Azərbaycanda geofiziki məlumatların emalı və interpretasiyası məktəbinin yaradıcılarından biri

100-dən artıq neftli-qazlı obyektin aşkarlanmasında iştirak etmiş, bu gün də tədqiqatlarını davam etdirən geologiya-minerologiya elmləri doktoru Namaz Yusubovun 73 yaşı tamam olur

Neftçilər Azərbaycan iqtisadiyyatının strateji sahəsini təmsil edirlər. Neft sənayesinin ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahə olması neftçi peşəsinin hörmətini artırıb. İkinci Dünya müharibəsindəki qələbədə Azərbaycan neftinin həlledici rolunu qəhrəman neftçilərimiz olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Məhz Azərbaycan neftçiləri cəbhə bölgələrini və xalq təsərrüfatı sahələrini neft və neft məhsulları ilə fasiləsiz təmin etməklə yüzminlərlə mühərriki havada, yerdə, dənizdə hərəkətə gətirirdi. Həmçinin Azərbaycan neftçilərinin də əməyi sayəsində ölkəmiz dövlət müstəqilliyinin ilk illərində düçar olduğu ağır iqtisadi böhrandan çıxmağa müvəffəq olub. Bu gün də neft sənayesinin ölkə iqtisadiyyatındakı aparıcı rolunu davam etdirməsi neftçilərin üzərlərinə düşən çətin vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gəlmələrindən xəbər verir.

Prezident İlham Əliyev çıxışlarında neftçilərin əməyinin ölkəmizin uğurlu inkişafında əvəzolunmaz rolu olduğunu, onların Azərbaycanın qüdrətini, inkişafını təmin etdiklərini vurğulayıb. “Neftçi peşəsi Azərbaycanda həmişə çox hörmətli peşə olub. Bu gün də belədir, sabah da belə olacaq. Azərbaycan neftçiləri ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin artırılması istiqamətində çox böyük işlər görüblər, böyük töhfələr veriblər”- Prezident İlham Əliyev “Əsrin müqaviləsi”nin 25 illiyi və Neftçilər Günü münasibətilə keçirilmiş mərasimdəki nitqində bildirib. Bundan başqa, ötən il Neftçilər Günündə Prezident İlham Əliyevin rəsmi "Facebook" səhifəsində edilən paylaşımda deyilir: "Neftçi peşəsi hörmətli, eyni zamanda, riskli, təhlükəli peşədir, onların əməyi əsl qəhrəmanlıqdır. Ölkəmizin uğurlu inkişafında neftçilərin çox böyük rolu vardır".

Belə neftçilərdən biri də Namaz Yusubovdur. O 1948-ci ilin may ayının 12-də Qərbi Azərbaycanın Basarkeçər rayonunun Dərə kəndində anadan olub. 1965-ci ildə onbirillik məktəbi Çəmbərəkənd rayonunun Ardanış kəndində tamamlamış və elə həmin ilin payızında Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) geoloji kəşfiyyat fakültəsinə qəbul olub. 1970-ci ildə dağ mühəndisi, geofizik ixtisasına yiyələnib.

Əmək fəaliyyətinə 1970-ci ilin payızında “Azneftgeofizika” trestində çöl işləri aparan seysmik partiyada texnik-operator kimi başlamış N.Yusubov bu müəssisədə mühəndis-proqramçı, emal və interpretasiya işləri üzrə mühəndis, hesablama mərkəzinin baş geofiziki, trestin baş geofiziki, Əlcəzair Respublikasında ekspert-geofizik, “Kəşfiyyatgeofizika” trestinin (indiki SOCAR-ın Geofizika və Geologiya İdarəsinin “Kəşfiyyatgeofizika” İstehsalat Bölümü) müdiri kimi vəzifələrdə çalışıb.

Qəhrəmanımızın sözlərinə görə, ötən əsrin 60-70-ci illərindən başlayaraq bütün dünyada geofiziki məlumatların rəqəmsal qeydiyyatı və emalı proseslərinə keçid dövrü hesab edilirdi. Lakin o dövrdə keçmiş Sovet İttifaqında, o cümlədən Azərbaycanda bu proses başlanğıc mərhələdə idi və bu sahə üzrə mütəxəssis demək olar ki, yox idi. Məhz bu dövrdə əmək fəaliyyətinə başlamış N.Yusubov azərbaycanlı mütəxəssislərin iştirak etmədiyi bir işlə - proqramlaşdırma ilə məşğul olmağa başlayıb.

Azərbaycanlı gənc qısa zamanda əməyinin bəhrəsini görə bilib. Belə ki, çox keçmədən o, nəinki Azərbaycanın, keçmiş Sovet İttifaqı ölkələrinin, o cümlədən Moskvada yerləşən Mərkəzi Geofizika Ekspedisiyasının mütəxəssisləri sırasında layiqli yerini tutub və söz sahibinə çevrilib.

1970-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanda yaradılmış hesablama mərkəzinin inkişafında və Sovet İttifaqı çərçivəsində tanınmasında N. Yusubovun xidmətləri xüsusi qeyd edilməlidir. Bu amil gənc mütəxəssisi Azərbaycanda geofiziki məlumatların emalı və interpretasiyası məktəbinin yaradıcılarından biri kimi tanıdıb.

