Vətənpərvərlik nümunəsi
Qismətinə düşən ömür
payını yaşayıb başa vurmaq insanların ümumi
taleyidir. Hər kəs öz həyatını
arzularındakı kimi yaşamağa can atır. Ömrünə
bir insanın yaratdığı tarix kimi yanaşıb
faydalı, yaddaqalan, nəcib əməllərlə bu salnaməni
zənginləşdirmək istəyi isə əsl şəxsiyyətlərə
xas duyğudur. Azərbaycanın dəyərli dövlət
xadimi, tanınmış ziyalı Murtuz Ələsgərov da
belələrindən idi. O, ömrünü başdan-başa
ali ideyalara, işıqlı amallara, dünya və insanlıq
üçün gərəkli olmağa həsr etmişdi.
Əsl ziyalılıq,vicdanın diktəsi və
fəal vətəndaş mövqeyi onun bir şəxsiyyət
kimi səciyyəvi xüsusiyyətləri idi. Elmə, biliklərə
dərin sevgisi, ardıcıl mütaliəsi, fərdi
inkişaf əzmi, qarşıya qoyduğu intellektual məqsədlərə
doğru əzmkar addımları sayəsində Murtuz müəllim
özünü zəmanəsinin mötəbər
ziyalılarından biri kimi yetişdirə bilmişdi. Bu
gün onun timsalında anadan olmasının 90-cı
ildönümü tamamlanan parlaq bir şəxsiyyəti,
adı tarixdə əbədiləşmiş alimi, Azərbaycanın
görkəmli ictimai-siyasi xadimini hörmətlə yad edirik.
Murtuz Nəcəf oğlu Ələsgərov
1928-ci il sentyabrın 20-də Gəncə şəhərində
anadan olmuşdu. Azərbaycanın bu qədim elm və mədəniyyət
mərkəzinin yaradıcılıq mühiti onun mənəvi
dünyasında mühüm rol oynamışdı. Sadə, zəhmətkeş
ailədə böyümüş, atasını çox erkən
itirmiş Murtuz Ələsgərovda hələ kiçik
yaşlarından möhkəm iradi keyfiyyətlər,
torpağa bağlılıq, vətənpərvərlik ruhu
formalaşmışdı. Gəncədəki 28 nömrəli
orta məktəbdə oxuduğu illərdən o, öz
qabiliyyəti, elmə, biliyə həvəsi ilə sinif
yoldaşlarının və müəllimlərinin hörmətini,
məhəbbətini qazanmışdı.
1944-cü ildə qanunların keşiyində
dayanmaq, vətəndaşların hüquqlarını
müdafiə etmək arzusu onu respublikanın ən mötəbər
təhsil ocaqına - Azərbaycan Dövlət Universitetinin
hüquq fakültəsinə gətirir. Hüquqşünas
olmaq arzusunun formalaşmasında onunla eyni sinifdə təhsil
alan, sonradan ölkənin məşhur
hüquqşünaslarından olacaq Məmməd Xələfovun
da böyük rolu vardı.
Tələbəlik illərində Murtuz Ələsgərov
elmə marağı, tədqiqatçılıq qabiliyyəti
ilə başqalarından fərqlənirdi. Universitetin sonuncu
kurslarında o, gələcəkdə hüquq nəzəriyyəsi
ilə məşğul olacağını artıq qətiləşdirmişdi.
1950-ci ildə universiteti fərqlənmə
diplomu ilə bitirən Murtuz Ələsgərov hüquq elminə
daha dərindən yiyələnmək arzusu ilə Moskvaya
gedir. SSRİ Elmlər Akademiyasının Dövlət və
Hüquq İnstitutunun əyani aspiranturasına daxil olaraq beynəlxalq
hüquq sahəsində elmi araşdırmalara başlayır.
Həmin illərdə keçmiş Sovet
İttifaqının paytaxtı Moskvada aspiranturada oxumaq tək-tək
adamlara qismət olan, çox şərəfli və ciddi məsuliyyət
tələb edən bir iş idi. Aspirantura illərində o,
keçmiş İttifaqın elm və mədəniyyət mərkəzi
sayılan Moskva mühiti ilə yaxından tanış olur.
Görkəmli hüquqşünaslarla sıx ünsiyyət
yaradır. Moskvada keçən aspirantlıq illəri ilə
bağlı Murtuz müəllimin maraqlı xatirələri
vardı. Müasirlərinə böyük Azərbaycan
şairi Səməd Vurğunun hər dəfə Moskvaya gələrkən
bu şəhərdəki azərbaycanlı tələbə və
aspirantları necə başına
yığdığını, onlar üçün məclislər
təşkil etdiyini xoş təəssüratlarla nəql edərdi.
