Sanki o, dünyaya insanlara nur paylamaq, xeyirxahlıq etmək üçün gəlmişdi

Müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ulu öndər Heydər Əliyevin təbrincə desək, həyatın mənası çox və yaxud az yaşamaqdan ibarət deyil. Onun əsas mənası bu həyatda öz yerini tutmaq, mövqeyini müəyyən etmək, ləyaqət göstərmək və başqaları üçün nümünə olmaqdır.

Amma bu həqiqəti də etiraf edək ki, mənalı ömür yaşamaq hər insanın taleyinə yazılmır. Çox az insanlar var ki, onların ömür yolu, həyat və fəaliyyəti, seçdikləri peşəyə uyğun olaraq göstərdikləri səylər və əldə etdikləri uğurlar qarşıdakı illərdə digər nəsillər üçün bir məktəb, həyat dərsi olur. Zərifə xanım Əliyeva belə insanlardandır. Sanki o, dünyaya insanlara nur paylamaq, xeyirxahlıq etmək üçün gəlmişdi.

Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin Zərifə xanım Əliyevanın anadan olmasının 90 illik yubileyində söylədiyi bu fikirləri yada salmaq istərdik: “Onun bütün fəaliyyəti, gördüyü bütün işlər insan amilinə dayanırdı. Çünki o, həm peşəkar həkim, eyni zamanda, çox xeyirxah insan idi və hər bir həkimdə bu iki amil birləşməlidir. Çünki həkim peşəkar olmalıdır, insanlara xidmət göstərməlidir. Eyni zamanda, həkim xeyirxah insan olmalıdır. Zərifə xanımın bu məsələlərlə bağlı da fikirləri, məqalələri var idi. Həkimin etik davranışı ilə bağlı onun çox dəyərli fikirləri olmuşdur. Hesab edirəm ki, bu fikirlər bu gün də hər bir həkim üçün əsas olmalıdır.”

Zərifə xanım Əliyevanın adı çəkiləndə göz önündə görkəmli elm fədaisi, nəcib Azərbaycan qadını, böyük bir nəslin layiqli övladı, vəfalı ömür-gün yoldaşı, fədakar ana obrazı canlanır. Yenə də bizlərə yardımçı olan “Vikipediya”ya müraciət edək. Zərifə xanım 1923-cü il aprelin 28-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində, dövlət xadimi, səhiyyə təşkilatçısı Əziz Əliyevin ailəsində dünyaya göz açmışdı. Atası Əziz Əliyev rektor, nazir, Mərkəzi Komitənin katibi, Baş nazirin müavini kimi yüksək vəzifələrdə çalışmış, dərin intellekti və təşkilatçılıq bacarığı ilə böyük nüfuz qazanmışdı. Onun həyatının bütün mərhələləri əslində övladları üçün həyat məktəbi idi. Belə bir ailədə böyüyən Zərifə xanım zəhmətsevərliyi, səmimiliyi, insanlara sevgisi ilə başqalarından seçilirdi. Bu ailəyə məxsus ziyalılıq, doğma ocağa, xalqa və Vətənə bağlılıq kimi nəcib xüsusiyyətlər onun şəxsiyyətində öz təcəssümünü tapmışdı.

Həkimlik peşəsini sevən Zərifə xanım Əliyeva Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və institutu əla qiymətlərlə bitirmişdir. Oftalmologiya peşəsinə yiyələnmək arzusu ilə Moskva şəhərinə üz tutaraq Ümumittifaq Mərkəzi Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda ixtisasartırma kursu keçərək həkim-oftalmoloq ixtisasına yiyələnmişdir. Dünya oftalmologiya elminə böyük töhfələr vermiş akademik Zərifə xanım Əliyevanın zəngin irsi, tibbin müxtəlif sahələri üzrə apardığı tədqiqatlar, qazandığı nailiyyətlər, yaratdığı fundamental əsərlər Azərbaycan tibb elminin parlaq səhifələrini təşkil edir. Yüzlərlə insana nur bəxş edən Zərifə xanım Əliyeva daim xalqımızın qəlbində yaşayır. Belə insanlar nura uzanan yolun əbədi sakinlərinə çevrilir, ölməz olurlar. Onun oftalmologiya elminin inkişafındakı xidmətləri əvəzsizdir.

Zərifə xanımın həkimlik fəaliyyətini təhlil etdikcə onun peşəsini nə qədər uca tutduğunu görürük. Əbəs yerə həkimi günəşə bənzətmirdi. Eyni dəyərləndirmə ömür-gün yoldaşı, ulu öndər Heydər Əliyevə məxsus idi. Ümummilli Lider bildirmişdir: “Özünü həkimlik, təbiblik peşəsinə həsr edən insanlar xoşbəxtdirlər. Çünki cəmiyyətin onlara həmişə ehtiyacı var.”

