Tarix və müasirlik
kontekstində Heydər
Əliyev siyasəti
Məlum olduğu
kimi, 2023-cü il ölkəmizdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının yüzüncü
ildönümü şərəfinə
“Heydər Əliyev İli” elan edilmişdir. Bütün sahələrdə fəallığın
təzahür tapdığı
“Heydər Əliyev İli”ndə elm sahəsində də təqdirəlayiq işlər həyata keçirilmişdir. Bu təqdirəlayiq işlərdən
biri də ümummilli lider Heydər Əliyevin mənalı ömür yolu və zəngin
siyasi fəaliyətinə
həsr edilən kitab və monoqrafiyaların
çapı məsələsədir.
AMEA Naxçıvan Bölməsinin
sədri, akademik İsmayıl Hacıyevin nəşr etdirdiyi “Heydər Əliyev siyasəti: tarix və müasirlik” monoqrafiyası da dahi liderin uzaqgörən
siyasi fəlaiyyətinə
nəzər salan qiymətli elmi əsərlərdən biridir.
Monoqrafiyanın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli, rəyçisi AMEA A.Bakıxanov
adına Tarix İnstitutunun Əliyevşünaslıq
şöbəsinin müdiri,
tarix elmləri doktoru Ədalət Qasımovdur. Monoqrafiya
2023-cü ildə “Elm”
nəşriyyatında yüksək
poliqrafik keyfiyyətlə,
nəfis şəkildə
çap edilmişdir.
Monoqrafiyanın əvvəlində epiqraf olaraq seçilən Ulu Öndər Heydər Əliyevin fikri əsərin başlıca məqsədi,
məzmunu və ideyasına işıq tutur. Əsər Ulu Öndər Heydər Əliyevin bu müdrik fikri ilə başlayır: “Biz nadir bir irsin
varisləriyik. Hər
bir Azərbaycan vətəndaşı bu irsə layiq olmağa çalışaraq
böyük bir tarixi keçmişi, zəngin mədəniyyəti,
yüksək mənəviyyatı
olan ölkəmizin həm dünəninə,
həm bu gününə, həm də gələcəyinə
dərin bir məsuliyyət hissi ilə yanaşmalıdır”.
Əsərin yazılma məqsədini ön səhifələrdən
birində təqdim edilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin 2023-cü ilin ölkəmizdə “Heydər
Əliyev İli” elan olunması haqqındakı Sərəncam
da aydınladır. Sərəncamda Ulu Öndərin ümummilli statusu barədə deyilir: “Heydər Əliyev öz xalqını zamanın mürəkkəb tarixi-siyasi
sınaqlarından uğurla
çıxarmış və
ardıcıl mübarizə
apararaq onu müstəqilliyə qovuşdurmuş
qüdrətli şəxsiyyətdir.
Azərbaycan xalqı yeni əsrə və yeni minilliyə
məhz Heydər Əliyev zəkasının
işığında qədəm
qoymuşdur. Davamlı
yüksəliş yolunda
inamla irəliləyən
müasir Azərbaycan
Heydər Əliyevin həyat amalının təntənəsidir”.
Monoqrafiya haqqında
müfəssəl məlumata
əsərin müəllifi
tərəfindən yazılan
“Ön söz”ündə
rast gəlinir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin şəxsiyyəti
və misilsiz tarixi xidmətləri fonunda münasibət ifadə edilərək deyilir: “Xalqımızın
Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin Azərbaycan tarixində, ölkəmizin hərtərəfli
inkişafında, müstəqil
Azərbaycan Respublikasının
dünya birliyində layiqli yerini tutmasında müstəsna
xidmətləri olmuşdur.
Müasir Azərbaycan
tarixinin otuz ildən artıq bir dövrü dahi şəxsiyyətin –
Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır”.
Əsər “Ön söz”dən
başlayaraq altı fəsil, nəticə və ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.
Monoqrafiyanın ümumi
məzmunu və qoyulan elmi problemlər
əsərdəki “Heydər
Əliyev şəxsiyyəti
və siyasəti” (I),
“Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycana qayıdışı.
Naxçıvanın milli
azadlıq hərəkatının
mərkəzinə çevrilməsi.