Murtuz Ələsgərov fitri istedadı sayəsində
namizədlik dissertasiyasını Moskvada vaxtından əvvəl
müdafiə edərək hüquq elmləri namizədi
alimlik dərəcəsi alır. Yeri gəlmişkən, onu
da qeyd edək ki, Murtuz Ələsgərov o zamanlar
üçün nadir ixtisaslardan sayılan Beynəlxalq
Hüquq sahəsində elmlər namizədi olmuş ilk azərbaycanlı
idi.
Elmi fəaliyyətindəki bu ilk böyük
uğuru necə qazandığını, hansı çətinliklərlə
üzləşdiyini Murtuz müəllim belə
xatırlayırdı: “Elmi rəhbərim məşhur alim,
akademik Yevgeni Aleksandroviç Korovin idi. Aspiranturada çox həvəslə
oxuyurdum. Bu vaxt gözlənilməz bir hadisə baş verdi.
Sovetlər İttifaqının rəhbəri Stalin vəfat
etdi. Bundan sonra Qafqaz xalqlarının nümayəndələrinə
münasibət də tamamilə dəyişdi. Hiss edirdim ki,
dissertasiya müdafiəsi zamanı böyük çətinliklə
qarşılaşacağam. Elə də oldu. Milliyyətcə
erməni olan bir elmlər namizədi mənim əleyhimə
çıxış etdi. Müdafiə vaxtı mən rus və
ingilis dillərində suallara cavab verirdim. Elmi rəhbərim
Korovin mənə çox gözəl münasibət bəsləyirdi.
Müdafiəmdə də parlaq bir nitqlə
çıxış etdi. Mən özüm də müdafiə
vaxtı erməni bədxahımın hücumlarına, yersiz
iradlarına tutarlı cavab verdim və dissertasiyamı
uğurla müdafiə etdim”.
O, Moskvada təhsil aldığı
1950-53-cü illəri elmi fəaliyyətinin ən səmərəli
dövrlərindən biri kimi xarakterizə edirdi. Murtuz müəllimin
o böyük şəhərdə qalıb yaşamaq, tədqiqatlarını,
elmi karyerasını Moskvanın müvafiq elmi mərkəzlərində
davam etdirmək üçün kifayət qədər
imkanları olsa da Azərbaycan onu özünə ahənrüba
kimi çəkirdi. Gələcəyini Vətəndən kənarda
təsəvvür edə bilmirdi. Ona görə də
1954-cü ildə doğma universitetə qayıtdı. Azərbaycan
Dövlət Universitetinin Dövlət hüququ kafedrasında
baş müəllim kimi fəaliyyətə başladı.
1955-ci ildə respublika “Bilik” Cəmiyyətinin üzvü
seçildi. 1956-cı ildən Dövlət hüququ
kafedrasının dosenti oldu.Son dərəcə dərin
savada, qeyri-adi erudisiyaya malik olan bu gəncin parlaq zəkası,
gənc alim kimi yüksək mənəvi keyfiyyətləri
diqqəti cəlb edir və karyera irəliləyişlərinə
yol açırdı. 1957-ci ildə, cəmi 29 yaşında
Murtuz müəllim Azərbaycan Dövlət Universitetinin Beynəlxalq
Hüquq kafedrasının müdiri vəzifəsinə
seçilir. 8 il həmin kafedraya rəhbərlik edir. 1965-ci ildə
isə Dövlət hüququ kafedrasının müdiri olur və
ömrünün sonuna qədər - 47 il bu şərəfli
işini uğurla davam etdirir.
Murtuz Ələsgərov 1960-1970-ci illərdə
həm respublikamızda, həm də onun hüdudlarından kənarda
görkəmli hüquqşünas alim, fəal ictimai-siyasi
xadim kimi kifayət qədər tanınmışdı.
Ölkəmizin ictimai həyatında, elm aləmində onun
böyük nüfuzu və özünəməxsus dəst-xətti
vardı. Yaşlı və orta nəslin nümayəndələri
1950-1960-cı illərdə Murtuz Ələsgərovun Azərbaycan
Televiziyasının beynəlxalq məsələlər
üzrə şərhçisi kimi fəaliyyətini,
yaradıcısı və aparıcısı olduğu “Qitələr
və hadisələr”, “Planetimizin mənzərəsi”
proqramlarının o illər üçün kifayət qədər
populyarlığını yaxşı xatırlayırlar.
