsuzluq baş alıb gedirdi. Surətin silahlıları insanları döyür, söyür, təhqir edir, dövlət strukturlarını dağıdır, talan edirdilər.

Ölkəyə rəhbərliyi irəli sürülərkən “çəpik çala-çala prezidentliyə namizəd irəli sürdüyünüz şəxsi bir ildən sonra fit çala-çala qovacaqsınız” söyləyən Elçibəy onu da bilirdi ki, özü demişkən, “tankların qabağında dayansalar da, pulun qabağında dayana bilməyən bəylərin” törətdikləri iğtişaşların qarşısını yalnız bir nəfər ala bilər: xalqın inamını doğruldan ulu öndər Heydər Əliyev. Ölkədə yaranan vətəndaş qarşıdurmasının öhdəsindən gələ bilməyən o zamankı spiker İsa Qəmbər, baş nazir Pənah Hüseynov artıq istefa vermiş, xalqı başsız qoymuşdular.

Azərbaycan vətəndaş müharibəsinin astanasında idi. Qan tökülmüşdü. Hadisə zamanı 20 nəfərin, o cümlədən 1 uşağın qətlə yetirilməsi, 56 dinc sakinin müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti alması, o dövrün məzənnəsi ilə dövlətə 50 milyard rubl həcmində ziyan vurulması, külli miqdarda dağıntının olması kimi dəhşətli hallara insanlar biganə qala bilmirdi. Qiyamın yaranmasına səbəb o dövrün iqtidarına olan inamsızlıq idi. Dövlət büdcəsini son qəpiyinə qədər atalarının malı kimi mənimsəyən, iqtisadiyyatı iflic vəziyyətinə salan “cütlüyün” hakimiyyəti dövründə əhali başqa ərzaqlara demirik, adi çörəyə belə möhtac idi. Çörək mağazalarının qabağında 24 saat müddətində davam edən növbələrin ardı-arası kəsilmirdi. Xalqı belə miskin vəziyyətə salan İsa Qəmbər, Əli Kərimlidən və başqalarından ibarət komanda xarici emissarların diktəsi ilə idarə olunduqlarından xalqın taleyini düşünmək bacarığından xeyli uzaqda idilər. İstək və məqsədləri daha çox varidat toplamaq, şəxsi büdcələrini artırmaq idi. Ən böyük sənaye müəssisələri kortəbii halda, “özəlləşdirilmə” adı ilə dağıdılırdı. Avadanlıqları xarici dövlətlərə “yararsız xammal” kimi satılırdı. Belə “bölgüdən” pay umsa da kənarda qalan, vaxtilə İsa Qəmbər və Əli Kərimliyə yaxınlığı ilə seçilən Surət Hüseynov kimi “silahdaşları” onları ölümlə hədələyərək, vəzifədən istefalarını tələb edirdi.

Belə bir ağır dövrdə xalq böyük səbirsizliklə öz xilaskarını gözləyirdi. Həmin xilaskar Azərbaycanın müstəqilliyinin qarantı, xalqımızın böyük oğlu, dünya şöhrətli siyasi xadim və dövlət adamı, o zaman Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri vəzifəsində çalışan ümummilli lider Heydər Əliyev idi. Elçibəy ulu öndər Heydər Əliyevlə dəfələrlə telefonla danışıb, onun Bakıya gəlməsini xahiş etsə də, nəticə olmamış, Ümummilli Lideri gətirmək üçün muxtar respublikaya göndərilən təyyarə boş qayıtmışdı.

Lakin xalqın düşdüyü vəziyyətin çətinliyini başa düşən ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunması, varlığımızın əbədiliyi naminə xalqın tələbinə səs verərək Bakıya qayıtdı. “Əminik ki, Gəncə hadisələri diqqətlə araşdırılacaq, mübahisəli məsələlər bütün Azərbaycan xalqının mənafeyi, milli dövlət quruculuğu naminə danışıqlar, qarşılıqlı anlaşma və sülh yolu ilə həll ediləcək” söyləyən Ulu Öndər Gəncəyə yollanmaqla əsl həqiqəti öyrənməyə çalışdı.

Dahi Liderin səyi ilə qiyam yatırıldı, bütün Azərbaycan xalqının istəyinə və təkidli tələbinə uyğun olaraq Ulu Öndər Milli Məclisin sədri, sonra Prezident seçildi. “Azərbaycan dünyaya günəş kimi doğacaq” söyləyən Ulu Öndərin xidmətləri sayəsində bu gün Azərbaycan həqiqətən dünya birliyində öz nüfuzu, mövqeyi, qazandığı uğurları ilə fərqlənir, yüksək pillələrdə yer alır. Bu inkişafın müəllifi ümummilli lider Heydər Əliyev olmuşdur. Bu siyasətə varislik missiyasını isə hazırda Prezident İlham Əliyev eyni qətiyyətlə yerinə yetirir və daha sürətlə davam etdirir.

İki sahil - 2016.-4 iyun.- S.20