Gərək günəş dağları aşıb sönməyəydi...

30 aprel 2009 ADNA terroru

Çox istəyirdim ki, tanınmıș jurnalist, istedadlı yazıçı-publisist Afət Sadiqoğlunun mənsur șerlərindən, sonədli povest və xatirələrindən ibarət “Mənim çiçəkli dünyam” kitabı haqqinda nə isə yazam, qələmin qüdrəti, sözün sehri ilə o “çiçəkli dünya”nın heykəlini yonam. Bunun üçün də müəllifin ömür-gün yoldaşı, müqtədir qələm sahibi Xuraman xanımdan bəzi məlumatlar əldə etməyə çalışırdım.

Ancaq “Sən saydığını say, gör fələk nə sayır” deyib ulularımız. Kor tale, amansız fələk naşı karvanbașı kimi hər șeyin yolunu-yönünü dəyişdi. Afət müəllimin min bir əzabla araya-ərsəyə gətirdiyi “çiçəkli dünyası”nda güclü firtınalar qopdu. Bu firtına onun canından çox sevdiyi, qoxlayıb sinəsinə basdığı Şəfa adlı tər çiçəyini, ətirli bənövşəsini vaxtsız-vədəsiz soldurdu. Elə o gündən həmin çiçəkli dünya dəhşətli zimistana döndü...

Deyirlər ispaniyalı Kolumb yeni kəşflər etmək üçün Hindistana üz tutub, ancaq onun əvəzinə sirli-sehirli Amerikaya gedib çıxıb. Taleyin hökmü ilə mənim əlimdəki qələm də yolunu azdı, səmtini dəyişdi. Beləcə Xuraman Şəfanın ana fəryadından, harayından, övlad həsrətindən binalanmıș “Zamansız və amansız ölümlər. Analar yanar ağlar...” adlı bir ünvana yön aldı qələm. O ünvana ki, orada Xuraman xanımın qəfil namərd gülləsinə tuş gələrək əbədiyyətə qovuşan gül balası, ömrünün mənası- Şəfanın nakam taleli əbədi dünyası vardır. “Zamansız və amansız ölümlər. Analar yanar ağlar...” kitabı 30 aprel 2009-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında törədilən terror zamanı həlak olanların xatirəsinə həsr edilib. Həlak olanların arasında Xuraman xanımın cıyərparası Şəfa Məmmədova da var idi.

...İndi bu kitabı yana-yana vərəqləyirəm. Bu, dərddən, ələmdən nakam övladın həsrəti ilə yaşayan ananın hayqırtısından yonulmuş bir abidə-kitabdır. Onu vərəqlədikcə fikirlərimin, düşüncələrimin tənhalığında boğuluram. O gücsüz anlarında gözünün nuru, bașının tacı, dizinin taqəti olan qızı-sirdaşı ilə sanki “həmsöhbət” olan ananın gücünə heyran qalıram. Kitabın səhifələrində “Həyat qəribədir...bu qəribəliklərin burulğanında yașayırıq” deyən, Xuraman xanımın qələm yoldaşı, qəm yükünün ortağı Yeganə xanımın...”Şəfa qayıdacaq...anasını necə xəbərsiz tərk etdisə, eləcə də evinin qəfil qonağı olacaq” təsəllisi bu tənhalıq girdabından çəkib çıxarır məni. Təsəllimiz yalnız ağrılı șer misralarında, kədərli ifadələrdə deyil, bir də Şəfanın pak, təmiz gəncliyə, gələcək nəsillərə örnək olacaq keçdiyi șərəfli həyat yolundadır. Bir anlığa gözüm kitabdakı şəkil-xatirələrə dikilir. Bu xatirələrin işığında biz Şəfanı gəzir, yenidən tapırıq, təzədən kəşf edirik onu. İlahi, qısa, lakin mənalı ömrünü o tarix üçün deyil, əbədiyyət üçün yaşayıb. Tanrı onu yaradarkən bu mələk simalı bəndəsindən heç nəyi əsirgəməyib. Yalnız bəxtdən, taledən savayı. Xeyirxahlıq, mehribanlıq, șəfqətlilik, səliqə-səhman, bütövlük, sədaqət... Elə cəmiyyətin təməli- “kiçik dövlət” sayılan ailə, ailə tərbiyəsi... Coșğunluğu həyat eșqi ilə birləşdirmək. Bəli, səmimiyyət, məhəbbəti ülviləşdirmək, ismət, həya- Şəfa adlı dünyamızın qütb ulduzu idi. O, həm də istedadı, qabiliyyəti ilə elm adlı dəryanın dərinliklərinə işıq saçırdi. Ali məktəb, magistratura, dissertant... Ruhən ölmüş bir namərdin qəfil gülləsinə tuș gəlməsəydi bəlkə də Şəfa elmimizin ən yüksək zirvələrindən birini çox tezliklə fəth edəcəkdi.