Onun dünya hadisələrinə dair maraqlı, elmi təhlillərlə
zəngin verilişləri böyük tamaşaçı
auditoriyasına malik idi. Efirdən təqdim olunan beynəlxalq
icmalları bizi dünyada baş verən hadisələrlə
yaxından tanış etməklə bərabər, həm də
onun yüksək alim hazırlığı və şərhçi
səriştəsi haqqında dolğun təsəvvür
yaradırdı.
Tədris, pedaqoji fəaliyyət, elmi
araşdırmalar onun mənalı ömrünün əsas
hissəsini təşkil edirdi. Bakı Dövlət
Universitetinin Beynəlxalq Hüquq kafedrasının müdiri
olduğu illərdə də Murtuz müəllim tələbə
auditoriyalarından, kitabxanalardan ayrılmır, tələbələrə
maraqlı mühazirələr oxumaqla bərabər, elmi-tədqiqat
işlərini davam etdirərək bir-birindən sanballı əsərlər
qələmə alırdı.
Murtuz Ələsgərov 1968-ci ildə Azərbaycan
Dövlət Universitetində “Asiya və Afrika gənc müstəqil
dövlətləri ilə SSRİ-nin beynəlxalq hüquqi
münasibətləri” mövzusunda doktorluq
dissertasiyasını uğurla müdafiə edərək
hüquq elmləri doktoru elmi dərəcəsi aldı. Həyatında
bir çox şərəfli ilklərə imza atmış
Murtuz müəllim bu məqamda da daha bir ilklə tarixə
düşdü. O, ölkəmizdə öz sahəsi üzrə
belə bir şərəfli statusa layiq görülmüş
ilk azərbaycanlı alim idi. 1969-cu ildə isə Murtuz müəllimə
Beynəlxalq hüquq ixtisası üzrə professor elmi adı
verildi.
Elmi-pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı,
o, hüquq elminin praktik məsələləri ilə də məşğul
olur, müvafiq dövlət qurumlarına peşəkar köməyini
əsirgəmirdi. Murtuz Ələsgərov 1970-ci ildən Azərbaycan
Respublikası Prokurorluğunun, Azərbaycan Respublikası
Ədliyyə Nazirliyinin və Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
elmi məsləhət şuralarının üzvü
olmuşdu. Qanun layihələrinin, digər hüquqi sənədlərin
hazırlanmasında bu qurumlara peşəkar köməyini əsirgəmirdi.
O, hələ sovet dövründə Azərbaycan
elmini dünyada ən layiqli şəkildə təmsil edən
parlaq alimlərimizdən idi. Belə ki, 1960-cı ildən Beynəlxalq
Hüquq Assosiasiyasına üzv qəbul edilən Murtuz müəllim
1961-ci ildə Fransada-Beynəlxalq konfransda “Azərbaycanda
hüquq elminin nailiyyətləri”, 1976-cı ildə ABŞ-da
ətraf mühitin hüquq mühafizəsinə dair Beynəlxalq
konfransda “Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin
qorunması qanunları”, 1978-ci ildə Böyük Britaniyada
“İnsan hüquqları və azadlıqlarının beynəlxalq
hüquqda tanınması”na dair elmi simpoziumda, 1984-cü ildə
Yaponiyada vətəndaşlıq problemlərinə dair Beynəlxalq
elmi konfransda “Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının
Konstitusiya hüquqları” mövzularında etdiyi dərin məzmunlu
məruzələri ilə Beynəlxalq hüquq sahəsində
dünyada tanınmış alimlərdən biri olduğunu
sübut etmişdi.
Hüquq elminin bir sıra istiqamətləri
üzrə nəzəri-metodoloji bazanın
formalaşmasında, o dövr üçün elmimizdə
nisbətən gənc sahələr olan bu istiqamətlərin
inkişafında Murtuz müəllimin böyük rolu
vardı. Onun bilavasitə rəhbərliyi və
iştirakı ilə rəhbəri olduğu kafedraların
profilinə uyğun fənlər üzrə “Bərabərhüquqlu
əməkdaşlıq”, “Təbiət və qanun”, “Asiya və
Afrikanın gənc dövlətlərinin beynəlxalq
hüquq subyektliyi”, “Konstitusiyanı gözləmək
bütün vətəndaşların borcudur”, “Milli dövlət
quruluşu”, “Dövlət orqanları”, “Burjua ölkələrinin
dövlət hüququ” adlı dərs vəsaiti, dərslik,
monoqrafiya və metodik göstərişlər
hazırlanmışdı.