Müstəqilliyə doğru
böyük dönüş”
(II), “Heydər Əliyevin
dövlətçilik təlimi”
(III), “Heydər Əliyev:
tarix və tarixi günlər” (IV), “Heydər Əliyev və Naxçıvanın
inkişaf strategiyası”
(V), “Heydər Əliyev
ideyaları Azərbaycanın
uğurlarının əsasıdır”
(VI) kimi fəsillər
daxilində araşdırılaraq
nəticələndirilmiş, özünəməxsus, sanballı
təhlillər yer almış, elmi fikir və qənaətlər
əks etdirilmişdir.
“Heydər Əliyev
İli” çərçivəsində
nəşr olunan monoqrafiya özünəməxsus
keyfiyyətlərə malikdir.
Tam qətiyyətlə
demək olar ki, monoqrafiyanın hər bir fəsli
ayrılıqda bitkin,
konseptual bir əsər təsiri bağışlayır. Əsər
mövzu genişliyi, tədqiqat dərinliyi və məqsəd konkretliyinə malikdir. Monoqrafiyanın ən böyük əhəmiyyət
və məziyyətlərindən
biri budur ki, əsərdə Heydər Əliyevin yürütdüyü siyasət,
tarixi xidmətləri
və qərarları
konkret faktoloji baxımdan təqdim və təhlil olunduğu kimi, xüsusilə tarixi inkişaf qanunauyğunluqları,
konkret nəticələri
və müasir Azərbaycanın nailiyyətləri
kontekstində dəyərləndirilərək
daha geniş diapazonda təhlil edilmişdir.
Monoqrafiyanın ən maraqlı fəsillərindən biri
əsərin “Heydər
Əliyev şəxsiyyəti
və siyasəti” adlanan birinci fəslidir. Burada ən müxtəlif xalq və ölkələrin
görkəmli siyasi xadimlərinin fikirləri də nəzər diqqətə çatdırılaraq
görkəmli dövlət
xadimi və siyasət adamı kimi Ulu Öndərin
şəxsiyyəti və
siyasətinə nəzər
yetirilmiş, oxucuların
diqqətinə çatdırılmış,
habelə “Heydər Əliyev öyrənilməmiş
dünyadır” tezisinə
konkret faktlar işığında haqq
qazandırılmışdır. Belə ki, əsərdə
müəllif müxtəlif
görkəmli dövlət
və siyasi xadimlərin Azərbaycan xalqının ümummilli
lideri Heydər Əliyev haqqındakı fikirləri təqdim edilmişdir.
Müəllif müxtəlif fikirlərə
istinad edə və ümumiləşdirərək
Heydər Əliyev haqqında yazır ki, “bir sıra
hallarda Heydər Əliyevi “siyasət nəhəngi”, “siyasət
qrossmeyesteri”, “siyasət
patriarxı” kimi xarakterizə edirlər”. Müəllif yazır: “Xalqımız qarşıya
çıxan hər hansı bir çətin problemin həllini, xilaskarlıq missiyasını Heydər
Əliyevdə görürdü”,
“Qüdrətli dövlət
xadimi siyasət aləminin müəllimi idi” və b.
Müəllif Heydər Əliyevin türk dünyası birliyi işığında
siyasi missiyasını
da təqdim etmiş, əvəzedilməz
şəxsiyyətin hakimiyyəti
dönəmində “Kremldə
ucalan türk bayrağı” olmasına konkret faktlarla aydınlıq
gətirmiş, özünəməxsus
şərh, faktlar və elmi qənaətlər
vermişdir. Müəllif
bugünkü ictimai, siyasi və mədəni münasibətləri
fonunda Azərbaycan-Türkiyə
qardaşlığı və
eləcə də, ümumən, türk dünyasının birliyi
inkişafı fonunda da bu inkişafın
və siyasi ideyanın praktiki zəmininin məhz Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən atıldığı
və möhkəm təməllər üzərində
ucaldıldığı qənaətlərini
ifadə etmiş, dahi liderin “Bir
millət, iki dövlət” tezisindən
doğan siyasi-mədəni
nailiyyətin təzahürü
kimi meydana gəldiyi əsaslandırlmışdır.
Əsərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin doğma vətəni olan Naxçıvanla bağlılığı da
məxsusi olaraq yer almışdır. Əsərin iki fəsli dahi liderin həyatı və siyasi fəaliyyətində Naxçıvanın
yeri və roluna həsr olunmuşdur. Əlbəttə,
yaxşı məlumdur
ki, blokadanın yaratdığı problemlər
məngənəsində məhv
olmaq təhlükəsilə
üzbəüz qalan
Naxçıvana Ulu Öndərin dönüşü
və xidmətləri
Azərbaycan və ümumən türk dünyası üçün
böyük starateji əhəmiyyət daşıyan
Naxçıvanın taleyində
mühüm nailiyyətlərlə
yadda qalmışdır.
