Müasir müstəqil Azərbaycanın

qurucusu və xilaskarı

Ümummilli lider Heydər Əliyev hər bir Azərbaycan vətəndaşının qəlbində, yaddaşında, xatirəsində özünəməxsus silinməz izlər qoymuşdur. İstər ötən əsrin 70-80-ci illərində, istərsə də müstəqillik dövründə Ümummilli Lider Azərbaycanın yalnız bu gününü deyil, həm də gələcəyini düşünərək ölkə həyatının ən zəruri sahələrinin inkişafına xüsusi qayğı və diqqət göstərmişdir.

1969-cu ildə Azərbaycana rəhbərlik etməyə başlayan Heydər Əliyev milli mənafelərə xidmət göstərmək məqsədilə totalitar rejimin qanunları altında Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərləri qorumaqla tərəqqiyə, elm və təhsilin yüksəlməsinə nail olmaq üçün düşünülmüş elmi siyasət həyata keçirmişdir.

Görkəmli siyasi xadim Heydər Əliyev 1970-1980-ci illərdə keçmiş Sovet İttifaqının 50-dən çox şəhərinin 170-dən artıq tanınmış ali məktəblərində, zəruri ehtiyac duyulan 250-dən çox ixtisas üzrə 15 mindən artıq azərbaycanlı gəncin təhsil almasını təmin etmişdir. Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə ölkəmizdə elm və təhsilin inkişafı üçün zəruri hüquqi baza yaradılmış, insanların təhsil hüququ, icbari ümumi orta təhsil, istedadlı gənclərə ali təhsil verilməsi Konstitusiya səviyyəsində təsbit olunmuşdur. Ölkənin regionlarında universitetlər yaradılmış, onlar bölgələrdə elm, mədəniyyət və təhsil mərkəzlərinə çevrilmişlər. Bəzi mühüm istiqamətlər üzrə yeni yaradılmış ali təhsil müəssisələri maddi-texniki baza və müasir avadanlıqlarla təchiz edilmiş, kadr potensialı formalaşdırılmışdır.

Deyilənlərlə əlaqədar olaraq müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, dünya şöhrətli siyasi xadim, türk dünyasının böyük oğlu, qeyri-adi şəxsiyyəti, siyasət və dövlət xadiminə xas olan müstəsna istedadı ilə fərqlənən, xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev hələ sağlığında canlı əfsanəyə çevrilmişdir. XX əsr Azərbaycan tarixinin fenomen şəxsiyyəti olan Heydər Əliyev xalqımızın taleyində misilsiz rol oynamış, mütərəqqi tarixi ənənələr əsasında yeni və gələcək dövlətçilik konsepsiyasını irəli sürmüşdür. Ona görə də yüz illər ötəcək, Heydər Əliyev fenomeni yenə də Azərbaycan tarixi və tarixçiləri üçün aktual bir tədqiqat obyekti olaraq öz dəyərini saxlayacaqdır. Müdrik insan axtarışları müasir dünyada xüsusilə aktuallaşıb. Bu gün yer kürəsində qərarlaşmış 200-ə yaxın dövlətin hər birində ağıllı idarəedicilərin axtraışı gedir.

Heydər Əliyev təkcə Azərbaycanda, keçmiş SSRİ-də və sosializm birliyi ölkələrində deyil, bütün dünyada müdriklərin yetişməsinə çalışmışdır. Bu mənada Heydər Əliyevi Müasir Müdriklər Akademiyasının banisi hesab etməyə haqqımız var.