Murtuz müəllim 1966-cı ildən Azərbaycan
Ensiklopediyasının tarix, fəlsəfə və hüquq
redaksiyası elmi şurasının da üzvü idi.
Ensiklopediyanın ayrı-ayrı cildlərində çap
olunmuş 60-dan çox elmi məqalə məhz onun qələmindən
çıxmışdı.
Hüquq elmləri doktoru, professor Murtuz Ələsgərov
1965 və 1971-ci illərdə Moskvada çap olunan “Siyasi nəzəriyyələr
tarixi” dərsliklərinin müəlliflərindən biri olmaqla
“Azərbaycanda siyasi nəzəriyyələr” bölməsini
yazmışdı. 1982-ci ildə Moskvada çap olunmuş
“SSRİ-nin milli dövlət quruluşu” monoqrafiyasında Azərbaycanın
milli dövlət quruluşu bölməsinin müəllifi də
məhz o idi.
Beynəlxalq hüquq sahəsində görkəmli
alim kimi tanınan Murtuz Ələsgərovun onlarla dərslik və
monoqrafiyası ilə yanaşı, 200-dən çox elmi əsəri
çap olunmuş, rəhbərliyi ilə 20 nəfər namizədlik
dissertasiyası müdafiə edərək elmlər namizədi
alimlik dərəcəsi almışdı. Onların
arasında 8 nəfəri Çin, Vyetnam, İraq, İran,
Banqladeş və digər Afrika ölkələrinin vətəndaşları
idi.
O, Azərbaycan Dövlət Universitetinin və
onun ən nüfuzlu fakültələrindən olan hüquq
fakültəsinin ictimai həyatında da daim yaxından
iştirak edir, fakültə ilk partiya təşkilatının
rəhbəri kimi vacib dövlət
tapşırıqlarının icrasında, ictimai tərbiyə
işinin dövrün tələbləri səviyyəsində
qurulmasında, müxtəlif istiqamətli dövlət
proqramlarının reallaşdırılmasında fəallıq
göstərirdi.
Murtuz Ələsgərov Azərbaycanın
ictimai-siyasi həyatında baş verən proseslərdən
heç zaman kənarda qalmamışdı. Böyük şəxsi
nüfuza malik görkəmli hüquq nəzəriyyəçisi
kimi o, Azərbaycan xalqının milli mənlik şüurunun
dirçəlişi naminə dəyərli işlər
görmüş, tələbələrində, rəhbərlik
etdiyi kollektivdə prinsipial vətəndaş mövqeyinin
formalaşması, vətənpərvərlik ruhunun yüksəlməsi
üçün var qüvvəsini sərf etmişdir. Hələ
ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarına doğru
SSRİ-nin tədricən süquta doğru getdiyini Murtuz
müəllim dərin analitik zəkası, alim fəhmi ilə
görür, ermənilərin işğalçı siyasəti
ilə üzləşən Azərbaycanın haqq səsinin
dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasından
ötrü bütün intellektual imkanlarından istifadə
etməyə çalışırdı. Mərkəzi mətbuatda
və yerli qəzetlərdə dərc etdirdiyi elmi məqalələrində
ermənilərin və onların havadarlarının Azərbaycana
qarşı ərazi iddialarının cəfəngiyyatını
beynəlxalq hüquq nöqteyi-nəzərindən əsaslandırırdı.
1988-ci ilin 15 iyununda Azərbaycan Respublikası
Ali Sovetinin Sessiyasına müraciətində Dağlıq
Qarabağ Muxtar Vilayətinin və Ermənistan Ali Sovetinin
DQMV-ə dair qərarlarının Konstitusiyaya zidd olduğunu
bəyan etməsi, bunu Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünə, suverenliyinə qəsd kimi qiymətləndirməsi
də Murtuz müəllimin o çətin sınaqlar
dövründə Azərbaycan xalqı və dövləti
qarşısındakı tarixi xidmətləridir. Amma xidmətlər
təkcə bununla məhdudlaşmır. Həmin ildə
Dağlıq Qarabağ konsepsiyasının tezislərini
hazırlaması, Moskvadakı Dövlət Hüquq
İnstitutunda keçirilmiş “Hüquq, qanunçuluq və
milli siyasət” problemlərinə dair beynəlxalq konfransda
Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın ayrılmaz tərkib
hissəsi olmasını hüquqi dəlillərlə isbat etməsi
də onun həmin dövrdə yerinə yetirdiyi böyuk
missiyaya daxildir. Burada bir faktı da xatırlamaq yerinə
düşərdi. İstiqlal tariximizə şəhidlərimizin
qanı ilə yazılmış 20 Yanvar qırğınından
sonra BMT-nin İnsan Hüquqları Komissiyasına Azərbaycan
hüquqşünasları adından tutarlı bir müraciət
təqdim olunmuşdu. Bu, Azərbaycanın dünyaya
ünvanlanan haqq səsi idi. Həmin müraciətin mətnini
də şəxsən Murtuz Ələsgərov işləyib
hazırlamışdı.
Onda elə bir dövr idi ki, bir çoxları
nə baş verdiyini hələ fəhm edə bilmirdi.
SSRİ boyda nəhəng bir imperiyanın
dağılacağı əksəriyyətə
inandırıcı görünmürdü. Ona görə də
bəziləri susmağa, mümkün qədər ortalarda
görünməyib suların durulacağı vədələri
gözləməyə, beləliklə öz
statuslarını, imkanlarını qorumağa
üstünlük verirdilər. Belə çətin məqamlarda
xalqın taleyi ilə bağlı ağır yükə
çiyin verən, gələcək karyerasından,
yuxarıların təzyiqlərindən, aşkar təhlükələrdən
çəkinməyərək meydanlara atılan, Azərbaycanın
haqq davası uğrunda çalışanlar, bütün
dövrlərdə olduğu kimi, yenə də yalnız xalqa
ruhən, mənən bağlı ziyalılarımız idi.
Murtuz Ələsgərov da Azərbaycan xalqının ən dəyərli
düşüncə adamlarının ön cərgəsində
gedirdi.
O günlər klassiklərimizin də
yazdıqları kimi, qeyrət vaxtı idi. Kimin kim olduğu,
elmdə hansı səviyyəyə çatdığı,
titulların kölgəsində daldalanmış
yalançı elm piyadasımı, yoxsa Azərbaycan
uğrunda sinəsini kürsülərə dayayıb, qələmə
sarılıb düşmənlərlə söz
döyüşü, intellekt savaşı aparmağa qabil əsl
mütəfəkkirmi olduğu bu meydanda üzə
çıxırdı. Murtuz Ələsgərov bu hünər
meydanında Azərbaycan xalqının yetirdiyi böyük
alim kimi adını bir daha tarixlərə yazdı. Onun
Qarabağ savaşının başlanmasına xeyir-dua
vermiş Qorbaçovun yaxın adamı sayılan Aqanbekyana kəskin
cavabları bir tarixi hadisədir. Hadisələrin nəzarətdən
çıxıb təhlükəli miqyas aldığı məqamda
Moskvadan Bakıya gələn emissarlarla Murtuz müəllimin
hüquq müstəvisində apardığı, opponentlərini
dəlillərlə susdurduğu ciddi diskussiyalar da onun prinsipial
vətənpərvərliyi qədər həm də alim zəkasının
gücündən, elmi səviyyəsindən xəbər
verirdi. Buraya Murtuz müəllimin yüksək cəsarət və
qətiyyətini də əlavə etmək lazım gəlir.
O, həmin dövrlərdə Moskvadan Bakıya gəlmiş
yüksək rütbəli dövlət xadimlərini, xüsusilə
də Pyotr Demiçevi əsaslı arqumentlərlə ittiham
etməkdən belə çəkinmirdi. Görkəmli
hüquq bilicisinə bu qətiyyəti, cəsarəti verən
ədalətin gücü idi. O, bu intellektual davaları ilə
təkcə Azərbaycanın haqlı mövqeyini,
xalqımızın milli mənafeyini müdafiə etmirdi. Eyni
zamanda, uşaqlıqdan elm sahəsi kimi könül verdiyi
hüququn aliliyini, insan haqlarını, ədalət
meyarını qorumağa çalışırdı.
