Orta ixtisas təhsili-yeniləşmə, modernləşmə mərhələsində

Respublikamızda son illər baş verən iqtisadi yüksəliş və tərəqqi dalğası bütün sahələrin, o cümlədən təhsilin keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasına səbəb olmuşdur. Dövlət Proqramlarının uğurla icrası sosial həyatın bütün sahələrində böyük canlanma yaratmış, illərlə yığılıb qalan bir sıra problemlərin aradan qaldırılmasına real imkanlar açmışdır. Ayrı-ayrı mənbələrdən ayrılan maliyyə vəsaitləri hesabına təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasının əsaslı şəkildə yenidən qurulması, yeni məktəb binalarının və infrastruktur obyektlərinin yaradılması istiqamətində onilliklərlə bərabər nəhəng işlər görülmüş, irimiqyaslı lahiyələr reallaşmışdır. Bu sahədə işlər səngimək bilmədən bu gün davam etdirilir. Özü də hər bir iş konkret planlar və proqramlar əsasında mərhələlərlə aparılır. İndi əsas diqqət ona yönəlmişdir ki, təhsilin bütün pillələrində müasir texnologiyaların tətbiqinə nail olunsun, məktəbəqədər və ibtidai təhsildən başlayaraq yuxarı pillələrədək dünyanın ən qabaqcıl təcrübələri Azərbaycana gətirilsin. Dövlətimiz təhsil sahəsində strateji hədəfi budur. Qarşıya qoyulan vəzifələrin həlli istiqamətində görülmüş müsbət işlərdən yüzlərlə örnək gətirmək olar. Bununla belə hələ görüləcək işlər də çoxdur. Elə götürək orta ixtisas təhsili sistemini. Bu sahədə yeniləşməyə, modernləşməyə böyük ehtiyac duyulur. Məhz bunları nəzərə alaraq Azərbaycan hökuməti sözügedən təhsil müəssisələrinin müasir tələblərə uyğun şəkildə təkmilləşdirilməsi və yenidən qurulmasını prioritet məsələ kimi önə çəkmişdir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti 13 yanvar 2010-cu il tarixli qərarı ilə "2010-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının orta ixtisas təhsili sistemində islahatlar üzrə Proqramını" təsdiq etmişdir. Bu sənəddə orta oxtisas təhsilinin keyfiyyətcə tamamilə yenidən qurulması istiqamətində konkret vəzifələr müəyyən edilmiş və onların icra mexanizmləri göstərilmişdir.

Açığını etiraf etmək lazımdır ki, sovetlər dönəmində belə təhsil ocaqlarının bir çoxu, bir neçə ixtisası (tibb, mədəni-maarif, musiqi və s.) istisna etməklə lazımi səviyyədə kadrlar hazırlaya bilmirdilər. O vaxtki texnikumların tələbə kontingenti, adətən ali məktəblərə daxil ola bilməyən abituriyentlər hesabına formalaşırdı. İndinin özündə də müəyyən dərəcədə bu tendensiya hökm sürməkdədir. Hökumətin təsdiq etdiyi proqram da elə bu sahədə mövcud boşluqları doldurmağa yönəldilmiş və çox vaxtında irəli sürülmüş addımdır.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində yaşayırıq. Yeni iqtisadi münasibətlər sisteminin öz qanunları var. Hər şey, o cümlədən təhsil də əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşmalıdır. Hamı ali təhsilli ola bilməz. Heç buna ehtiyac da yoxdur. İnkişaf etmiş dövlətlərə diqqət yönəltsək görərik ki, real sektorda çalışanların böyük bir qismi orta ixtisas təhsilli, yəni kollecləri bitirmiş insanlardır. Belə təhsil müəssisələrinin spesifik xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, onların şəbəkəsi ərazi baxımdan çox genişdir. Onlar təkcə paytaxtda yox, eyni zamanda bölgələrdə fəaliyyət göstərirlər. Bölgələrdə kolleclərin inkişafına önəm verilməsi regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramlarının tələblərinə də uyğundur. Belə ki, yerlərdə qısa müddət ərzində müxtəlif sahələr üzrə orta ixtisaslı kadrlar hazırlamaqla bir sıra məsələləri operativ şəkildə həll etmək, eyni zamanda məşğulluğu təmin etmək olar.

Bu deyilənlər Gəncə Texniki Kollecinin direktoru Eldar Əsgərovun da ürəyincədir. O, uzun illərdir ki, adıçəkilən təhsil ocağına rəhbərlik edir. Mövcud problemlərə yaxşı bələddir və onlardan çıxış yolarını bilir. Ondan rəhbərlik etdiyi kollecin bu günki durumu və gələcək perspektivləri fonunda hökumətin qəbul etdiyi yeni proqramın əsas müddəalarından aydınlıq gətirməsini xahiş etdik. O, söhbətinə nikbin notlarla başladı:

- İlk öncə, onu demək lazımdır ki, Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı çox vaxtında verilmiş qərar olmaqla, bu sahədə çalışan bütün təhsil ictimaiyyətinin hədsiz sevincinə səbəb olmuşdur. Proqramda qarşıya qoyulan vəzifələrin icrası nəticəsində orta ixtisas təhsili verən təhsil müəssislərinin-kolleclərin inkişafında keyfiyyətcə yeni mərhələ başlanacaqdır. Sirr deyil ki, bu tipli məktəblərin çoxu hələ lazımi səviyyədə fəaliyyət göstərə bilmirlər. Elə götürək Gəncə Texniki Kollecini.

Maddi -texniki bazanı möhkəmlətmək üçün daxili imkanlar hesabına xeyli tədbirlər görülsə də, bunlar yetərincə deyil. Kollecimiz regionda bu sahədə kadr hazırlayan ən böyük təhsil müəssəsidir. Burada 9 ixtisas: mühasibat uçotu, nəqliyyata daşımaların təşkili, yol hərəkətinin təşkili, rabitə, elektrik təchizatı, nəqliyyat vasitələrinin texniki istismarı, nəqliyyat vasitələrinin təmiri və servisi, baytarlıq, dövlət yol polisində inzibati hüquq fəaliyyəti kimi ixtisaslar fəaliyyət göstərir. Kollecdə 9 və 11-ci siniflərin bazası əsasında 410 nəfər tələbə təhsil alır və onların təlim-tərbiyəsi ilə 68 nəfər müəllim məşğul olur. Avtomobil ixtisasları üzrə kolleci bitirən məzunlara sürücülük vəsiqəsi verilir. