Bir ömür xidmətimizdə...

Çağdaş Azərbaycan tarixində son dərəcə mühüm hadisələrlə, xüsusilə Ermənistanla dövlət sərhədində Laçın nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurulması və Qarabağda bir günlük lokal antiterror tədbirləri nəticəsində bütün ölkə ərazisində suverenliyimizin tam bərpası ilə əlamətdar olan 2023-cü il həm də şanlı yubileylər ilidir.

Təbii ki, başqa əlamətdar hadisələr kimi, yubileylər də fərqliliyi ilə seçilir. Yubiley var ki, bir ailə, nəsil və ya bölgə üçün əhəmiyyət kəsb edir. Yubiley də var ki, nəinki bir ölkə, hətta dünya miqyasında mühüm tarixi hadisə kimi böyük təntənə ilə qeyd olunur. 2023-cü il boyu təkcə respublikamızda deyil, əksər ölkələrdə anadan olmasının 100 illiyi təntənə ilə qeyd edilən dahi şəxsiyyət, Azərbaycan xalqının yaddaşında qurucu və xilaskar kimi qalan, milli iftixarımız Heydər Əliyev kimi. Bu il həm də milli səhiyyə sisteminin hazırkı inkişaf səviyyəsinə çatmasında müstəsna xidmətləri olan görkəmli oftalmoloq alim, Ulu Öndər Heydər Əliyevin vəfalı ömür-gün yoldaşı Zərifə xanım Əliyevanın 100 illik yubileyidir.

Tale elə gətirmişdi ki...

Dünya ictimaiyyəti tərəfindən etiraf olunan faktdır ki, Azərbaycan tarixinin otuz ildən artıq bir dövrü müdrik dövlət xadimi, Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Respublikaya rəhbərlik etdiyi 1969-1982-ci illərdə, keçmiş SSRİ-nin ali hakimiyyət orqanlarında təmsil olunduğu dövrdə, həmçinin müstəqil Azərbaycanın Prezidenti kimi fəaliyyət göstərdiyi 10 ildə Heydər Əliyev Vətənimizin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni həyatının bütün sahələrinin tərəqqisi üçün var qüvvəsi ilə çalışıb.

Hər bir sahənin mütəxəssisləri Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə elan olunan “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində 100 illik yubileyini təntənə ilə qeyd etdiyimiz Ümummilli Liderin Azərbaycan tarixində, ictimai-siyasi həyatımızda rolunu dərindən araşdıraraq yeni heyrətamiz faktlar ortaya çıxarırlar. Belə sahələrdən birinin - səhiyyə sistemi mütəxəssislərinin qənaətinə görə, Heydər Əliyevin gündəlik fəaliyyətində ən vacib istiqamət məhz insanların sağlamlığı, tibb elminin inkişafı, savadlı, əsl peşəkar həkim kadrlarının hazırlanması olub. Məhz Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqının sağlamlığının mühafizəsinə, millətin genofondunun qorunmasına diqqət və qayğısı, dəyərli töhfələri ölkənin səhiyyə sistemini bugünkü yüksək inkişaf mərhələsinə gətirib çıxarıb.

Hələ gənc yaşlarından dahi liderin dəyərlər sistemində insanların səhhəti millətin sağlam gələcəyini şərtləndirən amil kimi əsas yerlərdən birini tuturdu. Bu mövzuda söhbətlər, müzakirələr, qayğılar, düşüncələr dahi şəxsiyyətin gündəlik həyatının bir parçasına çevrilmişdi. Səhiyyənin ağrılı problemləri, zəif nöqtələri ilə yaxından tanışlığı sonralar Heydər Əliyevə vəziyyəti düzgün təhlil etməkdə və situasiyanı kökündən dəyişmək üçün doğru qərarlar qəbul etməkdə köməklik göstərmişdi. Tale elə gətirmişdi ki, Ulu Öndərin ailəsindəki həkimlər, xüsusən ömür-gün yoldaşı, görkəmli oftalmoloq alim, akademik Zərifə xanım Əliyeva da o dövrdə təbabət qarşısında duran başlıca problemlər üzərində düşünür, həlli yollarını axtarırdı. Zərifə xanım insanların sağlamlığı ilə bağlı ən ağrılı məsələləri Heydər Əliyevlə müzakirə edir, tibbi-sosial problemlərdən mümkün çıxış yollarını bu müdrik şəxsiyyətlə məsləhətləşirdi.

Nurdan yaranmışdı, nur idi amalı...