Azərbaycanda bir sıra göz xəstəliklərinin geniş yayıldığı, traxoma deyilən dəhşətli bəlanın tüğyan etdiyi bir zamanda bundan xilas olmaq, göz xəstəliklərinə, gözün peşə xəstəliklərinə dair fundamental tədqiqatlar aparmaq, onların effektli müalicə metodlarını və profilaktik tədbirləri işləyib hazırlamaq tələb olunurdu. Zərifə xanım Əliyeva məhz belə bir dövrdə Moskva şəhərindən Vətənə qayıdır və Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda elmi işçi vəzifəsində çalışmağa başlayır. O, elmi istiqamətlərinin ilkin mərhələsini traxomanın müalicəsinə həsr edir. Apardığı tədqiqatların nəticələri Zərifə Əliyevanın uğurla müdafiə etdiyi “Traxomanın digər terapiya üsulları ilə birlikdə sintomisinlə müalicəsi” mövzusunda namizədlik dissertasiyasının əsasını təşkil edir. Ona görə bu fikir qətiyyətlə bildirilir ki, Azərbaycanda traxomanın sosial xəstəlik kimi ləğv edilməsi Zərifə Əliyevanın adı ilə bağlıdır. Tanınmış alim Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutundan sonra öz fəaliyyətini Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun oftalmologiya kafedrasında davam etdirir. Burada dosent, professor, daha sonra isə kafedra müdiri vəzifələrində işləyir, oftalmologiyanın aktual problemlərinə həsr edilmiş çoxprofilli tədqiqatlar aparır.

Cənab İlham Əliyev qeyd etdiyimiz yubiley tədbirində anasının, görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə xanım Əliyevanın hər kəsə məlum olan, amma ailə üzvləri tərəfindən daha çox görünən bu nəcib insani keyfiyyətini xüsusi qeyd etmişdir ki, Zərifə xanım heç vaxt heç bir sözü, addımı ilə cəmiyyətdə hansısa xüsusi statusu olduğunu göstərmirdi. “Əslində belə də olmalıdır” söyləyən ölkə Prezidenti bütün dövrlər üçün diqqət çəkən bu məqama xüsusi diqqət yönəldir: “Ancaq biz bilirik ki, bir çox hallarda belə deyil və müəyyən statusa malik olan insanlar, yaxud da ki, onların yaxınları özləri üçün xüsusi imtiyazlar tələb edirlər. Zərifə xanımın bu sahədəki hərəkətləri, davranışı da nümunə olmalıdır. Zərifə xanım çox yüksək mədəniyyətə malik olan, çox istedadlı, bilikli insan idi. Nəinki öz peşəsində, eyni zamanda, hərtərəfli istedadlı bir insan idi və bəziləri üçün o, necə deyərlər, son ümid yeri, ümid ünvanı idi. Hətta tanımadığı adamlar belə müxtəlif xahişlərlə, müxtəlif şikayətlərlə onun iş yerinə gəlirdilər. O, çalışırdı ki, hər kəsə kömək göstərsin. Tanımadığı adamların xahişlərini gəlib atama çatdırırdı və o məsələlərin böyük əksəriyyəti öz həllini tapırdı. Yəni daim insanlara xidmət etmək, kömək göstərmək arzuları, amalları ilə yaşayırdı.”

Zərifə xanımın bir insan, vətəndaş kimi malik olduğu keyfiyyətlər hər kəsdə böyük qürur hissi yaradır. Həkimlik, ilk növbədə, insandan səmimiyyət, gülərüzlülük, mehribanlıq, məsuliyyət, ən əsası xəstənin durumu ilə bağlı bir narahatlıq tələb edir. Zərifə xanımın fəaliyyəti ondan sonrakı nəsillər üçün bir həyat dərsidir. Hər bir gənc həkim-oftalmoloq bu dərsi öyrənməklə, onun dərinliklərinə yiyələnməklə özündən sonra gələnlərə bir çağırış edir - Zərifə Əliyeva məktəbini öyrənməliyik. Böyük alimin rəhbərliyi ilə gənc elmi işçilərin və həkim-oftalmoloqların böyük bir nəsli yetişib. Onun oftalmologiyanın müxtəlif sahələrinə həsr etdiyi monoqrafiyaları alimlərin və həkimlərin, həmçinin ali tibb məktəblərində təhsil alan tələbələrin stolüstü kitablarıdır. Zərifə xanım Əliyeva görmə orqanının peşə patologiyası sahəsində apardığı elmi-tədqiqat işlərinin uğurlu nəticələrinə və oftalmologiyanın inkişafına verdiyi töhfələrə görə keçmiş İttifaqın oftalmologiya sahəsində ən mötəbər mükafatı olan SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatına layiq görülüb. O, həmin mükafata layiq görülən ilk alim qadın idi.

