Parlament 2010-cu ilin dövlət büdcəsini müzakirə edir

Yeni büdcənin xərcləri 11 milyard 264 milyon manat proqnozlaşdırılır

Dünən Milli Məclisin plenar iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2010-cu il Dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin müzakirəsi keçirildi. İclası parlamentin sədri Oqtay Əsədov açaraq bildirdi ki, ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş və Azərbaycan iqtisadiyyatının uzunmüddətli inkişafını təmin edən strategiya bu gün Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında uğurla həyata keçirilir. Son dövrdə dünya iqtisadiyyatında və maliyyə bazarlarında yaranmış böhrana baxmayaraq, Azərbaycan iqtisadiyyatı öz dayanıqlığını, mənfi proseslərə müqavimət qabiliyyətini qoruyub saxlayır. Xüsusən, cari ilin 9 ayının iqtisadi göstəriciləri bunu əyani surətdə təsdiqləyir. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ümumi daxili məhsul istehsalının həcmi 6 faizdən yüksək olmuşdur və bu, dünya ölkələri arasında ən yüksək göstəricilərdən biri, MDB məkanında isə birincidir. ÜDM-in 85 faizi özəl bölmədə istehsal edilmişdir. Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq strateji valyuta ehtiyatlarımız 19 milyard ABŞ dollarını ötmüşdür.

Oqtay Əsədov qeyd etdi ki, 2010-cu ilin dövlət büdcəsi zərfinə daxil olan sənədlər “Büdcə sistemi haqqında” Qanunun tələblərinə uyğun hazırlanaraq Milli Məclisinin müzakirəsinə təqdim edilib. Növbəti ilin büdcə zərfi 2008-ci ildən dünya iqtisadiyyatında başlanan böhranın fəsadları nəzərə alınmaqla tərtib edilmişdir. Neftin qiyməti dövrün reallıqları, enerji resursları bazarlarında gözlənilən dəyişikliklər əsas götürülməklə hesablanmışdır.

Sonra çıxış edən Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin sədri Ziyad Səmədzadə bildirdi ki, 2010-cu ilin büdcə layihəsi hazırlanarkən əvvəlki illərdən fərqli olaraq bir sıra amillərin təsiri daha ciddi şəkildə nəzərə alınmışdır. Söhbət ilk növbədə dünyada baş verən maliyyə böhranı və onun nəticələrindən gedir. Azərbaycan hökuməti bu reallığı nəzərə alıb və ona görə də baş verə biləcək risklərin təsirini azaltmaq üçün büdcə layihəsinin tərtibinə təmkinlə yanaşıb, ölkənin kifayət qədər valyuta ehtiyatları olmasına baxmayaraq xərclərin daha səmərəli istifadəsini ön plana çəkib.

Komitə sədri gələn ilin dövlət büdcəsində neftin bir barrelinin 45 ABŞ dolları səviyyəsində müəyyənləşdirilməsi ilə əlaqədar dedi ki, hökumət asan yol da seçə bilərdi. Yəni büdcədə neftin qiymətini 45 deyil, daha yüksək götürə bilərdi. Amma hökumət dünya iqtisadiyyatında, neft bazarında baş verə biləcək risklərdən qorunmaq, iqtisadi, sosial həyatda uğursuzluqlar yaratmamaq üçün tamamilə düzgün istiqamət götürmüşdür. İlk növbədə investisiya layihələri aktuallığına görə bir daha nəzərdən keçirilmiş, həlli bu gün üçün taleyüklü əhəmiyyət kəsb etməyən layihələrin gələcəkdə baxılması məqsədəuyğun sayılmışdır. 2010-cu ilin büdcə layihəsinə görə ÜDM-də büdcə gəlirləri 31,5 faiz, büdcə xərcləri isə 35,4 faiz təşkil edəcəkdir.

2010-cu il dövlət büdcəsinin gəlirləri ÜDM-in 31,5 faizini təşkil etməklə 10 milyard 15 milyon manat olacağı proqnozlaşdırılır

İclasda çıxış edən maliyyə naziri Samir Şərifov 2010-cu ilin dövlət büdcəsinin layihəsi ilə bağlı geniş izahat verdi. Bildirdi ki, layihə “Büdcə sistemi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa müvafiq olaraq dövlətin iqtisadi və siyasi kursunun həyata keçirilməsi, xalqın rifah halının yaxşılaşdırılması və digər əhəmiyyətli məsələlər üzrə qəbul edilmiş proqramların maliyyə təminatı əsas götürülməklə, 2010-cu il və sonrakı üç il ərzində ölkəmizin makroiqtisadi proqnoz göstəriciləri əsasında, bu illərdə gözlənilən meyillər nəzərə alınmaqla tərtib olunmuşdur. Samir Şərifovun sözlərinə görə, 2010-cu il dövlət büdcəsinin gəlirləri ümumi daxili məhsulun 31,5 faizini təşkil etməklə 10 milyard 15 milyon manat olacağı gözlənilir.

