Bu dil şirinlikdə
şərbət kimidir…
Ana dilimiz
milli qürurumuzdur
Fevralın 21-də
böyük dünyada
Ana Dili Günü kimi qəbul edilir. Beynəlxalq Ana Dili Gününün qeyd edilməsi ideyası Banqladeşin təşəbbüsü olub.
Belə ki, 1952-ci il fevralın 21-də Banqladeşin Benqal şəhərində öz
ana dilinin rəsmi dil olması uğrunda mübarizə aparan 4 tələbənin öldürülməsi
hadisəsi UNESCO-nun Baş Konfransında
1999-cu ildə təsdiq
edilib və 2000-ci ildən bütün dünyada qeyd olunur.
Hər bir
xalqın milli-mənəvi
dəyərlərini yaşadan,
inkişaf etdirən onun dilidir. Dil
hər bir xalqın varlığının
ən əsas, bəlkə də yeganə təminatçısıdır.
Azərbaycan xalqının
da ana dili
onun milli varlığını müəyyən
edən başlıca
amillərdəndir. Ana
dilimiz xalqın keçdiyi bütün tarixi mərhələdə
onunla birgə olmuş, onun taleyini yaşamışdır.
Əsrlər boyu xalqımızın əbədiyaşarlığına
xidmət edən ana dilimiz qədim
tarixə malik olan, min illərin
müxtəlif burulğanlarından
alnı açıq,
üzü ağ çıxaraq müasir dövrə gəlib çatmış ən böyük mənəvi sərvətimizdir. Ana dilimiz dövlət rəmzlərimiz olan himn, gerb, bayraq
kimi müqəddəsdir.
Bu, bir faktdır
ki, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qəbul
edilməsi, qorunması
və inkişafı Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Sovet hakimiyyəti dövründə
əhalisinin əksəriyyətinin
azərbaycanlılardan ibarət
olmasına baxmayaraq, respublikamızda Azərbaycan
dili hakim dil deyildi. Yalnız
Ulu Öndər Heydər Əliyevin qətiyyəti və siyasi iradəsi sayəsində Ana dilimiz əbədi olaraq dövlət dili kimi öz
varlığını qoruyub
saxlaya bildi. Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən
biridir.
1969-cu ildə Azərbaycana rəhbər
təyin edilən Ümummilli Lider Heydər Əliyev Sovet rejiminin yaratdığı məhdudiyyətlərə
və çərçivələrə
baxmayaraq Azərbaycan dilinin qorunmasına, rəsmi dövlət dilinə çevrilməsinə,
zənginləşməsinə, nüfuz qazanmasına böyük əhəmiyyət
verirdi. Bu siyasətin məntiqi nəticəsi 1978-ci ildə
Azərbaycan Konstitusiyasında
dövlət dilinin Azərbaycan dili olması haqqında maddənin yer alması oldu. 1993-cü ilin iyununda xalqın
tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan
Ulu Öndər Heydər Əliyev milli-etnik birliyin möhkəmləndirilməsinə doğru atdığı addımlardan biri kimi dövlət dilinin “Azərbaycan dili” adlandırılması
təklifini irəli sürdü. Xalq da bu təklifi
dəstəklədi və
1995-ci il 12 noyabr referendumu ilə qəbul olunan Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında
Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit olundu. Həmçinin Konstitusiyamızın 45-ci maddəsi
ilə Azərbaycanda yaşayan bütün etnosların nümayəndələrinin
ana dilindən istifadə hüququ da təsdiq olunub. 2001-ci ilin 18 iyununda Ümummilli Lider “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi
haqqında” Fərman imzaladı. Bu tarixi sənəd dilimizin inkişafı və tətbiqi sahəsində meydana çıxan problemlərin
həllində mühüm
rol oynadı. 2001-ci il avqustun 9-da Ulu Öndər “Azərbaycan əlifbası
və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” Fərman imzaladı.
Ümummilli Liderimiz
Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinin inkişafına, milli-mənəvi
dəyərlərimizin qorunub
saxlanmasına göstərdiyi
qayğı, bu gün ölkə Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən
uğurla davam etdirilir. Ölkə rəhbərinin dövlət
dilimizin inkişaf perspektivlərinin müəyyənləşdirilməsi
ilə bağlı imzaladığı tarixli
sərəncamlar Azərbaycan
dilinə olan qayğının bariz nümunəsidir.
Prezident İlham
Əliyev tərəfindən
2004-cü il yanvarın
12-də imzalanmış “Azərbaycan
dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin
həyata keçirilməsi
haqqında” Sərəncam
ilə hər il latın qrafikalı
Azərbaycan əlifbası
ilə çap olunacaq əsərlərin
siyahısı hazırlanır.
