Regional iqtisadi inkişafın
hərəkətverici qüvvəsi
Azərbaycanda yeni qlobal iqtisadi
və siyasi çağırışlara uyğun
islahatlar həyata keçirilir
Ölkəmiz Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat
dəhlizlərinin kəsişmə
nöqtəsində yerləşməklə
regionun logistika və kommunikasiya mərkəzinə çevrilib.
Hər iki dəhlizin inkişafı istiqamətində həyata
keçirilən infrastruktur
layihələri-dəmir yolları,
avtomobil magistralları,
limanlar və gömrük sistemlərinin
modernləşdirilməsi Azərbaycanın
beynəlxalq nəqliyyat
şəbəkəsində mövqeyini daha da möhkəmləndirib.
Milli Məclisin deputatı Aydın Hüseynov İki sahil.TV-yə müsahibəsində
bildirib ki, Orta Dəhliz(Transxəzər Beynəlxalq
Nəqliyyat Marşrutu)
və digər strateji nəqliyyat layihələri Azərbaycanın
geosiyasi çəkisini
artırmaqla yanaşı,
ölkəmizi regional
əməkdaşlıq və
iqtisadi inteqrasiyanın
əsas hərəkətverici
qüvvəsinə çevirir.
-Aydın müəllim,
Orta Dəhliz layihəsi regionun yeni iqtisadi
xəritəsini necə
formalaşdırır?
-Orta Dəhliz
layihəsi regionun iqtisadi mənzərəsini
köklü şəkildə
dəyişdirən strateji
təşəbbüslərdən biridir. Bu layihə
Asiya ilə Avropanı birləşdirən
enerji, logistika və ticarət axınlarını daha səmərəli şəkildə
istiqamətləndirən yeni
iqtisadi körpü rolunu oynayır. Qlobal ticarət marşrutlarının yenidən
formalaşdığı bir
dövrdə Orta Dəhliz region ölkələrinə yalnız
tranzit deyil, həm də istehsal, logistika və xidmət sektorlarında geniş iqtisadi imkanlar yaradır. Azərbaycanın
bu dəhlizdə oynadığı aparıcı
rol xüsusi diqqətəlayiqdir. Bakı-Tbilisi-Qars
dəmir yolu, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, Ələt Azad İqtisadi Zonası kimi layihələr Orta Dəhlizin funksionallığını
artırmaqla yanaşı,
regionu yeni iqtisadi mərkəzə çevirir. Bu marşrut vasitəsilə
Mərkəzi Asiya ölkələri və Çin məhsulları Xəzər dənizi üzərindən Avropaya
daha qısa və təhlükəsiz
yolla daşınır.
Nəticədə Orta
Dəhliz təkcə
yük axınını
deyil, həm də investisiya, texnologiya və əməkdaşlıq axınını
stimullaşdırır. Region
ölkələri arasında
iqtisadi inteqrasiyanın
dərinləşməsi, infrastrukturun
yenilənməsi və
yeni logistika hablarının yaradılması
regionun iqtisadi xəritəsini faktiki olaraq yenidən cızır. Beləliklə,
Orta Dəhliz layihəsi XXI əsrdə
regionun iqtisadi gələcəyini müəyyən
edən Asiya ilə Avropa arasında yeni ticarət və əməkdaşlıq yoluna
çevrilir.
-Yeni nəqliyyat
alternativlərinə ehtiyac
nədən yaranıb?
-Qlobal geosiyasi
reallıqlar dəyişdikcə,
nəqliyyat arteriyalarına
olan tələbat da yeni istiqamət
alır. Ənənəvi
marşrutlar xüsusilə
Rusiya üzərindən
keçən Şimal
Dəhlizi və Süveyş kanalı vasitəsilə həyata keçirilən dəniz daşımaları
həm siyasi, həm də texniki baxımdan əvvəlki etibarlılığını
itirib. Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Qırmızı
dənizdə husilərin
fəaliyyətləri və
İranın Hörmüz
boğazındakı mövqeyi
qlobal təchizat zəncirlərində ciddi
ləngimələrə və
iqtisadi itkilərə
səbəb olub. Belə bir şəraitdə
yeni və etibarlı nəqliyyat alternativlərinin yaradılması
qlobal zərurətə
çevrilib. Məhz bu kontekstdə Orta Dəhliz adlanan multimodal nəqliyyat marşrutu qlobal logistika sistemində ön plana çıxıb. Çindən başlayaraq
Qazaxıstan, Xəzər
dənizi, Azərbaycan,
Gürcüstan, Türkiyə
və Avropaya qədər uzanan bu dəhliz yalnız qısa məsafəsi ilə deyil, həm də siyasi sabitlik, müasir infrastruktur və texnoloji üstünlükləri
ilə fərqlənir.
-Azərbaycan-Qazaxıstan
əlaqələri artıq
strateji müttəfiqlik
səviyyəsinə yüksəlib.
Bu model Türk dünyasının
inteqrasiyasına necə
təsir göstərir?
-Azərbaycan və Qazaxıstan arasında münasibətlərin
strateji müttəfiqlik
səviyyəsinə yüksəlməsi
təkcə iki ölkə arasında əməkdaşlığın yeni mərhələsi deyil, həm də Türk dünyasının inteqrasiyası
baxımından mühüm
addımdır. Bu model qarşılıqlı
etimada, ortaq mədəni köklərə
və iqtisadi maraqlara əsaslandığı
üçün digər
türk dövlətləri
üçün də
nümunəvi təcrübə
yaradır. İki ölkə arasında siyasi, iqtisadi və enerji sahələrində dərinləşən
əlaqələr Türk
Dövlətləri Təşkilatının
(TDT) institusional güclənməsinə
və regional layihələrin effektiv icrasına təkan verir. Xüsusilə, Orta Dəhliz kimi birgə təşəbbüslər Türk
dünyasının iqtisadi
birliyini gücləndirir,
nəqliyyat-logistika inteqrasiyasını
dərinləşdirir və
Avrasiya məkanında
vahid strateji mövqenin formalaşmasına
xidmət edir. Beləliklə, Azərbaycan-Qazaxıstan
modelində formalaşan
qarşılıqlı siyasi
iradə və iqtisadi əməkdaşlıq
mexanizmləri bütövlükdə
Türk dünyasının
birliyinə, qlobal arenada daha güclü
və rəqabətədavamlı
mərkəzə çevrilməsinə
real töhfə verir.
-Orta Dəhlizə qoşulan Mərkəzi Asiya ölkələri Azərbaycanın
regional nüfuzuna və iqtisadi əməkdaşlığına necə töhfə verir?
-Orta Dəhlizin
əhatə etdiyi digər ölkələr,
o cümlədən Qazaxıstan,
Özbəkistan və
Tacikistan bu marşrutun imkanlarından maksimum yararlanmağa çalışırlar.
Qazaxıstan üçün
bu dəhliz təkcə ticarət yolu deyil, həm
də geosiyasi alət kimi dəyərləndirilir. Bu
marşrut ona Avropa İttifaqı, Türkiyə və Çin ilə daha sıx əməkdaşlıq
qurmağa, xarici ticarət əlaqələrini
şaxələndirməyə imkan verir. İnfrastrukturun
modernləşdirilməsi Qazaxıstanın
regiondaxili əlaqələrini
gücləndirir və
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin daha
sıx inteqrasiyasına
təkan verir. Eyni zamanda, Tacikistan
da Orta Dəhliz
vasitəsilə öz
məhsullarını - qiymətli
metallar, tekstil və tikinti materiallarını
Avropa bazarına
çıxarmağı qarşısına
məqsəd qoyub. Bu məqsədlə Düşənbə-Bakı əlaqələri
son illərdə strateji tərəfdaşlıq
səviyyəsinə yüksəlib.
Bu isə Azərbaycanın regional nüfuzunun artması və iqtisadi əməkdaşlıq baxımından
yeni coğrafiyalara açılması deməkdir.
-Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun istifadəyə verilməsi
Azərbaycan və region üçün hansı strateji üstünlükləri təmin
edir?
-Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun istifadəyə verilməsi
ilə Çindən
Türkiyəyə yük
daşımalarının müddəti
əvvəlki 1 aydan
12 günə, Qərbi
Avropa ölkələrinə
isə cəmi 18 günə qədər azaldı. Bu, Orta Dəhlizin rəqabət üstünlüyünü
açıq şəkildə
ortaya qoyur. Qısa müddət ərzində daşımaların
sürətlənməsi ticarət
dövriyyəsini artırmaqla
yanaşı, regionda iqtisadi fəallığı
yüksəldir, yeni iş yerlərinin yaranmasını stimullaşdırır
və səmərəli
logistik xidmətlər
sektorunun formalaşmasına
şərait yaradır.
