Akademik Arif Paşayev Azərbaycan elminə
və milli aviasiyanın inkişafına dəyərli töhfələr
verib
Görkəmli
alim, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Azərbaycan Mühəndislik
Akademiyasının prezidenti, Beynəlxalq Mühəndislik
Akademiyasının vitse-prezidenti, Azərbaycan Dövlət
Mükafatı laureatı, Əməkdar elm xadimi, bir çox
beynəlxalq akademiyaların üzvü, Milli Aviasiya
Akademiyasının rektoru akademik Arif Paşayev çoxşaxəli
fəaliyyəti ilə Azərbaycan elminə və təhsilinə,
yüksəkixtisaslı mütəxəssislər
yetişdirilməsinə böyük töhfələr verir. O,
bir alim olaraq zəngin, məhsuldar ömür yaşayır,
ziyalı olaraq aktiv fəaliyyəti ilə cəmiyyətə
yetərincə fayda verir.
Arif Paşayev 1934-cü il fevralın 15-də
Bakıda Mir Cəlal Paşayev və Püstə
xanımın ailəsində dünyaya göz açıb. Onun ata ocağı - görkəmli
yazıçı, ədəbiyyatşünas-alim və
pedaqoq Mir Cəlal Paşayevin evi dövrün bir çox məşhur
simalarının tez-tez yığışdığı ədəbi-elmi
məclisləri xatırladırdı. Bütün bunlar ailənin
övladlarının dünyagörüşünün
formalaşmasına hələ uşaqlıqdan öz təsirini
göstərirdi. Püstə xanım Paşayeva deyərdi: “Mənim
uşaqlarım həyatda elə oturub-durublar ki,
başımızı həmişə uca eləyiblər. Məktəbdə
əlaçı olublar, müəllimləri həmişə
məni təbrik edib, ev tərbiyələrindən razı
qalıblar. Arif onilliyi yenicə qurtarmışdı. Atası
istəyirdi ki, gedib Moskvada oxusun, gözü
açılsın, 17 yaşında uşağın uzağa
getməsindən qorxurdum. Sonra onu yola saldıq. Dalınca da həmişə
sovqat göndərirdim. Nəhayət oxudu, gəldi.
Gözü-könlü seçdiyi qızla evləndi, ondan da
iki qızı oldu”.
Qeyd edək ki, Arif Paşayev
1957-ci ildə Odessa Elektrotexnika Rabitə İnstitutunu
radiofizika ixtisası üzrə bitirib, 1959-cu ildən Azərbaycan
SSR Elmlər Akademiyasının (indiki AMEA) Fizika İnstitutunda
elmi fəaliyyətə başlayıb. 1960-cı ildə
SSRİ-nin aparıcı elmi mərkəzlərindən
sayılan Dövlət Nadir Metallar İnstitutunun (Qiredmet)
aspiranturasına qəbul olub. 1965-ci ildə
“Yüksək və ifratyüksək tezliklərdə
yarımkeçiricilərin parametrlərini ölçmək
üçün kontaktsız üsul və cihazların
işlənməsi” mövzusunda namizədlik
dissertasiyasını müdafiə edərək texnika elmləri
namizədi alimlik dərəcəsi alıb. O,
yarımkeçirici materialların elektrofiziki parametrlərini
kontaktsız ölçmək üçün cihazlar,
maşınqayırma məmulatına nəzarət
üçün cərəyan burulğanlarından istifadə
edən qurğular, mikrominiatür dəqiq çeviricilər
yaradıb. Bu qurğular dünyanın bir
çox elmi mərkəzlərində, gəmiqayırmada,
maşınqayırmada, hərbi sənayedə və digər
istehsalat sahələrində tətbiq olunur. Əldə etdiyi
elmi nəticələrin bir çoxu ixtira səviyyəsində
işlənib, beynəlxalq sərgi və müsabiqələrdə
qızıl, gümüş medallar və diplomlarla təltif
olunub.
Elmi axtarışlarını
uğurla davam etdirən alim 1978-ci ildə
“Yarımkeçiricilərin tədqiqində elektromaqnit
üsulların fiziki əsasları, inkişaf prinsipləri və
tətbiqi perspektivləri” mövzusunda doktorluq
dissertasiyasını müdafiə edərək fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru alimlik dərəcəsi alıb. Onun tədqiqatları əsasında sualtı obyektlərə
nəzarət və tədqiq üçün nəzərdə
tutulmuş telemetrik, çoxfunksiyalı, hidroakustik kompleks
aparat yaradılıb. 1991-ci ildə Arif Paşayev “Avtonom
hidroakustika informasiya sisteminin yaradılması sahəsində
kompleks işlərə görə” Azərbaycan Dövlət
Mükafatına layiq görülüb.