O dövrdə sağlam düşüncəli
ziyalılarımız kimi Murtuz Ələsgərov da Azərbaycanın
üzləşdiyi bəlalardan xilasını ulu öndər
Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə
qayıdışında görürdü. Həmin vaxtlarda
ermənilərin və onlara dəstək verən mənfur
qüvvələrin Azərbaycana qarşı mənfur
planlarının rahat həyata keçirilməsindən
ötrü Heydər Əliyev Kremldəki yüksək vəzifəsindən
məqsədli şəkildə
uzaqlaşdırılmış, üstəlik ona qarşı
çirkin siyasi kampaniyaya başlanmışdı.Vəzifə
hərisləri, millətin gələcəyini öz xırda
şəxsi maraqlarına qurban verməyə hazır olan
imperiya buyruqçuları xalqımızın müdrik
oğluna ləkə yaxmağa, onun siyasət meydanına
böyük qayıdışını əngəlləməyə
çalışırdılar. Heydər Əliyev şəxsiyyətinin
əzəməti, xalqın öz liderinə olan sevgisi bədxahlar
üçün o qədər qorxulu idi ki, Ulu Öndərin
hakimiyyətə doğru yolunu bağlamaq üçün hətta
qondarma yaş senzi məsələsini ortaya
atmışdılar. Məhz belə bir vaxtda Murtuz Ələsgərov
Konstitusiyanın prezidentliyə namizədlər
üçün yaş senzi tələb edən 121-ci maddəsinin
2-ci hissəsinin ləğvi tələbi ilə parlament
önündə keçirilən mitinqlərə rəhbərlik
edirdi. O günlərin həyəcanlı hadisələri
Murtuz Ələsgərovun əsl ziyalı və mətin vətəndaş
mövqeyini bir daha nümayiş etdirdi. Milli təəssübkeşliyin
və ümumxalq mənafeyinin onun üçün ən
yüksək həyat norması olduğunu göstərdi.
Murtuz Ələsgərovun siyasi fəaliyyətində
ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə
bağlı olan Yeni Azərbaycan Partiyasının
yaradılması xüsusi yer tutur. Bu partiya Azərbaycanın
ağır çətinliklərdən xilası
üçün Heydər Əliyev şəxsiyyəti
işığında təşkilatlanmaq istəyən
çoxsaylı Azərbaycan ziyalılarının ümumi
arzusu kimi meydana gəlmişdi. O dövrdə Moskvadan dogma
yurda qayıdaraq Naxçıvan Ali Məclisinə sədr
seçilmiş ulu öndər Heydər Əliyevin
xeyir-duası ilə yaradılan Yeni Azərbaycan Partiyası
ölkənin siyası həyatına əsl ziyalıların
düşüncə mərkəzi kimi daxil oldu və qısa
müddətdə xalqın taleh partiyası kimi böyük
uğurlar qazandı.
Dahi
rəhbər Heydər Əliyevin yaxın
silahdaşlarından biri kimi Murtuz Ələsgərov da bu
partiyanın yaradılmasında yaxından iştirak edirdi.
Partiyanın ilk qurultayında o, sədr müavini
seçilmişdi. Tez bir zamanda onun rəhbərliyi ilə
partiyanın seçki platforması hazırlandı. Kifayət
qədər çətin dövrlər idi. Azərbaycanın
vətəndaş müharibəsi həddinə gəlib
çıxdığı, parçalanma təhlükəsi
qarşısında qaldığı o ağır günlərdə
hər gün Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən
Naxçıvana nümayəndələr yollanır, Heydər
Əliyev dar ayaqda xalqının harayına çatmağa dəvət
edilirdi. Murtuz Ələsgərov sonralar 1998-ci il aprelin 3-də
“Aktual” qəzetinə verdiyi müsahibədə o günləri
belə xatırlayacaqdı: “Azərbaycan ziyalıları,
xalqımız bütün təzyiqlərə baxmayaraq Heydər
Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıtmasına səy
göstərirdi. Azərbaycan ziyalıları maneələri
dəf edərək axın-axın Naxçıvana,
xalqın böyük oğlunun yanına gedir, onu yenidən
ölkəmizə rəhbərliyə
çağırırdı. Mən də bir qrup ziyalı ilə
Naxçıvana getdim. Biz, 91 nəfər Azərbaycan
ziyalıları adından Heydər Əliyevi yenidən rəhbərliyə
dəvət etdik. Bildirdik ki, xalq onu Azərbaycanın rəhbəri
kimi görmək istəyir, yenidən hakimiyyətə
qayıtmasını tələb edir”.
Səriştəsiz
insanlardan təşkil olunmuş və öz səriştəsizlikləri
ilə cəmiyyəti uçuruma doğru aparan AXC-Müsavat
hakimiyyəti isə Heydər Əliyev amilini böyük
qısqanclıqla qarşılayırdı. Onun tərəfdarları
təzyiq və təqiblərlə üzləşirdilər.