2010-cu ildə Vergilər Nazirliyi üzrə dövlət büdcəsinə 3 milyard 980 milyon manat daxilolma nəzərdə tutulur. Ümumilikdə, Vergilər Nazirliyi üzrə daxilolmaların dövlət büdcəsi gəlirlərinin 39,7 faizini təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır ki, bu da cari ilin gözlənilən daxilolmalarına nisbətən 2,3 faiz çoxdur. Dövlət Gömrük Komitəsinin xətti ilə daxil olan vəsaitin dövlət büdcəsində xüsusi çəkisi 11 faiz, toplanacaq vergi və rüsumlar üzrə daxilolmanın 1 milyard 100 milyon manat olacağı nəzərdə tutulur. 2010-cu il ərzində icmal büdcənin tərkib hissəsi olan Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə birbaşa transfer 4 milyard 915 milyon manat proqnozlaşdırılır. Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi tərəfindən dövlət mülkiyyətində olan əmlakın icarəyə verilməsindən büdcəyə 5 milyon manat daxilolma gözlənilir ki, bu da 2009-cu ilə nisbətən 6,4 faiz çoxdur.

Maliyyə naziri gələn ilin dövlət büdcəsinin xərcləri barədə də ətraflı məlumat verdi.

Maliyyə naziri Samir Şərifov daha sonra bildirdi ki, 2010-cu il icmal büdcəsinin gəlirləri 11 milyard 885 milyon manat, xərcləri 12 milyard 465,9 milyon manat nəzərdə tutulmuşdur. İcmal büdcənin tərkib hissəsi olan Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin xərclərinin 1 milyard 757,2 milyon manat, Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 5 milyard 295 milyon manat proqnozlaşdırılır.

İqtisadi inkişaf nazirinin müavini Sevinc Həsənova 2009-cu ilin arxada qalan dövrünün iqtisadi yekunları və növbəti il üçün proqnozlaşdırılan makroiqtisadi göstəricilər barədə məlumat verdi. O dedi ki, növbəti ildə ÜDM-in 6,8 faiz artaraq 31 milyard manata çatacağı, neft sektorunun 3,3 faiz, qeyri-neft sektorunun 4,9 faiz artacağı, investisiya qoyuluşunun 4 faiz artaraq 10 milyard manata çatacağı, əhalinin orta aylıq əmək haqqının 365 manat olacağı proqnozlaşdırılır.

Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin sədri Elman Rüstəmov bildirdi ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı böhrana olduqca güclü immunitet nümayiş etdirir. Beynəlxalq ekspertlərin qiymətləndirmələrinə görə Azərbaycan böhranın təsirinə ən az məruz qalan ölkələrdəndir. Son altı ildə həyata keçirilən uğurlu iqtisadi siyasət, digər tərəfdən böyük həcmdə valyuta ehtiyatlarının yaradılması ölkəmizin böhranın neqativ təsirlərinə məruz qalmasının qarşısını almışdır.

Elman Rüstəmov dedi ki, böhran dövründə Mərkəzi Bank çox aktiv pul-kredit siyasəti həyata keçirmişdir. Böhranın təsiri altında bir çox ölkələrdə yüksək inflyasiya baş vermişdir. Amma Azərbaycanda orta illik inflyasiya 2 faizdən bir qədər çoxdur.

Böhran şəraitində bir çox ölkələrin milli valyutaları devolvasiyaya uğrasalar da, Azərbaycan manatı bütün ticarət tərəfdaşlarımızın valyutalarına nisbətən bir faiz möhkəmlənmişdir. Böhrana baxmayaraq Azərbaycan ilin əvvəlindən valyuta ehtiyatlarını da 1 milyard dollardan çox artırıb. İlin sonunadək valyuta ehtiyatlarımızın 20 milyardı dolları keçəcəyi gözlənilir.

Elman Rüstəmov ipoteka kreditləşməsinin də davam etdiyini dedi. Bu il 61 milyon manat həcmində 1400-dən artıq, o cümlədən 150-dən çox güzəştli ipoteka krediti verilib. Növbəti ilin büdcə layihəsi olduqca dəqiq hazırlanıbdır.

İclasda Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatasının gələn ilin dövlət büdcəsi layihəsinə dair rəyi də dinlənildi. Hesablama Palatasının sədri Heydər Əsədov bildirdi ki, Hesablama Palatası “Azərbaycan Respublikasının 2010-cu il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin qanunvericilik aktlarının tələblərinə uyğun hazırlanması və təqdim edilməsi qənaətinə gəlmişdir.

Sonra deputatlar büdcə barədə öz təklif və fikirlərini bildirdilər.

Parlament büdcə layihəsinin müzakirəsini həftənin sonuna qədər davam etdirəcəkdir.

Elçin Zaman

İki sahil.- 2009.- 11 noyabr.- S. 7.