Onun elmi axtarışlarının əsas
istiqaməti yarımkeçiricilər fizikası və
texnikasıdır. Alim yüksək və ifratyüksək
tezlikli diapazonlarda materialların zədəsiz tədqiqatlarının
fiziki əsaslarını yaradıb. Uzun illər ərzində
zədəsiz nəzarət yarımkeçiricilər
fizikasının və ölçmə istiqamətlərinin
elmi əsaslarının inkişafı, yeni istiqamətlərin
yaradılması və onların tətbiqi ilə məşğul
olub.
Akademik 600-dən çox elmi əsərin,
60-dan artıq kitabın, monoqrafiyanın müəllifidir. Həmçinin
60-dan çox ixtira üçün müəlliflik şəhadətnaməsi
və sənaye nümunələri alıb. “SSRİ-nin
ixtiraçısı” medalına, akademik Y.Məmmədəliyev
adına medala və İngiltərə Beynəlxalq Bioqrafiya Mərkəzinin
qızıl medalına layiq görülüb. “VEKTOR”—
Beynəlxalq Elm Mərkəzi Mükafat Komissiyasının qərarı
ilə “Azərbaycanın tanınmış alimləri” beynəlxalq
layihəsinin qalibi olub və “XXI əsrin tanınmış
alimi” beynəlxalq diplomu ilə, Ümumdünya Əqli
Mülkiyyət Təşkilatının ali mükafatı
olan “Qızıl medal”la təltif edilib.
Azərbaycanda elmin, təhsilin inkişafında
yüksək xidmətləri olan akademik Arif Paşayev
“Şöhrət”, “Şərəf”, “İstiqlal” ordenlərinə
layiq görülüb.
Görkəmli alimin rəhbərliyi ilə
çoxsaylı namizədlik dissertasiyaları müdafiə
olunub. O, eyni zamanda, Rusiya, Ukrayna, Latviya, Estoniya və Azərbaycanda
müdafiə olunmuş bir çox doktorluq dissertasiyaları
üzrə rəsmi opponent kimi çıxış edib.
Akademik Arif Paşayevin həyatının
böyük bir dövrü milli aviasiyanın təşəkkülü
və inkişafı ilə bağlıdır. O, Milli Aviasiya
Akademiyasına 26 ildir uğurla rəhbərlik edir. Burada tədris
prosesi, elmi-metodiki işlər yüksək səviyyədə
təşkil edilib, bir sıra kafedralar açılıb, yeni
ixtisasların tədrisinə başlanılıb. Mülki
aviasiyanı bütün istiqamətlər üzrə beynəlxalq
tələblərə cavab verən milli kadrlarla təmin etməkdə
Akademiya misilsiz rol oynayır.
Bu nüfuzlu təhsil və elm
ocağının fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən
biri isə hazırkı dövr üçün xüsusi
aktuallıq kəsb edən pilotsuz uçuş
aparatlarının, minaların axtarılması və zərərsizləşdirilməsi
üzrə radioidarəolunan robotların, radiotexniki təminat
obyektlərinin texniki vəziyyətinə
avtomatlaşdırılmış nəzarət sistemlərinin
yaradılmasıdır.
Milli Aviasiya Akademiyasında Azərbaycanda analoqu
olmayan, dünya standartları səviyyəsində şəhərcik
salınıb. Davamlı islahatlar, təhsilin səviyyəsinin
yüksəldilməsinə şəxsi nəzarət,
sağlam elmi-pedaqoji mühitin yaradılması, yüksəkixtisaslı
mütəxəssislərin tədris prosesinə cəlb
olunması Arif Paşayevin əsas iş prinsipləridir. Xalq
şairi Nəriman Həsənzadənin dediyi kimi, akademik Arif
Paşayev - içində intibah gəzdirən insandır. Onu
müəllimlər də, tələbələr də sevirlər.
Akademik Arif Paşayevin bir rektor, pedaqoq və
alim kimi öz yetirmələri ilə fəxr etməyə tam
haqqı var, çünki akademiyanı belə bir yüksək
səviyyəyə məhz o çatdırıb. Həyata keçirilən böyük işlərin
nəticəsidir ki, Milli Aviasiya Akademiyası Dövlətlərarası
Aviasiya Komitəsinin qərarı ilə “Mülki Aviasiya ali təhsil
müəssisəsi” sertifikatına layiq görülüb və
Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının ali təhsil
müəssisələrinin siyahısına daxil edilib.