Zərifə Əliyevadan söz düşmüşkən mayası nurdan yoğrulan, amalı insanların gözünə, qəlbinə nur saçmaq olan bu parlaq şəxsiyyətin zəngin, şərəfli ömür yolu bugünkü və gələcək nəsillər üçün nümunədir. O, peşəkar həkim-mütəxəssis, ləyaqətli ziyalı, vəfalı ömür-gün yoldaşı, həmçinin qayğıkeş ana kimi Azərbaycan tarixində silinməz izlər buraxıb. Zərifə xanım XX əsr Azərbaycan səhiyyəsində, xüsusilə onun mühüm tərkib hissəsi olan oftalmologiya sahəsində savadlı, peşəkar mütəxəssislərin yetişməsində fəal rol oynamaqla yanaşı, öz ailəsinin timsalında gənc nəslin milli-mənəvi dəyərlər əsasında tərbiyəsinin örnəyini yaradıb. Bu məqamda belə bir faktı xatırlatmaq yerinə düşər ki, Zərifə xanım ötən əsrin 30-40-cı illərində ölkənin əsas problemlərindən biri olan malyariya və traxomaya qarşı fədakarlıqla mübarizə aparan atası, qayğıkeş həkim, görkəmli pedaqoq-alim, professor Əziz Əliyevin həyat yolunu özünə örnək götürmüşdü.

O dövrdə Azərbaycanda geniş yayılmış traxoma kimi təhlükəli göz xəstəliyinin ləğv edilməsi Zərifə xanımın adı ilə bağlıdır. Biz hələ Zərifə Əliyevanın dünyada ilk dəfə görmə orqanının peşə patologiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaratması, bununla da tibb elmində yeni bir istiqamətin - peşə oftalmologiyasının əsasını qoyması kimi beynəlxalq əhəmiyyətli kəşflərini demirik. Eləcə də bu elm fədaisinin apardığı tədqiqatlar, keçirdiyi yuxusuz gecələr sayəsində ərsəyə gəlmiş dərsliklər, monoqrafiyalar günü bu gün də bütün dünyada oftalmologiya elminin inkişafına xidmət edir. Təsadüfi deyil ki, dünya miqyasında iridodiaqnostikaya dair ilk kitablar məhz akademik Zərifə Əliyevaya məxsusdur.

Həllini gözləyən problemlər və...

Heydər Əliyevin keçmiş SSRİ-nin ən geridə qalmış respublikalarından olan Azərbaycanda “dövlət idarəetmə maşınının” sükanı arxasına keçməsi durğunluq dövrünə təsadüf etmişdi. Cəmiyyətin hər sahəsində olduğu kimi, səhiyyədə də əvvəlki dövrlərdə əldə edilən uğurlar həmin günlərin adına yazılırdı. Bununla belə, diqqətli müşahidəçi vəziyyətin heç də deyilən kimi olmadığını, səhiyyənin maddi-texniki bazası cəhətdən isə hətta acınacaqlı olduğunu görürdü.

İmmunlaşdırma, bir sıra infeksion xəstəliklər, o cümlədən vərəm, malyariya, difteriya, poliomielit, məxmərək, narkomaniya, ana və uşaq sağlamlığı, kadr çatışmazlığı və mövcud kadrların səviyyəsi – bütün bunlar Azərbaycan səhiyyəsində öz həllini gözləyən problemlərin yalnız bir hissəsi idi. Məhz buna görə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1969-cu ilin avqustunda keçirilmiş plenumunda respublikada səhiyyənin inkişaf sürətini prinsipcə dəyişmək qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulmuşdu.

Gələcək nailiyyətlərin bünövrəsi

Heydər Əliyev əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində problemlərin həllinə səhiyyənin qanunvericilik bazasının möhkəmləndirilməsindən başladı. 1969-cu ilin dekabrında Azərbaycan SSR Ali Sovetinin VII sessiyası Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə məhz gələcək nailiyyətlərin bünövrəsində dayanan “Sağlamlıq Məcəlləsi” adlı sənədi qəbul etdi. Bu Məcəllə səhiyyənin gələcək inkişaf istiqamətlərini müəyyən etməklə yanaşı, həm də qarşıdakı illər üçün fəaliyyət planı oldu.

O dövrdə səhiyyənin tərəqqisinə zəmin yaradan daha bir addım ölkədə korrupsiya ilə mübarizədə neqativ halların qarşısının alınmasında qazanılan uğurlar oldu. Məhz bütün bunların nəticəsində cəmiyyətin sağlamlaşdırılması ayrı-ayrı insanların sağlamlığına gedən yolun təminatçısına çevrildi.

Respublika çərçivəsindən İttifaq miqyasına...

Bu yol təkcə o vaxtkı SSRİ-nin müttəfiq respublikalarından biri olan Azərbaycan çərçivəsində qapanıb qalmadı, tezliklə bütün İttifaq miqyasına doğru uzanmağa başladı. 1982-ci ilin noyabrında SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini təyin edilən Heydər Əliyev bundan sonra bütün Sovet İttifaqının səhiyyə sisteminə, həmçinin Yer kürəsinin quru hissəsinin altıda birini əhatə edən nəhəng ölkə iqtisadiyyatının bir sıra ən mürəkkəb və məsul sahələrinə rəhbərlik edəcəkdi.