N.Yusubov 24 yaşından başlayaraq Azərbaycanda aparılmış 2D/3D geofiziki kəşfiyyat işlərinin layihələrinin tərtibi, geofiziki-geoloji məlumatların emalı və interpretasiyası üzrə tədqiqatların bilavasitə iştirakçısı və icraçısı kimi fəaliyyət göstərib, 100-dən artıq neftli-qazlı obyektin aşkarlanmasında iştirak edib. Gənc mütəxəssisin layihələri əsasında yaradılmış, müasir innovasiya texnologiyalarını özündə cəmləşdirən hesablama mərkəzi neft və qaz yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı sahəsindəki fəaliyyətini müvəffəqiyyətlə davam etdirir. O, geofiziki məlumatların emalı üzrə 3 proqram kompleksinin (КЦ ОГТ-1, СЦ ОГТ-2 və СЦС-3) həmmüəllifi olub. Seysmik yazıların süzgəclənməsi və spektral analizi, seysmik dalğa sahəsinin dinamik və kinematik parametrlərinin təhlili əsasında seysmostratiqrafik analizi, geoloji kəsilişin maddi tərkibinin proqnozlaşdırılması, seysmogeoloji və petrofiziki modelləşdirmə və s. kimi məsələlərlə bağlı apardığı tədqiqatlar əsasında bir sıra elmi-təcrübi nəticələr əldə edib, onların istehsalatda tətbiqinə nail olub. Palçıq vulkanizminin yaranma mexanizminin öyrənilməsi və onun neft-qaz yataqlarının yaranması ilə əlaqəliliyinin və az dərinliklərdə yaranan zəlzələ ocaqlarının tədqiqi üzrə bir sıra əhəmiyyətli elmi nəticələr əldə edib.

N. Yusubov fəaliyyətini təkcə istehsalatla məhdudlaşdırmayıb. O, istehsalatdan ayrılmadan məzunu olduğu ali təhsil müəssisəsinin aspirantura şöbəsinə daxil olub, 1986-ci ildə “Mürəkkəb seysmogeoloji şəraitlərdə qeyd olunan seysmik yazıların emalı və interpretasiyası üsullarının işlənib hazırlanması və səmərələşdirilməsi” mövzusunda namizədlik, 2006-cı ildə "Azərbaycanın mürəkkəb geoloji quruluşlu neftli-qazlı rayonlarında seysmik kəşfiyyatın səmərəliliyinin seysmogeoloji modelləşdirmə əsasında yüksəldilməsi" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. O, bir elmi monoqrafiya, 2 kitab, 90 elmi məqalə müəllifidir, seysmik kəşfiyyat üzrə 3 cildlik dərsliyin həmmüəllifidir. Həmçinin 30-dan çox səmərələşdirici təklif, 30-dan çox alqoritm və proqram müəllifidir.

Qəhrəmanımız, bu arada pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmağa da vaxt tapıb. Belə ki, o, əldə etdiyi nailiyyətləri hər birində iki il müddətində olmaqla Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin, Bakı Dövlət Universitetinin tələbələri ilə bölüşməyə nail olub.

N. Yusubov 43 illik istehsalat fəaliyyəti dövründə Azərbaycanda seysmik məlumatların qeydiyyatının analoq şəklindən rəqəmsala keçid dövrünün mükəmməl təməl üzərində qurulmasını və inkişaf etdirilməsini təmin edən mütəxəssislər sırasıda aparıcı mövqedə dayanıb. Müsahibimiz bildirir ki, hazırda innovativ texnologiyalara əsaslanan bu sahə SOCAR-ın Geofizika və Geologiya İdarəsinin qarşısında qoyulan axtarış kəşfiyyat işləri üzrə tədqiqatların müasir standartlar səviyyəsində yerinə yetirilməsini təmin edir.

Müsahibimiz deyir ki, Sovetlər dönəmində "Səmərələşdiricilər və ixtiracılar əlaçısı” döş nişanı, (1975-ci il) "Gənc mütəxəssislər sovetində" müvəffəqiyyətli fəaliyyətinə görə SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyinin qiymətli hədiyyəsi (1977-ci il) ilə mükafatlandırılıb.

N. Yusubovun fəaliyyəti müstəqillik illərində də qiymətləndirilib. Belə ki, o, SOCAR-nın Fəxri fərmanı (2006-cı il) ilə təltif edilib, həmçinin neft sənayesi sahəsində xidmətlərinə görə 2009-cu ildə "Azərbaycan Respublikasının əməkdar mühəndisi" adına layiq görülüb və 2015-ci ildən Prezident təqaüdçüsüdür.

O, eyni zamanda, Beynəlxalq Geofizika Cəmiyyətinin (SEG) fəal üzvü, “Azərbaycan Milli Geofizika Komitəsi” İctimai Birliyinin sədr müavini, "Azərbaycanda geofizika yenilikləri" jurnalının redaksiya heyətinin üzvüdür.

N.Yusubov deyir ki, əmək fəaliyyətini 2014-cü ildən indiyədək Milli Elmlər Akademiyasının Neft və Qaz İnstitutunda “Neft və Qaz geofizikası” şöbəsinin rəhbəri kimi davam etdirir. Həyatının 74-cü baharına qədəm qoymağa hazırlaşan müsahibimiz hazırda Azərbaycan ərazisinin geoloji kəsilişinin böyük dərinliklərində karbohidrogenlərin əmələgəlmə potensialının, rezervuarların yaranması və saxlanması şəraitlərinin qiymətləndirilməsi istiqamətində tədqiqatlarla məşğuldur.

Sağlam həyat tərzi keçirən qəhrəmanımız boş zamanlarında ov etməyi, balıq tutmağı və aşıq musiqisinin sədaları altında dincəlməyi də unutmur.

İnanırıq ki, istər Azərbaycan, istərsə də dünya neft-qaz sənayesi hələ Namaz müəllimdən çox yararlanacaq. Bu şərəfli işdə ona uğurlar, möhkəm cansağlığı arzulayırıq!

Ceyhun Piriyev

İki sahil.- 2021.- 6 may. S. 14.