Hər bir xalqın varlığı onun milli-mənəvi dəyərlərində, dilində ehtiva olunur

Ulu öndər Heydər Əliyev prinsipiallığı və qətiyyəti sayəsində Azərbaycan Respublikasının 1978-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin Azərbaycan Respublikasının dövlət dili olması haqqında xüsusi maddəni daxil etməklə mahiyyət etibarilə xalqımızı milli müstəqillik və milli dövlətçilik qazanmağa hazırlamışdır

Milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasının prioritetliyini daim önə çəkən müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ulu öndər Heydər Əliyevin qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi yaşaması, möhkəmlənməsi, inkişaf etməsi bizim ən böyük nailiyyətimizdən biridir. Bu, təkcə dil məsələsi deyil, həm də azərbaycançılıq məsələsidir.

Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu qazanması məsələsi yalnız XX əsrin 60-cı illərinin sonunda ümummilli lider Heydər Əliyev respublika rəhbərliyinə gələndən sonra gündəmə çıxaarılmışdır. Bu dövr, eyni zamanda, onunla səciyyəvidir ki, Azərbaycan dili tədbricən rus dilinin kölgəsindən çıxmağa başlamış, ictimai şüurda və milli dövlətçilik quruculuğunda öz yerini tutmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyev rəsmi, qeyri-rəsmi tədbirlərdə Azərban dilində nitq söyləməkdən və danışmaqdan çəkinməyərək, bu kimi addımları ilə ziyalılaramızın diqqətini ana dilinin inkişaf etdirilməsinə yönəldirdi ki, bu da öz növbəsində milli mənlik şüurunun sürətlə inkişaf etməsinə şərait yaradırdı. Məhz bu baxımdan ulu öndər Heydər Əliyevin respublika rəhbərliyinə gəlməsindən sonrakı dövr milli özünüdərkin, milli özünəqayıdışın başlanğıcı kimi qəbul edilir. O dövrdə görülən işlər milli özünüdərk duyğularını ideoloji sistemin keçmiş buxovlarından xilas edərək, xalqın tarixi yaddaşının özünə qaytarılması kimi təməl prinsiplər əsasında milli ruhun hədsiz yüksəlişini təmin etmiş, xalqımızın qəlbində illərdən bəri sıxışdırılıb qalmış milli dövlətçilik ideyasının gələcəkdə böyük hərəkətverici qüvvəyə çevrilməsi üçün münbit zəmin yaratmışdı. Ulu öndər Heydər Əliyevin prinsipiallığı və qətiyyəti sayəsində Azərbaycan Respublikasının 1978-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin Azərbaycan Respublikasının dövlət dili olması haqqında xüsusi maddə daxil edildi. Bu məqam da hər zaman xüsusi qeyd edilir ki, o dövrdə milli dilə Konstitusiya səviyyəsində dövlət dili statusu vermiş üç keçmiş sovet respublikasından biri, yeganə müsəlman ölkəsi Azərbaycan idi. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev həmin dövrü belə xarakterizə etmişdir: « Bu maddə Moskvada çox böyük etiraza səbəb oldu. Belə izah edirdilər ki, başqa respublikada bu yoxdur, buna ehtiyac yoxdur… Ancaq o vaxt mən Sovetlər İttifaqının rəhbərliyi, Kommunist Partiyasının rəhbərliyi ilə çox gərgin danışıqlar aparırdım. Sübut etməyə çalışdım ki, biz dövlət dilinin Azərbaycan dili olduğunu da öz Konstitusiyamıza yazmalıyıq və yazacağıq.»

Təbii ki, bu kimi addımları Azərbaycanın bugünü və gələcəyi üçün inkişaf strategiyasını işləyib hazırlayan Ümummilli Liderin azərbaycançılıq ideyasının təbliğinə, bir amal ətrafında birliyə çağırışları sırasındandır. Bu gün böyük fəxr hissi ilə qeyd edirik ki, dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin 1969-1982-ci illərdə milli dil sahəsində apardığı fəal siyasət ölkəmizdə milli dirçəliş, milli mənlik şüurunun inkişafı prosesini sürətləndirmiş, mahiyyət etibarilə Azərbaycan xalqını milli müstəqillik və milli dövlətçilik qazanmağa hazırlamışdır.