1987-1993-cü illər Azərbaycan xalqı üçün çətin illər olmuşdur. Çox mürəkkəb dözülməz hadisələr baş verirdi, hərc-mərclik, xaos tüğyan edirdi. Sovet İttifaqı süquta uğrayırdı, qanunlara məhəl qoyulmurdu. İnsanlarda bir ümidsizlik, hakimiyyətə inamsızlıq yaranmışdı. Yanvar qırğını oldu. Xocalıda soyqırımı törədildi, Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlar işğal edildi. Ölkədə çörək qıtlığı, benzin çatışmazlığı yarandı. Hakimiyyət dövlətçilikdə və siyasətdə biliyi, bacarığı, səriştəsi olmayan, yalançıların ixtiyarında idi. Günün günorta çağı soyğunçuluq baş verirdi. Hava qaralan kimi şəhərə çıxmaq qorxulu idi. Bəziləri özləri üçün silahlı dəstələr düzəltmişdi. Xalqın güzəranının dözülməzliyi, Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdəki məğlubiyyətlərin səbəbləri sanki unudulmuşdu. Belə bir dönəmdə 1992-ci ildə AXC-Müsavat cütlüyü hakimiyyətə gəldi. Xalq yeni hakimiyyətdən çox şeylər gözləyirdi, lakin belə olmadı. Çünki AXC-Müsavat cütlüyü dövləti idarə etməyin nə qədər çətin bir iş olduğunu, siyasətin mürəkkəb proses olduğunu lazımınca qiymətləndirə bilmirdi. Bunlardan bəziləri bilavasitə tələbə auditoriyalarından yüksək dövlət vəzifələrinə gəlmişdi. Ona görə də Qarabağ uğrundakı döyüşlərdə uğursuzluqlar daha da dərinləşir, yenicə qazanılmış müstəqilliyimizin itirilmək təhlükəsi getdikcə reallıq həddinə yaxınlaşırdı. Belə bir vaxtda əhalinin tərəqqipərvər, Vətənini sevən ziyalıları Azərbaycanı mövcud təhlükədən qurtara bilən şəxsiyyətin axtarışına başladılar. Azərbaycan üçün belə şəxsiyyət var idi. O cənab Heydər Əliyev idi. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev həmin vaxtlarda Naxçıvanda Ali Məclisin Sədri vəzifəsində fəaliyyət göstərirdi. Həmin vaxtlarda hakimiyyətdə olanlar Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsinə, hətta Bakıya gəlməsinə də əngəl törədirdilər. Mövcud hakimiyyət Heydər Əliyevi təcrid vəziyyətində saxlamaq istəyirdi. Lakin hakimiyyətin bu istəyi mümkün deyildi. Qədirbilən xalqımızın ziyalı insanları müntəzəm olaraq Naxçıvana gedir. Heydər Əliyevdən Azərbaycanın böhran vəziyyətindən çıxarıla bilməsinin yollarını müzakirə edir və Ulu Öndərdən məsləhətlər alırdılar. Demək lazımdır ki, Heydər Əliyevin bəzi əleyhdarları belə Azərbaycanı mövcud olan böhrandan çıxara biləcək insanın Ulu Öndər olacağını etiraf edirdilər. Azərbaycanı ağır durumdan çıxarmağın yollunun hər kəs Heydər Əliyevdə görürdü. Belə bir ağır məqamda 91 nəfər ziyalı xüsusi mərdlik nümayiş etdirib, 16 oktyabr 1992-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevə məktubla müraciət etdilər. Fəxrlə demək lazımdır ki, həmin məktuba cavab çox çəkmədi. Ulu Öndər 24 oktyabr 1992-ci il tarixində “91”lərin müraciətinə müsbət cavab verdi.

21 noyabr 1992-ci il tarixində 551 nəfərin iştirakı ilə Naxçıvanda kinoteatrın binasında əlverişsiz bir şəraitdə Yeni Azərbaycan Partiyasının təsis konfransı keçirildi. Çünki o vaxtki hakimiyyət Heydər Əliyevin Bakıya gəlməsinə süni əngəl törədirdi.

“91-lər”in Heydər Əliyevə müraciəti ümumxalq hərəkatına çevrildi. Yeni Azərbaycan Partiyası Heydər Əliyevin sədrliyi ilə qısa zaman kəsiyində, təxminən altı ay sonra hakimiyyətə gəldi. Bu, yalnız Azərbaycanda deyil, dünya tarixində müstəsna hadisələrdəndir. Əlbəttə, bu, ulu öndər Heydər Əliyev dühasının Azərbaycan xalqı yanında illərdən bəri qazandığı etimadın və etibarın nəticəsi idi. Heydər Əliyev 9 iyun 1993-cü ildə Bakıya gəldi. Maraqlıdır ki, həmin vaxtda hakimiyyətdə olanlar da öz canlarının qorxusundan Heydər Əliyevin Bakıya gəlməsini istəmək məcburiyyətində qalmışdılar. Çünki onların özlərinin də həyatı təhlükə qarşısında idi. Korpus komandiri Surət Hüseynovun özünün tabeçiliyində olan hərbiçilər paytaxtın 70 kilometrliyində yerləşən Nəvai qəsəbəsinə qədər gəlib çatmışdı və hakimiyyətdə olanları Bakının Azadlıq meydanında dar ağacından asacağı ilə hədələyirdi.

13 iyun 1993-cü il tarixdə ulu öndər Heydər Əliyev bir neçə nəfər jurnalistlə birlikdə Gəncəyə getdi. O vaxta qədər AXC-Müsavat cütlüyü Gəncəyə bir neçə dəfə nümayəndə gömdərmişdi ki, Surət Hüseynov silahlı qarşudurmadan çəkinsin. Lakin Surət Hüseynov Gəncəyə bu məqsədlə gedən nümayəndə heyətindən heç kəsi qəbul etməmişdi. Çünki onlara etibar etmirdi. Gəncə camaatı, o cümlədən qarşı-qarşıya duran tərəflər Heydər Əliyevi hörmətlə qarşıladılar. Tərəflər öz iddialarına son qoydular. Bununla da şiddətlənə biləcək bir fəlakətin qarşısı alındı. Hansı ki o vaxt hakimiyyətdə olanlardan bəziləri Gəncəni bombalamağı təklif edirdilər.

Heydər Əliyev 1993-cü il 15 iyunda Azərbaycan Ali Sovetinin Sədri vəzifəsinə, həmin ilin oktyabr ayında ölkə Prezidenti seçildi. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçiləndən sonra Heydər Əliyev ölkədə yaranmış böhran vəziyyətini aradan qaldırmaq istiqamətində genişmiqyaslı uğurlu işlər apardı. Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə Azərbaycan Ordusu əsaslı dönüşü təmin etdi. 1994-cü ilin may ayında atəşkəsə nail olundu. Vaxt qazanmaq, Azərbaycan Ordusunun döyüş qabiliyyətini artırmaq, müasir silahlardan məharətlə istifadə etmək, xüsusi ixtisaslaşmış döyüşçülərin differensiasiya bacarığını təkmilləşdirmək baxımından olduqca lazım idi. Görülən bu tədbirlər Azərbaycan Ordusunun həmin vaxtlardan təməli qoyulan 2020-ci ildəki Zəfər yürüşünün əsasına çevrildi. 1994-cü ilin sentyabrında “Əsrin müqaviləsi” adlanan sənədin imzalanması dünyanın böyük ölkələrinin Azərbaycana inamının artmasına şərait yaratdı. Azərbaycana investisiya axınının, qarşılıqlı tərəfdaş kimi danışıq aparmaq imkanlarını təmin etdi. Bütün bunların nəticəsində Azərbaycanın iqtisadi müstəqilliyi təmin olundu.

Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ilin prezident seçkilərindən sonra bir neçə böyük dövlətlərə səfərləri oldu. Ulu Öndər xarici ölkələrə səfərlərində Azərbaycanın müasir dövrün sivil dövlətlərindən olduğunu bütün dünyaya sübut edirdi. Xarici ölkələrə səfərlər etməklə Ulu Öndər o vaxtlar Azərbaycanı əziyyət çəkdiyi informasiya blokadasından xilas etdi. İnformasiya blokadasından çıxmağı Azərbaycanın bugünkü uğrularının başlanğıcına çevrildi.

1994-cü ilin oktyabr, 1995-ci ilin mart aylarında ölkədə dövlət çevrilişinə göstərilən cəhdlərin qarşısı Heydər Əliyevin yüksək idarəçilik qabiliyyəti sayəsində vaxtında alındı. Azərbaycanda həyati əhəmiyyətli bütün sahələrdə vüsətli inkişaf başlandı. Bütün sahələrdə canlanma, inkişaf başlandı, mütərəqqi islahatlar aparıldı, istedadlı insanlar dövlət vəzifələrinə gətirildi. Həmin münasibət indi də davam etdirilir. Ulu Öndər 1999-cu ilin noyabr ayında Azərbaycanda ilk dəfə olaraq bələdiyyələrə seçkilərinin keçirilməsini təmin etmişdir. Bu münasibətlə Ulu Öndər bildirirdi ki, bələdiyyələrə seçkilərin keçirilməsindən məqsədimiz ölkədə demokratiyanı inkişaf etdirmək və dövlətin idarə olunmasının yükünün bir hissəsini bələdiyyələrə etibar etməkdir.

Ulu Öndərin Azərbaycan xalqı qarşısındakı mühüm xidmətlərindən biri də özünün siyasi varisi olan cənab İlham Əliyevin ölkə rəhbərliyinə gəlməsinə zəmanət verməsi olmuşdur. Heydər Əliyev bu münasibətlə deyirdi ki, İlham Əliyevə özüm qədər inanıram və onun gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm. 2003-cü ilin oktyabr ayında İlham Əliyev Prezident vəzifəsinə seçildi. Prezident seçkilərinə qatılarkən Azərbaycan xalqı İlham Əliyevi böyük hörmətlə qəbul etdi, gənclər onu özlərinin qardaşı, yaşlı nəsil özlərinin övladı kimi qarşıladılar.

Cənab İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti kimi ulu öndər Heydər Əliyevin daxili və xarici siyasətini uğurla davam etdirdi. 2010-cu ildə Azərbaycan artıq müstəqil iqtisadi siyasət yürütməyə, islahatlar həyata keçirməyə və infrastruktura böyük investiyalar yatırmağa qabil idi. Xüsusilə, müasir nümunəli hərbi texniki vasitələrin alınması baxımından Silahlı Qüvvələrin modernləşdirilməsi böyük sürətlə gedirdi. Əslində bu kompleks tədbirlər nəticəsində Azərbaycanda güclü ordu yarandı və İkinci Qarabağ müharibəsi bunu sübut etdi. Ermənistan tərəfi həmişə Azərbaycana qarşı yeni ərazi iddiaları irəli sürür, yeni müharibəyə başlayacağı ilə hədələyirdi. Ermənistan ordusu Azərbaycana qarşı 2016-cı ilin aprel, 2018-ci ilin may, 2020-ci ilin iyul təxribatlarını törətdi. Azərbaycan Ermənistanın törətdiyi təxribatlarına qarşı özünün az qism hərbi imkanlarından istifadə edirdi və bütün hallarda Ermənistan tərəfi böyük itkilər verəndən sonra geriyə çəkilmək məcburiyyətində qalırdı. Bütün bunlardan lazımi nəticə çıxarmayan Ermənistan 2020-ci ilin 27 sentyabrında Azərbaycana qarşı genişmiqyaslı hərbi əməliyyata başladı. 27 sentyabr 2020-ci il səhər tezdən-saat 6-da ölkə Prezidenti Müdafiə Nazirliyi və digər aidiyyəti qurumlarla əlaqə saxlayıb, vəziyyəti dəqiqləşdirəndən sonra lazımi göstəriş verdi. Bununla da Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri əks-hərbi əməliyyata başladı. Müharibənin ilk günündən başlayaraq düşmənin 30 il ərzində möhkəmləndirdiyi birinci müdafiə xətti ordumuz tərəfindən yarıldı. Düşmənin birinci müdafiə xəttinə labirint şəkilli xəndəklər, tank əleyhinə yaradılmış maneələr, tikanlı məftillər, yüz minlərlə basdırılmış minalar daxil idi. Minaların zərərsizləşdirilməsi indi də davam etdirilir. İlk gündən başlayaraq hərbi üstünlük bütün döyüş bölgələrində Azərbaycan Ordusunun tərəfində oldu. Əks hücum əməliyyatı 44 gün ərzində Zəfərlə başa çatdı.

Azərbaycan Ordusu oktyabrın 4-də Cəbrayıl, oktyabrın 17-də Füzuli şəhərlərini işğaldan azad etdi. Cəbrayıl şəhərindən əvvəl onun Soltanlı və Əmirvarlı yaşayış məntəqələri düşməndən azad edilmişdi. Soltanlı və Əmirvarlı yaşayış məntəqələrinin alınmasının növbəti əməliyyatların uğurla aparıla bilmısini təmin etmək baxımından müstəsna əhəmiyyətə malik olması idi. Həmin məntəqələrin ətrafında düşmən tərəfinin çox güclü müdafiə vasitələri yaradılmışdı. Ona görə də Azərbaycan Ordusu düşmənin müqavimətini qırmaq üçün bir neçə gün daha intensiv hərbi əməliyyat aparmalı olmuşdur. Soltanlının və Əmirvarlının azad olunması Azərbaycan Ordusunun Zəngilan şəhərinə gedən yolunu asanlaşdırmışdı. Sonrakı uğurlu əməliyyat nəticəsində Azərbaycan Ordusu Qubadlını azad etdi. Laçın rayonunun cənub hissəsinə çıxdı və Laçının Güləbird və digər kəndlərini azad etdi və bununla da Azərbaycan Ordusunun Laçın dəhlizinə nəzarət edə bilmək imkanı təmin olundu.