Bunun doğurduğu bütün təhlükələrə
baxmayaraq Murtuz Ələsgərov məqalə və
müsahibələrində Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə
qayıdışı zərurətini ziyalı mövqeyindən
əsaslandırırdı. Bununla ölkə ictimaiyyətinin
ümumi istəyini dilə gətirirdi. 1992-ci il dekabrın
14-də “Naxçıvan” qəzetinə verdiyi müsahibədə
Murtuz Ələsgərov cəsarətlə bildirirdi ki, Azərbaycanı
yalnız Heydər Əliyev xilas edə bilər. Bu qətiyyətli
çıxış o vaxtkı iqtidarı xüsusilə qəzəbləndirirdi.
Və heç təəccüblü deyil ki, Murtuz Ələsgərova
qarşı sui-qəsd təşkil edildi. İqtidarın
acizliyini və qorxaqlığını göstərən bu
iyrənc terror əməli bütün ictimaiyyətin
haqlı nifrətinə səbəb oldu. O zamankı hakimiyyətin
ziyalı, alim şəxsiyyətinə münasibətinin
göstəricisi olan bu fakt hakimiyyətə
“demokratiya”,”azadlıq” şüarları ilə gəlmiş
təsadüfi kəslərin riyakar mahiyyətini tam
çılpaqlığı ilə aşkar etdi.
Yaradılan
bütün süni maneələrə,təzyiq və təqiblərə
rəğmən YAP respublikanın bölgələrində
öz dayaqlarını getdikcə möhkəmləndirirdi.
Digər siyasi qurumlardan fərqli olaraq bu partiya qonşu ölkələrdə
fəaliyyət göstərən partiyalarla da əlaqələrini
genişləndirməyə çalışırdı. Həmin
dövrdə Gürcüstanda görkəmli dövlət
xadimi Eduard Şevardnadzenin rəhbərlik etdiyi
Gürcüstan Vətəndaş İttifaqı Partiyası
ilə Yeni Azərbaycan Partiyası arasında əməkdaşlıq
haqqında müqavilə imzalandı. Bu müqavilənin
bağlanmasında Murtuz Ələsgərovun böyük xidməti
oldu.
Azərbaycan
ziyalılarının, bütövlükdə Azərbaycan
xalqının Ulu Öndər Heydər Əliyevi yenidən
siyasi hakimiyyətdə görmək arzusu 1993-cü ilin 15
iyununda reallığa çevrildi. Xalqın təkidli tələbi
ilə hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev əvvəl
Azərbaycan Ali Sovetinin Sədri, daha sonra isə xalqın
yekdil qərarı ilə müstəqil Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti seçildi.
Bütün
həyatı Bakı Dövlət Universiteti ilə
bağlı olan Murtuz müəllimin ömür yolunda da
1993-cü ildən etibarən universitetlə bağlı yeni
bir səhifə açıldı. O, 1993-cü ildən
1996-cı ilə qədər bu qocaman ali təhsil müəssisəsinə
rəhbərlik etdi. Həmin dövrdə belə bir vəzifəni
yerinə yetirmək o qədər də asan deyildi. O zamanlar Azərbaycanda
ictimai-siyasi vəziyyət çox mürəkkəb idi.
Bakı Dövlət Universiteti də baş verən proseslərin,
siyasi təlatümlərin tam mərkəzində idi.
Universitetin elmi potensialını, müəllim və tələbə
kollektivinin səylərini Azərbaycanın gələcəyi
naminə düzgün məcraya yönəltməyə
böyük ehtiyac duyulurdu. Belə bir dövrdə Murtuz
müəllim qarşıda duran vəzifələri yerinə
yetirməkdən ötrü rəhbərlik etdiyi təhsil
ocağının sağlam qüvvələrini tez bir zamanda
səfərbər edə bildi. Məhz həmin illərdə
BDU-nun xarici ölkələrin təhsil ocaqları ilə əlaqələrində
yeni bir mərhələnin əsası qoyuldu. Universitetdən
xaricə beyin axınının qarşısını almaq,
pedaqoji heyətin sosial müdafiəsini təmin etmək, bu təhsil
ocağının bir sıra sosial infrastruktur problemlərini
mümkün qədər aradan qaldırmaq üçün
ardıcıl addımlar atıldı. Burada təhsilin məzmununun
yeni dövrün tələblərinə uyğun qurulması
üçün bir sıra ciddi tədbirlər həyata
keçirildi.
1994-cü
il noyabrın 26-da Respublika Sarayında Bakı Dövlət
Uuniversitetinin 75 illik yubileyinin təntənəli şəkildə
qeyd olunması da Murtuz müəllimin bu təhsil
ocağına rəhbərliyi dövrünə təsadüf
edir.