Bu nəhəng ölkənin səhiyyə sistemində ciddi islahatlar aparılması təşəbbüsü ilə çıxış etməsi dahi rəhbərin qlobal düşüncə tərzindən, hər bir problemi köklü surətdə həll etmək bacarığından xəbər verirdi. Çox qısa müddətdə SSRİ səhiyyəsini yeni inkişaf səviyyəsinə qaldıran Heydər Əliyevin 1985-ci ildə Moskvada keçirilən mötəbər beynəlxalq tədbirdə bəyan etdiyi “Təbabət insan biliklərinin və əməli fəaliyyətinin bütün başqa sahələrindən daha artıq dərəcədə ümumbəşəri xarakter daşıyır” fikri dahi şəxsiyyətin bu sahənin problemlərinə qlobal yanaşma tərzini əyani surətdə nümayiş etdirirdi. SSRİ-nin siyasi, iqtisadi, sosial problemlərinin həlli ilə məşğul olan Heydər Əliyev fəaliyyət diapozonunun genişliyinə baxmayaraq, Vətəni Azərbaycanda əhalinin sağlamlığının qorunması məsələsini bir an da olsun unutmur, bu sahənin tərəqqisi üçün əlindən gələn köməyi əsirgəmirdi. Amma... 1987-ci ilin oktyabrında Mixail Qorbaçov kimi avantüristin təhriki ilə Ulu Öndər Kremldəki ali vəzifələrindən uzaqlaşdırıldıqdan sonra SSRİ, o cümlədən Azərbaycan səhiyyəsi sürətlə tənəzzül etməyə başladı.

Tənəzzüldən tərəqqiyyə...

İş elə gətirdi ki, Ulu Öndərin Azərbaycanda hakimiyyətə qayıdışı da Vətənimiz və səhiyyəmiz üçün çətin bir məqama təsadüf etdi. Bununla belə, Onun bilavasitə rəhbərliyi ilə səhiyyə sistemində ardıcıl və məqsədyönlü islahatlar aparıldı.

Bütün bunlar indiki nəslin gözü qarşısında cərəyan etdiyinə görə hesab edirik ki, Ulu Öndərin səhiyyə siyasətinin müstəqillik illərində çoxsaylı uğurları barədə geniş söhbət açmağa lüzum yoxdur. Bu prosesi bir cümlə ilə ifadə etməli olsaq tərəddüd etmədən deyə bilərik ki, ictimai həyatın bütün sahələrində olduğu kimi, səhiyyədə də yeni iqtisadi sistemə uyğun olaraq həyata keçirilən islahatlar, inkişaf və tərəqqi məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Hər birimizin təbibi TƏBİB

“Azərbaycanda səhiyyə sistemində aparılan islahatlar, görülən işlər dünya səviyyəsində gedir. Hətta deyə bilərəm ki, biz artıq Azərbaycan standartlarından da danışa bilərik.” Son 20 ildə Ulu Öndərin mükəmməl səhiyyə siyasətini yeni dövrün tələblərinə uyğun uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyevin bu fikri tibb sahəsində qazanılan nailiyyətlərə verilən ən layiqli qiymətdir. Şübhəsiz, səhiyyə sistemində ölkə standartlarının mövcudluğundan danışılarkən yubileylər ilində yaranmasının 5 ili tamam olan “Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsin (TƏBİB) uğurlu fəaliyyəti xüsusi qeyd edilməlidir.

Beş illik yol bir daha sübut edir ki, Prezident İlham Əliyevin 2018-ci il 20 dekabr tarixli Fərmanına əsasən İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin nəzdində yaradılan və əsas məqsədi tabeliyində olan tibb müəssisələrində tibbi xidmətlərin təşkilini təmin etməkdən, keyfiyyəti yüksəltməkdən, eyni zamanda, bu müəssisələrin fəaliyyətini icbari tibbi sığorta sisteminin tələblərinə uyğunlaşdırmaqdan ibarət olan TƏBİB dövlətin ona göstərdiyi etimadı layiqincə doğrultmaq üçün inamla irəliləyir. Bircə faktı qeyd etmək kifayətdir ki, hazırda İcbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfinə uyğun olaraq əhaliyə göstərilən ödənişsiz xidmətlərin sayı 3315-ə, tibb müəssisələrinin sayı isə 115-dən 140-a qədər artırılıb. Başqa sözlə, TƏBİB bu gün özünün əsas amalı olan hər bir Azərbaycan vətəndaşının təbibi funksiyasının öhdəsindən bacarıqla gəlir.

Yazıya seçdiyimiz ümumi sərlövhəyə gəldikdə isə məmnuniyyətlə vurğulaya bilərik ki, bununla Heydər Əliyev siyasətinin təntənəsi olan bugünkü Azərbaycan səhiyyəsinin artıq sayı 10 milyonu ötmüş xalqımızın hər bir fərdinin xidmətində şərəflə dayanmasından sonsuz qürur duymasını simvolizə etməyə cəhd göstərmişik. Başqa sözlə ifadə etnəli olsaq, onu demək istəmişik ki, bu gün səhiyyəmiz, o cümlədən onun tərkib hissəsi olan TƏBİB “Bir ömür xidmətimizdə”dir. Bundan da şərəfli missiya ola bilərmi?..

Cavid Əkbərov

İki sahil.- 2023.- 9 dekabr, №226.- S.5.