Ali Baş Komandan İlham Əliyev fəxrlə bildirir ki, Qələbəmizin zirvəsi Şuşa əməliyyatı-Şuşa şəhərinin işğaldan azad olunmasıdır. Şuşanı düşməndən azad etmək üçün Azərbaycan Ordusunun əsgər və zabitləri qeyri-adi döyüş məharəti nümayiş etdirmişlər. Günlərlə sıldırım qayalardan, yolsuzluq şəraitində üstündəki silahla birlikdə çətin keçilən məsafə qət etmək yalnız fiziki imkanın və mənəvi qüvvələrin səfərbərliyi sayəsində mümkün ola bilərdi.

Azərbaycan igidləri düşmənlə hərb tarixində misli bərabəri görünməmiş əlbəyaxa döyüşə girmişdilər. Düşmən tərəfi Azərbaycan göyüşçülərinin qarşısında tab gətirə bilməyib, xeyli itki vermişdilər, salamat qalanları canlarını qurtarmaq üçün hərb meydanından qaçmışdılar. Ali Baş Komandanın dediyi kimi: “Azərbaycan Ordusunun Şuşanı azad etməsi düşmənin belini sındırmış, bununla da düşmən praktik olaraq təslim olmuşdur”.

44 günlük müharibənin nəticələri bir sıra yeniliklərin yaranmasına, köklü dəyişilmələrin təzahürünə səbəb olmuşdur. Azərbaycan Cənubi Qafqazın ən qüdrətli dövlətinə, Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyev regionun Lider dövlət başçısına çevrilmişdir. Amerika, İngiltərə, Avstraliya yeni bir İttifaqda birləşmiş Fransa dövləti NATO-dan kənarda Avropa İttifaqı ordusu yaratmaq üçün cəhd göstərir. Şuşada Azərbaycan ilə Türkiyə arasında Şuşa Bəyənnaməsi imzalandı. Milli Məclisdə daha ciddi bir sənəd öz təsdiqini tapdı: Pakistan-Azərbaycan –Türkiyə parlamentləri arasında Bakı Bəyannaməsi imzalandı, həmçinin bu ölkələr arasında birgə hərbi təlimlərə başlanıldı. Bunlar hamısı 2020-ci ilin 10 noyabr Qələbəsinin nəticəsində qazanılmışdır. Lakin müasir müharibə eyni zamanda hibrid müharibəsidir. Hibrid müharibəsinin informasiya tərkib hissəsi, onun müharibə tərkib hissəsindən az əhəmiyyət kəsb etmir. Artıq dünya hibrid müharibəsinin əsaslarını Azərbaycandan öyrənməyə üstünlük verir. Təsadüfi deyil ki, İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı istifadə edilən döyüş taktikası dünya hərb tarixində yenilik hesab olunur və müvafiq ali hərbi məktəblərin dərsliklərinə daxil edilərək öyrənilir. ABŞ Hərbi Akademiyası və Pentaqonun rəsmləri də Azərbaycan Ordusunun hərbi əməliyyatlarının öyrənilməsi zərurətinə üstünlük verirlər.

44 günlük müharibənin gedişində Ali Baş Komandan İlham Əliyev dünyanın müxtəlif ölkələrinin 30-dan artıq KİV-inə müsahibə verdi. Prezident İlham Əliyev özünün polad məntiqi sayəsində verdiyi müsahibələrində dünyanın diplomatiya tarixinə yeni nümunələr, çalarlar gətirdi.

Hazırda 30 il davam edən erməni işğalından azad olunmuş Azərbaycanın bütün regionlarında abadlıq-quruculuq sahəsində, tarixi abidələrin bərpası istiqamətində intensiv iş aparılır. Füzuli Beynəlxalq Aeroportunun açılması, Suqovuşan su hövzəsinin istifadəyə verilməsi (burada iki elektrik stansiyasının işə salınması, azad olunmuş ərazilərdə 1000 km yeni yolların inşası, Zəngəzur dəhlizinin açılması) istiqamətində aparılan işlər deyilənlərə ən yaxşı nümunədir. Azad olunmuş ərazilərdə yenidənqurma və abadlıq işlərinin yüksək səviyyədə aparılması ölkə Prezidenti İlham Əliyevin nəzarəti və qayğısı altında icra olunur.

Ədalət Fərəcov,

YAP Veteranlar Şurasının üzvü,

ADPU-nin professoru

İki sahil.- 2021.- 30 dekabr.- S.6.