O,
BDU-ya rəhbərliklə yanaşı, hüquqi dövlət
quruculuğu prosesində, yeni hüquqi münasibətlər mərhələsinə
qədəm qoymuş Azərbaycan üçün müxtəlif
hüquqi sənədlərin hazırlanmasında da peşəkar
kimi yaxından iştirak edirdi. Murtuz müəllimin xüsusilə
müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiya
layihəsinin hazırlanmasındakı xidmətləri təqdirəlayiq
idi.
1995-ci
ilin 12 noyabrında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə
seçkilərdə Murtuz Ələsgərov Yeni Azərbaycan
Partiyasının siyahısı üzrə müstəqil
dövlətimizin ilk parlamentinə deputat seçildi. Onun kimi
peşəkar hüquq mütəxəssisinin parlamentdə təmsilçiliyi
ədalətli bir hadisə idi. Deputatlıq fəaliyyəti
dövründə Murtuz Ələsgərov qanun
yaradıcılığı prosesində yaxından
iştirak edir, ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi
ilə ölkəmizdə həyata keçirilən
islahatların hüquqi bazasının yaradılmasına və
təkmilləşdirilməsinə öz layiqli töhfələrini
verirdi. O, Yeni Azərbaycan Partiyasının sədr müavini
kimi siyasi fəaliyyətini də uğurla davam etdirirdi.
1996-cı
il oktyabrın 16-da bu görkəmli ictimai-siyasi xadimə daha
böyük etimad göstərildi. Murtuz Ələsgərov Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin sədri seçildi. Azərbaycan
ictimaiyyəti bu hadisəni ölkəmizdə həyata
keçirilən peşəkar parlament quruculuğu proseslərinin
məntiqi yekunu kimi qiymətləndirdi. İlk dəfə idi
ki, qanunvericilik hakimiyyətinə peşəkar
hüquqşünas, konstitusiya hüququ sahəsində
görkəmli mütəxəssis və alim, eyni zamanda,
bacarıqlı təşkilatçı və istedadlı
siyasətçi başçılıq edirdi. Müstəqil
Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu,
ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin silahdaşı kimi
çətin sınaqlardan keçmiş Murtuz Ələsgərov
parlamentin sədri vəzifəsində etimadı layiqincə
doğruladaraq özünün işgüzar və insani
keyfiyyətləri ilə qısa müddətdə böyük
nüfuz qazandı. O, daşıdığı ali dövlət
vəzifəsində milli dövlətçiliyimizin hüquqi
bazasının möhkəm təməllər üzərində
qurulmasına, ölkəmizdə parlament ənənələrinin
təşəkkül tapmasına, cəmiyyət həyatının
ən müxtəlif sahələri üzrə mükəmməl
qanunvericilik bazasının yaradılmasına və təkmilləşdirilməsinə
sanballı töhfələr verdi. Bu qanunvericilik sənədləri
ulu öndər Heydər Əliyevin milli inkişaf kursunu
uğurla davam etdirərək ölkəmizi tarixinin ən
qüdrətli mərhələsinə yetirən Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin
yürütdüyü hərtərəfli inkişaf siyasətinin
öz məqsədinə çatmasında, cəmiyyətimizdə
qanunun aliliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynadı.
Onun Milli Məclisə rəhbərliyi dövründə Azərbaycan
parlamentinin xarici əlaqələri daha da genişləndi, Azərbaycan
bir sıra mühüm beynəlxalq qurumlara qəbul olundu.
Murtuz
Ələsgərov bu gün sıramızda yoxdur. Amma onun 84
illik şərəfli ömrü ilə yaratdığı
böyük mənəvi irs daim bizimlədir. Bu irs hər
zaman yaşayacaq və Murtuz Ələsgərov şəxsiyyəti
timsalında xalq, Vətən, ümumilikdə isə dünya
üçün necə faydalı olmağın nümunəsini
əks etdirəcək. Bu nümunə bu gün öz gələcəyini
qurmaq naminə milli-mənəvi dəyərlərimizi
bütün fəaliyyətinin fövqünə ucaldan, Azərbaycan
dövlət siyasətinin mərkəzində qərar tutan,
diqqətlə, qayğı ilə əhatə olunan kamil gəncliyimizin
yüksəlişinə təkan verəcək.
Nurlana Əliyeva,
YAP İdarə Heyətinin
üzvü,
YAP Qadınlar Şurasının sədri,
Bakı Slavyan Universitetinin rektoru,
Professor
İki sahil.- 2018.- 2 oktyabr.- S. 8.