Ulu Öndərin «Xalqı xalq edən, milləti millət edən onun ana dilidir. Azərbaycan ədəbi dilinin saflığına daim qayğı göstərilməlidir. Ədəbi dilin tərəqqisi olmadan mənəvi mədəniyyətin tərəqqisi mümkün deyildir» fikirlərinin davamı olaraq Prezident İlham Əliyev bildirir ki, ana dilimiz öz imkanlarının zənginliyi, səs quruluşunun səlisliyi və qrammatik quruluşunun sabitliyi ilə səciyyələnir. Müasir Azərbaycan ədəbi dili siyasi-ictimai, elmi-mədəni sahələrdə geniş işlənmə dairəsinə malik yüksək yazı mədəniyyəti olan və daim söz ehtiyatını zənginləşdirən bir dildir.

Müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin dil siyasətinin müəyyənləşdirilməsi də ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin inkişafına xidmət edən Fərman və sərəncamlar imzaladı. Ən əsası 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul edilən müstəqil dövlətimizin ilk Konstitusiyası ilə dövlət dilinin adı bərpa edildi. Bu bir daha Ümummilli Liderin ana dilimizə dəyişməz mövqeyinin təsdiqi oldu.

2001-ci il iyunun 18-də “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Fərmanı ilə 2001-ci il avqustun 1-dən Azərbaycanda bütün media və kütləvi nəşrlərin latın qrafikalı əlifbaya keçməsi rəsmiləşdirildi, latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid başa çatdırıldı. « Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında» Fərmanın imzalanması da əhəmiyyəti ilə diqqəti çəkdi. Fərmanda qeyd olunduğu kimi, latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidin ölkəmizdə 2001-ci il avqust ayında bütünlükdə təmin edildiyi və yeni əlifbadan istifadənin özünü doğrultduğu nəzərə alınaraq hər il 1 avqust tarixinin ölkədə Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd olunması zəruri hesab olundu.

Son 16 ildən artıq dövrdə ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunu bütün istiqamətlərdə uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev dil siyasətini, dilimizə diqqət və qayğını eyni məsuliyyətlə davam etdirir. Dövlətimizin başçısı « Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında» Sərəncamı imzalamaqla bu istiqamətdə nəzərdə tutulan və həlli vacib prioritetləri müəyyənləşdirdi. Sərəncama uyğun olaraq Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və elminin ən gözəl nümunələrinin təbliğini genişləndirmək və gələcək nəsillərə çatdırmaq məqsədilə Azərbaycan dilində əvvəllər kiril qrafikasında çap olunmuş əsərlərin latın qrafikası ilə yenidən nəşri kütləvi şəkildə həyata keçirildi. Yenidən çapı nəzərdə tutulan kitabların mətnlərinin elektron daşıyıcıları və internet vasitəsilə yayılması, latın qrafikasında «Azərbaycan ədəbiyyatının virtual kitabxanası» yaradılması qarşıya məqsəd kimi qoyuldu. Bu istiqamətdə görülən işlərin nəticəsidir ki, «Elektron hökumət», «Elektron dərslik», «Elektron kitabxana» terminləri yarandı və bu sahədə önəmli uğurlar əldə olundu. «Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı»nın qəbulunda da məqsəd Azərbaycan dilinin istifadəsinə dövlət qayğısının artırılmasını, dilçilik araşdırılmalarını əsaslı sürətdə yaxşılaşdırmaqla fundamental və tətbiqi tədqiqatların inkişafına yönəldilmiş yaradıcıq səylərinin birləşdirilməsini, cəmiyyətin aktual problemləri ilə əlaqələndirilməsini təmin etməkdir. Cənab İlham Əliyevin 1 noyabr 2018-ci il tarixli «Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında» Fərmanı da ana dilimizin qorunmasına və inkişafına xidmət edən addımların tərkib hissəsidir. Ana dilimizin yad təsirlərdən qorunması naminə aparılan islahatlar, həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində mükəmməl qrammatik quruluşa, zəngin lüğət tərkibinə və ifadə vasitələrinə malik Azərbaycan dilinə başqa millətlər tərəfindən də maraq göstərilir.

Qeyd etdiklərimiz fonunda bu ümumiləşdirməni apara bilərik ki, hər bir xalqın varlığı, milli kimliyi onun milli-mənəvi dəyərlərində, dilində ehtiva olunur. Azərbaycanın ötən il ev sahibliyi etdiyi UNESKO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasında da Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinin, tarixi-mədəni irsinin, dilinin qorunmasına və təbliğinə xidmət edən addımları təqdir edilmişdir.

Yeganə Əliyeva

İki sahil.- 2020.- 28 aprel.- S.15.