Həmin il yanvarın 14-də “Azərbaycan
Milli Ensiklopediyasının
nəşri haqqında”,
eləcə də
2007-ci il dekabrın
30-da “Dünya ədəbiyyatının
görkəmli nümayəndələrinin
Azərbaycan dilində
nəşri nəzərdə
tutulan əsərlərinin
siyahısının təsdiq
edilməsi haqqında”
sərəncamlarla ana
dilinin həyatımızın
bütün sahələrində
müfəssəl tətbiqi
gerçəkləşib.
2012-ci ilə isə Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində
zamanın tələblərinə
uyğun istifadəsinə
və ölkədə
dilçiliyin inkişafına
dair Dövlət Proqramı haqqında” Sərəncam imzalayıb.
Bu sənəd dəyişən qlobal mühitin təsirlərinə
baxmayaraq, Azərbaycan
dilinin bundan sonra da yaşadılmasına,
zənginləşdirilməsinə və geniş istifadəsinə töhfə
verəcək.
Prezident İlham
Əliyevin 2013-cü il
9 aprel tarixli Sərəncamı ilə
“Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində
zamanın tələblərinə
uyğun istifadəsinə
və ölkədə
dilçiliyin inkişafına
dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq
edilməsini xüsusilə
qeyd etmək olar. Məlum Dövlət Proqramının
məqsədi Azərbaycan
dilinin istifadəsinə
və tədqiqinə
dövlət qayğısının
artırılması, dilimizin
qloballaşma şəraitində
zamanın tələblərinə
uyğun istifadəsi,
ölkədə dilçilik
araşdırmalarının yaxşılaşdırılmasından ibarətdir. Müasir dövrün tələblərini
nəzərə alaraq
ölkə başçısı
17 iyul 2018-ci il tarixdə “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” da Sərəncam imzalamışdır.
Bu Sərəncam isə Azərbaycan dilinin inkişafı və tətbiqi dairəsinin daha da genişləndirilməsi
baxımından xüsusi
əhəmiyyət kəsb
edir.
Ulu Öndər
Heydər Əliyevin siyasi kursunu bütün istiqamətlərdə
uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan dilinin təkmilləşdirilməsi, saflığının
qorunması istiqamətində
atdığı addımlar
davamlılığı ilə
diqqət çəkir. Dövlət başçısının 2018-ci il 1 noyabr tarixli
“Azərbaycan dilinin saflığının qorunması
və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi
ilə bağlı tədbirlər haqqında”
Fərmanı bunun bariz nümunəsidir.
Bütün bunlar bir daha
göstərir ki, Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin ana dilinə diqqət və qayğısı siyasəti
bu gün də uğurla davam və inkişaf
etdirilir. Heydər Əliyevin dövlət quruculuğunda əhəmiyyətli
mövqe tutan dil siyasəti və onu inkişaf
etdirməyin yolları
haqqında söylədiyi
fikirlər bizə Azərbaycan dilini xalqın mənəvi varlığı kimi sevməyi, dilin zəngin söz xəzinəsindən bacarıqla
istifadə etməyi, dilin qayğısına qalmağı, onun saflığını qorumağı,
onunla fəxr etməyi, onu dərindən bilməyi, mükəmməl mənimsəməyi,
ana dilimizin gözəlliyini duymağı,
bu gözəlliyi hər zaman hər yerdə təbliğ etməyi, bu dildə düzgün
danışmaqla hamıya
nümunə olmağı
öyrətdi.
Azərbaycan dili Azərbaycan xalqının milli sərvətidir və xalqımız, millətimiz
tarix durduqca bu sərvətin qayğısına qalıb
və qalacaq. İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə sahib
olan xalq əyilməzdir, ölməzdir,
böyük gələcəyə
malikdir. Ona görə də xalqımıza ulu babalardan miras qalan bu ən
qiymətli milli sərvəti hər bir Azərbaycan övladı göz bəbəyi kimi qorumalı, daim qayğı ilə əhatə etməlidir.
Yazını şair Tofiq Bayramın misraları ilə yekunlaşdırırıq:
Bu dil şirinlikdə şərbət
kimidir,
Saflığı qorunan sərhəd kimidir,
Anamız Vətən
də qürbət kimidir –
Öz ana
dilini bilməyənlərə!
Yaqut Ağaşahqızı
İki sahil.- 2024.- 22 fevral, ¹34.- S.6.