Görkəmli kimyaçı alim

Əbülfəz Babayev - 70

Bir neçə gün bundan əvvəl elmi ictimaiyyət, yaxınları, dostları, tələbələri və yetirmələri texnika elmləri doktoru, professor, Nyu-York Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, Beynəlxalq Mühəndislər Akademiyasının həqiqi üzvü, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Üzvi maddələrin texnologiyası və sənaye ekologiyası kafedrasının professoru Babayev Əbülfəz İsmayıl oğlunun anadan olmasının 70 illik yubileyini qeyd etdilər.

Görkəmli alim Əbülfəz Babayevin tədqiqatçı alim olması haqqında mənim hələ 1986-cı ildə AMEA-nın Kimya Problemləri İnstitutunun aspiranturasında oxuyan zaman məlumatım var idi və bir sıra bir-birindən dəyərli elmi məqalələrini oxumuşdum. Apardığı tədqiqat işləri, elmi araşdırmaları sırf Sumqayıt kimya sənayesindəki istehsalatlarda qarşıya çıxan problemlərlə bağlı olduğu üçün bu dəyərli alimin elmi yaradıcılığı bir oxucu və gələcəyin kimyaçı alimi kimi həmişə diqqətimi çəkmişdir. Bununla belə, Əbülfəz müəllimlə ilk tanışlığım 1995-ci ilə təsadüf edir. O zaman Etilen-polietilen zavodu yeni yaranmışdı. Yəni “EP-300” kompleksi “Sintez Kauçuk” İstehsalat Birliyinin tərkibindən çıxarılıb yeni yaradılmış Etilen-Polietilen zavodunun tərkibinə verilmişdi. Əbülfəz müəllim onda Sintez kauçuk zavodunun baş mühəndisi vəzifəsində çalışırdı. Həmin vaxtlarda avadanlıqların bölgüsündə bir çox mübahisəli məqamlar üzə çıxırdı. O cümlədən bir sıra laboratoriya avadanlıqlarının bölgüsündə də belə bir məsələ ortaya çıxmışdı. Araşdırma komissiyasında Əbülfəz müəllim də iştirak edirdi. Mənim ilk tanışlığım elə oradan başlandı. Bizə lazım olan avadanlıqların verilməsi ilə bağlı müraciət edəndə heç bir tərəddüd etmədən razılıq verdi.

Sintez kauçuk zavodunun işçiləri kəskin şəkildə etiraz etdikdə, Əbülfəz müəllim onlara təvazökarlıqla bildirdi: “Görürsünüz ki, Zakir müəllimgil həvəslə işləmək istəyirlər. Məhz elə buna görə biz onlara kömək etməli, dəstək olmalıyıq.”

Həqiqətən də həmin andan bu müdrik insanla tanışlığıma bir daha sevindim. Bu tanışlığın bəhrəsi olaraq biz Əbülfəz müəllimin rəhbərliyi ilə kimya sənayesinin problemlərini bir proqram şəklində hazırladıq. Onunla ilk tədqiqat işimiz “Divinil istehsalatında” alınan butan-izobutilen fraksiyasının mövcud qurğularda səmərəli istifadə olunmasına həsr olunmuşdu. Butan-izobutilen fraksiyasının hidrogenin iştirakı ilə laboratoriyada piroliz qurğusunda prosesin mexanizmi, optimal rejimin seçilməsi və kinetikası öyrənildi.

Müstəqilliyimizin ilk vaxtlarında Sovetlər Birliyindəki əlaqələr tam kəsildiyi üçün zavodları reagentlərlə və köməkçi məhsullarla təmin etmək çox çətinləşmişdi. Belə bir çətin vəziyyət Polietilen istehsalatında da yaranmışdı. Polimerləşmə prosesində istifadə olunan ağ yağları vaxtında gətirmək olmurdu. Xarici öllkələrdən asılılığı aradan qaldırmaq üçün Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun katalitik krekinq qurğusundan alınan propan-propilen fraksiyasının əsasında alüminium xlorid kompleksinin iştirakı ilə ağ yağların alınma texnologiyası işlənib hazırlanmışdı. Bundan başqa, piroliz prosesindən alınan C5 və pirokondensat fraksiyaların emalı ən aktual məsələlərdən biri idi. Respublikada həm daxili tələbatı lak-boya kimi məhsullarla qismən ödəməklə yanaşı, həm də sənaye üçün əsas xammal hesab olunan benzol istehsalının texnologiyası işlənib hazırlanmışdı. Görkəmli alimin onlarla elmi işləri xarici və dövri jurnallarda dərc olunmuş, beynəlxalq konfranslarda və simpoziumlarda maraqla dinlənilmişdir. Bundan başqa, onun rəhbərliyi ilə elmi-tədqiqat işləri və ali məktəb üzrə dərslik kitabları nəşr olunmuşdu.

Görkəmli alim Əbülfəz Babayev bu gün də böyük həvəslə, səylə, usanmadan, yorulmadan elmi-tədqiqat və yaradıcılıq işlərini davam etdirir.

Əbülfəz müəllim kimya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi alınması üçün yazdığım dissertasiya işində mənim elmi rəhbərim olub. Bu gün də elmi fəaliyyətimi onunla iş birliyi şəraitində davam etdirirəm. Onun dərin biliyi, istehsalat təcrübəsi mənim üçün çox böyük məktəbdir. Məhz bu səbəbdən hər zaman əlaqə saxlayıb, ustaddan dəyərli məsləhətlər alıram.

Əbülfəz müəllimin şəkili bu gün də Etilen-Polietilen zavodunun laboratoriyasının girişində bu laboratoriyanın keçmiş rəhbərləri ilə bir sırada vurulmuşdur. Əbülfəz müəllim məhz bu laboratoriyada elmi-tədqiqat işlərinə başlamışdır. Laboratoriya binasına daxil olan hər kəs Əbülfəz müəllimin keçdiyi yoldan danışır və ona olan xoş arzularını bir daha dilə gətirir.

Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, bu günlərdə tanınmış kimyaçı alim, kimya elmləri doktoru, professor Əbülfəz Babayevin 70 illik yubileyi tamam oldu. Onun doğum günü ulu öndər Heydər Əliyevin şah əsərlərindən olan “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması gününə təsadüf edir və Neftçilərin peşə bayramı günü ilə üst-üstə düşür. Həmin gün mənim üçün ikiqat bayram oldu. Mən də Əbülfəz müəllim Babayevi 70 illik yubileyi münasibətilə ürəkdən təbrik edir, ona uzun ömür, möhkəm cansağlığı, yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Zakir Məmmədov

Iki sahil.- 2017.- 23 sentyabr.- S.12.