Zərifə xanım Əliyevanın həyat və fəaliyyəti nəinki ölkə, hətta dünya ictimaiyyəti tərəfindən təqdir olunur. Dünya oftalmologiya elminin tanınmış simaları onu oftalmologiyanın mirvarisi adlandırırlar. Qeyd edək ki, akademik Zərifə Əliyeva 150-dən artıq elmi əsərin, 10 monoqrafiyanın, 12 səmərələşdirici təklifin və dərs vəsaitlərinin müəllifi, onlarla elmlər doktorunun və elmlər namizədinin rəhbəri olub. Akademik Zərifə Əliyeva oftalmologiya elmində əldə etdiyi nailiyyətlərə, xalqımızın sağlamlığı keşiyində dayanan çoxsaylı həkim-oftalmoloqların yetişdirilməsində əvəzsiz xidmətlərinə görə Azərbaycanın Əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülüb. Onun elmdə açdığı yol ildən-ilə inkişaf edir, araşdırılır, öyrənilir, neçə-neçə tədqiqat əsərinin mövzusuna çevrilir.

Zərifə xanım Əliyeva müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, bütün mənalı ömrünü Vətəninin, xalqının tərəqqisinə həsr etmiş dahi şəxsiyyət, ulu öndər Heydər Əliyevin vəfalı ömür-gün yoldaşı, sədaqətli dostu və etibarlı silahdaşı olmuşdur. Dahi şəxsiyyətlərin, böyük insanların məhəbbətləri də nəhəng olur. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev müsahibələrində bu etirafı bildirmişdir ki, mən həqiqətən onu çox sevirdim. Onun da mənə olan məhəbbətini hiss edirdim. Düşünürəm ki, bizim bir-birimizə olan məhəbbətimizin köklərinin nə qədər dərində olduğunu sübut etməyə ehtiyac yoxdur.”

Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət işində, Zərifə xanım Əliyeva isə elm və təbabət sahəsində böyük uğurlara yol açaraq məktəb yaratdılar. Xoşbəxt ailənin məktəbini keçən möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev bu gün özünün düşünülmüş və məqsədyönlü siyasəti ilə Azərbaycana biri-birindən əhəmiyyətli uğurlar qazandırır. Ölkəmizin adı dünyanın ən güclü dövlətləri sırasında yer alıb.

Yazımız anadan olmasının 97-ci ildönümünü qeyd edəcəyimiz Zərifə xanım Əliyevaya həsr olunduğundan dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin yalnız Onunla bağlı söylədiyi fikirlərə müraciət edirik. “Hər bir insan üçün onun valideynləri, onun anası əzizdir, müqəddəsdir. Bu da təbiidir. Hər bir insan doğmalarını öz qəlbində yaşadır. Zərifə xanımın adı əbədiləşdirilib, onun adına küçə vardır. Onun yaşadığı küçə onun adını daşıyır. Onun böyük töhfəsi olan Oftalmologiya Mərkəzi onun adını daşıyır və Mərkəzlə üzbəüz onun abidəsi ucaldılıbdır. Əlbəttə ki, onun xatirəsi, onun obrazı onu tanıyanların qəlbində yaşayır. Mən çox xoşbəxtəm ki, Zərifə xanım kimi anam olmuşdur” söyləyən dövlətimizin başçısı İlham Əliyev bu etirafı da edir ki, Zərifə xanım vaxtından əvvəl həyatdan getdi, hələ çox iş görə bilərdi. Cənab İlham Əliyevin 1995-ci ilin oktyabrında yerli mətbuata verdiyi müsahibəsində söylədiyi bu fikirləri də xatırlamaq yerinə düşər. “Siz Zərifə xanımı necə xatırlayırsınız” sualına cavabı belə olmuşdur: “Ən əziz insan kimi. Onun vəfatından sonra mənim həyatım, bütün ailəmizin həyatı dəyişildi. Yəni indi mən o vaxtlardakı kimi gülə bilmirəm, baxmayaraq ki, onun həyatdan getməsindən on ildən çox vaxt ötür. Mənim həyatımda xoşbəxt hadisə olanda düşünürəm: o da bunun üçün sevinərdi. O vəfat edəndə mənim böyük qızımın bir yaşı vardı. Yəni mənim qızlarım öz nənələrini görməyib, bu, onların tərbiyəsində böyük itkidir...”

Göründüyü kimi, Zərifə xanım bütün istiqamətlərdə örnəkdir. Yuxarıda onun elmi fəaliyyətinə, əməyinə verilən dəyəri aldığı fəxri adlar, medallar əsasında qeyd etdik. Ən böyük sevgisi ana və xalq sevgisidir. Bir sözlə, Zərifə xanımın həyat fəlsəfəsi o qədər zəngin və çoxşaxəlidir ki, onu bir yazıda əhatə etmək qeyri-mümkündür. Bütün insani keyfiyyətləri özündə cəmləşdirən Zərifə xanım Əliyevanın örnək olan həyat və fəaliyyəti daim bizlərə bu çağırışı edir: Yaxşılıq et, səxavətli, alicənab ol, insanları sev...

Yeganə Əliyeva

İki sahil.- 2020.- 28 aprel.- S.6.