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyev ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycanın
mədəniyyət paytaxtı
olan Şuşadan Azərbaycan xalqına müraciət edərkən
qeyd etdiyi kimi: “Heydər Əliyevin gələcək
fəaliyyəti üçün
Naxçıvan dövrünün
böyük əhəmiyyəti
var. Xalq məhz onu özünə
rəhbər seçdi,
bu, demokratiyanın əsl təntənəsi
idi. ...Naxçıvan,
demək olar ki, blokadada boğulurdu,
onlar isə Naxçıvana qarşı
təxribatlar törədirdilər,
desant göndərirdilər,
çevrilişə cəhd
edirdilər. Sanki istəyirdilər ki, Naxçıvan da işğal altına düşsün. Ancaq xalq buna imkan
vermədi, öz lideri ətrafında sıx birləşmişdir
və bir daha demək istəyirəm, məhz Heydər Əliyevin qətiyyəti, fəaliyyəti
nəticəsində Naxçıvan
torpaqları erməni
işğalına məruz
qalmadı”. Məlum olduğu kimi, Moskvadan Azərbaycana dönən Heydər Əliyevi o zamankı hakimiyyət Bakıya düşməyə icazə
vermədiyindən dahi
lider doğma vətəni olan Naxçıvana üz tutmuşdu. Naxçıvanlılar
Heydər Əliyevi dərin məhəbbətlə
bağrına basıb,
qoruyaraq hifz etdikləri kimi, Heydər Əliyev də müdrik qərarları və uzaqgörən siyasi fəaliyyətilə Naxçıvanın
müdafiə olunması
və blokadanın çətinliklərini aşmasında
misilsiz rol oynamışdır. Ulu Öndərin Naxçıvandakı
tarixi siyasi fəaliyyəti Azərbaycan
tarixinə milli dirçəliş hadisələri
olaraq daxil olmuş və dövlət müstəqilliyinin
zəminini hazırlamışdır.
Beləliklə, aksademik İsmayıl Hacıyevin 2023-cü ildə
ortaya qoyduğu “Heydər Əliyev siyasəti: tarix və müasirlik” monoqrafiyası özünəməxsus
elmi sanbala malik olmaqla dahi
lider Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyətinə məxsusi
nəzər yetirən
yaddaqalan bir elmi mənbədir. Müəllif monoqrafiyada Ulu Öndərin Azərbaycanın ictimai-siyasi
həyatında oynadığı
mislisiz və uzaqgörən fəaliyyətini
maraqlı tarixi faktlar, ciddi elmi təhlillər və konkret qənaətlərlə işıqlandırmış,
xüsusi əhəmiyyət
kəsb edən bir əsəri elmi dövriyyəyə buraxmışdır. Əsərdə
də gəlinən nəticədə ifadə
edildiyi kimi, “XX əsr Azərbaycan tarixinin ən parlaq siması olan Heydər Əliyevin siyasi obrazı Azərbaycan xalqının dövlətçilik
şüurunun, tarixin
sınağından şərəflə
çıxmış bütöv
bir idarəçilik məktəbinin, müasir
ictimai-siyasi fikrin ən davamlı keyfiyyətlərinin canlı
mənzərəsidir. ...Ulu
Öndər Azərbaycana
rəhbərlik etdiyi illərdə ölkəmizi
bir dövlət kimi zamanın ağır və sərt sınaqlarından
çıxara bilmiş,
gələcək inkişaf
strategiyasını müəyyən
etmiş və onun həyata keçirilməsi üçün
mühüm addımlar
atmışdır”. Bu
vəsilə ilə də müasir Azərbaycanın ümummilli
tale, inkişaf və taleyüklü məsələlərinin həlli
istiqamətində Prezident
İlham Əliyevin rəhbərliyi altında
əldə etdiyi nailiyyətlər də məhz müdrik və dahi liderin
uzaqgörən siyasi konsepsiyası və ideyalarının uğurla
davam və inkişaf etdirilməsi sayəsində mümkün
olmuşdur.
Ramiz Qasımov
İki sahil.- 2023.- 10 iyun.- S.14.