Azərbaycan bu transformasiyanın mərkəzində
dayanaraq, yalnız tranzit ölkə kimi deyil, həm
də gələcəyin
nəqliyyat və logistika arxitekturasını
formalaşdıran əsas
oyunçulardan birinə
çevrilir. Bu, ölkəmizin regional və qlobal ticarət dövriyyəsində
strateji mövqeyini möhkəmləndirir, eyni
zamanda, Asiya ilə Avropanı birləşdirən multimodal
nəqliyyat dəhlizlərinin
inkişafında lider
rolunu təsdiqləyir.
-Aydın müəllim, Orta Dəhliz və ölkəmizin strateji nəqliyyat imkanlarının genişlənməsi
Azərbaycanın regional
və qlobal nüfuzunu artırdığı
bir vaxtda Azərbaycan Respublikasının
Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın Vatikana səfəri Azərbaycanın humanitar diplomatiya sahəsində beynəlxalq nüfuzuna hansı yeni məzmun qazandırdı?
-Azərbaycan Respublikasının Birinci
vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın Vatikana səfəri Azərbaycanın
humanitar diplomatiya sahəsində beynəlxalq
nüfuzunu daha da möhkəmləndirdi və ona yeni
məzmun qazandırdı.
Səfər çərçivəsində
Azərbaycan ilə Vatikan arasında mədəni, dini və humanitar əməkdaşlıq sahəsində
əldə olunan nəticələr həm
tarixi, həm də müasir kontekstdə önəmli əhəmiyyət kəsb
edir. Səfər göstərdi ki, Azərbaycan yalnız regional deyil, eyni zamanda, qlobal
humanitar təşəbbüslərdə
də aktiv iştirak edir. Heydər Əliyev Fondunun həyata keçirdiyi layihələr,
elmi və mədəni proqramlar, eləcə də Katolik Kilsəsi ilə əməkdaşlıq
Azərbaycanın diplomatik
nüfuzunu daha da dərinləşdirir. Bu səfər həm də ölkəmizin humanitar sahədə beynəlxalq tərəfdaşlıqlarını genişləndirməyə, dialoqu
inkişaf etdirməyə
və Azərbaycanın
dünyadakı mövqeyini
möhkəmləndirməyə xidmət edir.
-Sizcə, bu səfər gələcəkdə Azərbaycan
Vatikan münasibətlərinə
necə təsir göstərəcək?
-Azərbaycan ilə Vatikan arasında qurulan bu səmimi əməkdaşlıq dinlər
və mədəniyyətlər
arasında harmoniya və sülhün bərqərar olması baxımından nümunəvi
xarakter daşıyır.
Bu görüş Mehriban Əliyevanın humanitar yönlü xarici siyasətinin mahiyyətini bir daha təsdiqləyir. Onun təşəbbüsləri
milli sərhədləri
aşaraq beynəlxalq
mədəni həmrəyliyin
və mənəvi birliyin güclənməsinə
yönəlmişdir. Bu
siyasət dövlətin
xarici əlaqələrində
insani dəyərlərin
önə çəkilməsini
təmin edir və Azərbaycanın müasir dünyada sülh, mədəniyyət
və inkişafın
təbliğatçısı kimi mövqeyini möhkəmləndirir. Vatikandakı
görüşlər və
həyata keçirilən
layihələr Mehriban
Əliyevanın rəhbərlik
etdiyi humanitar siyasətin beynəlxalq miqyasda sülh, tolerantlıq və mədəni irsə hörmət kimi dəyərləri ön plana çıxardığını
bir daha sübut edir. Səfər gələcəkdə
Azərbaycan ilə Vatikan arasında yeni layihələrin həyata keçirilməsini
və müxtəlif beynəlxalq platformalarda əməkdaşlığın inkişafını asanlaşdırır.
Yəni, bu səfər təkcə rəsmi görüş deyil, həm də uzunmüddətli əməkdaşlığın başlanğıcı kimi
qiymətləndirilə bilər.
Şəmsiyyə Əliqızı
İki sahil.- 2025.- 24 oktyabr, ¹193.- S.6.