Bu gün elmə nəinki qapıdan, hətta pəncərədən də deyil, bacadan soxulmuş bəzilərinin dilinin dönmədiyi, adını kəkələyə-kəkələyə belə söyləyə bilmədiyi “Hipooksiya və ozon qazının pastnatal ontogenezdə müxtəlif toxumalarda qanın laxtalanmasına təsiri” adlı elmi-tədqiqat işi Şəfanın fədakarlığı nəticəsində bəlkə də artıq həyata vəsiqə ala bilmişdi. Yenə düșüncələr... cümlə qırıqliğı, fikir dağınıqlığı. Yarımçıq qalmış bir övlad ömrünün acısını, ağrısını əks etdirən kitabı-ağılarla dolu bir dastanı qələmin mürəkkəbində, sözün sehrində, qəzet səhifələrində tarixləşdirmək necə də çətindir. Hələ qəlbimizin göynərtisinə cavab tapa bilmirik. Cavab axtaranda da gözümüz göyə dikilir: “Sən də bizim kimi göyə baxırsan? Dönüb bir yerə baxsan ay Allah” fəryadı qopur içmizdən. Düşünürsən ki, bu əslində bir kitab deyil. Bir ananın övladının namərd gülləsinin şaqqırtısı ilə yarımçıq qalmış ömür yolunun müqəddəsliyinə ișıq tutan, körpü salan dastanı, həzin-həzin söylədiyi “layla balam”ıdır.

Bəli, bu “dastanda” ana dərdini, ana böyüklüyünü, ana müqəddəsliyini onun bir cüt dənizə bənzər yașlı gözlərində, titrək sözlərində gördük. O dastanda Şəfasızlığın hər cür zillətinə, ağrı-acılarına dözən qardaş dozümü, dəyanəti gördük. Yaralı qəlbinə sığınıb için-için ağlayan qəmli ata gördük. Bu dastanda həyat eșqi ilə alıșıb- yanan və qeybə çəkilən bir aşiq gördük. O aşiq Şəfa adlı bir əfsanə idi. O, sanki bu işıqlı dünyamıza nağıllar aləmindən gəlmişdi. İndi biz Şəfa adlı o əfsanənin adını ağılara nağıllara çeviririk. Gün gələcək həsrətli nəğmələrə də çevriləcək bu ad.

Ölüm... Bu elə qardır ki, hamimızın qapısında yağacaq. Ancaq vaxtsız yağan qarın dondurduğu ürəklərin buzu isə asanlıqla əriməyəcək. Lakin bu buzu əridərək gələcək üçün yaşamalıyıq, Xuraman ana! Anar üçün, Aran üçün yaşamalıyıq. Yaxınlarımız, doğmalarımız naminə. Bir də həftənin beș günü min bir əziyyətlə ișıq üzü görən “İki sahil”in doğma kollektivi, sizin yazılarınızı səbirsizliklə gözləyən oxucularınız üçün ayaqda durmalıyıq. O zaman nakam gedənlərin ruhu da șad olar. Bu bizin hamımızın Şəfaya əsl “mükafatımız” olar. Şair necə də gözəl deyib:

“Nakam gedənlərə mükafat olsun:

Bir nəğmə, bir bayatı, bir hekayə,

Bir poema, bir roman

Bir xatirə gecəsi, bir görüş, bir təntənə.

Nakam gedənlərə mükafat olsun:

Əziz, doğma adlarının

Nəvələrə qoyulması,

Bir də naxışlı baş dașı.

Bir də anaların isti göz yașı, qəlbimizin ağrısı

Əbədi ayrılıqlara dözümü

Birdə söyləmək ki, “Dərd içindəyik sizin yoxluğunuzdan”

Qalanlara təsəlli, gedənlərə mükafat,

Gedənlərin xəbəri heç olmasa da bundan.

Zahid Rza

İki sahil.- 2025.- 30 aprel, №72.- S.6.