Alimin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan
Mühəndislik Akademiyası isə “Azərbaycan Hava
Yolları” (AZAL) QSC ilə birgə aviasiya sahəsində
kadrların peşəkarlıq səviyyəsinin
inkişafı və təkmilləşdirilməsi,
maddi-texniki bazasının genişləndirilməsi istiqamətində
fəal iş aparır. Azərbaycan Milli Aviasiya
Akademiyasında yerləşən Pilotların Hazırlıq
Mərkəzi Azərbaycan mülki aviasiyası
kadrlarının hazırlanması üçün əsas
baza hesab olunur.
Görkəmli akademik geniş
elmi-praktiki, elmi-təşkilati, pedaqoji fəaliyyəti ilə
yanaşı, Azərbaycanda aviasiya təhsilinin müasir səviyyədə
inkişafına gərgin əmək sərf edən, gənc
nəslin yüksək vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsini
daim diqqətdə saxlayan qayğıkeş rəhbərdir.
Akademik Akif Əlizadə deyir: “Arif müəllim hər bir əməkdaşa
fərdi yanaşmağı bacarır. Onun
başqalarının uğurlarına sevinmə qabiliyyəti,
qayğılarına şərik olma xüsusiyyəti göz
qabağındadır. Arif Paşayevin çoxillik həyat təcrübəsi
və cəmiyyətdə baş verən proseslərə məsuliyyətli
münasibəti ziyalılıq üçün bir nümunədir”.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Mühəndislik
Akademiyası həm Azərbaycan universitetlərində təhsilin
keyfiyyətinin idarə edilməsi, həm də mühəndis
ixtisası daxil olmaqla, yüksəkixtisaslı mütəxəssislərin
hazırlanması istiqamətində işləyir. Eyni zamanda,
gənc alimlər üçün Aviakosmos” istiqaməti
üzrə hər il seminarlar, məktəblər təşkil
edilir. Bununla yanaşı, Azərbaycan Mühəndislik
Akademiyası bütün qüvvələrini qeyri-neft sənayesinin
inkişafına, aqrar sektorun sənayeləşməsinə və
dirçəldilməsinə yönəldib.
Böyük ziyalı, daim axtarışda olan zəhmətkeş
alimin elmi fəaliyyətinin, rəhbərlik etdiyi sahələrdə
qazanılan uğurların fəlsəfəsinə toxunarkən
texnika elmləri doktoru, professor Əhəd Canəhmədovun
bu fikirləri yada düşür: “O, daim həqiqət
axtarışında olan narahat insan idrakının nüvəsi
kimi ideya və fikirlərin generatorudur. Məhz onun
ötürdüyü impulslar insanı ona məlum olmayan və
ya az məlum olan aləmə ehtirasla baş vurmağa təhrik
edir. O aləmin dərinliklərinə irəlilədikcə,
insan durmadan onu yaradıcılığa təhrik edən fəlsəfi
fikrin istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə
çalışır, tədqiqatlar nəticəsində əldə
etdiyi məlumatların bazasında əvvəlcə
düşüncələrini ehtiva edən “həqiqət necə
olmalıdır” nəzəriyyəsini
yaradır, sonra isə saysız-hesabsız eksperimentlər
vasitəsilə riyazi, fiziki və digər hesablamalar apararaq
düsturlarla zənginləşdirir, nəhayət, bir qədər
əvvəl ona dərkedilməz, mümkünsüz
görünən həqiqəti tapır”.
Azərbaycan elmini dünya səviyyəsində
layiqincə təmsil edən akademik Arif Paşayev, eyni zamanda,
xeyirxah, mehriban, təvazökar, humanist insandır. Onun
müdrikliyi və vətənpərvərliyi elmi, pedaqoji və
təşkilatçılıq fəaliyyətində hər
zaman özünü göstərir.
Arif Paşayev həm də gözəl ailə
başçısıdır, vətəni və xalqı
üçün dəyərli övladlar yetişdirib. Həyatını
elmə həsr edən böyük qızı Nərgiz
Paşayeva M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin
Bakı filialının rektoru, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının vitse-prezidentidir. Bu ailənin ikinci
qızı – Mehriban Əliyeva Azərbaycanın birinci
xanımı, Birinci vitse-prezident və Heydər Əliyev
Fondunun prezidentidir.
Görkəmli alimi doğum günü
münasibətilə təbrik edir, Azərbaycan elminin
inkişafı naminə yorulmaz fəaliyyətində
davamlı uğurlar və tükənməz həyat enerjisi
arzulayırıq.
İki sahil.- 2022.- 16
fevral.- S.3.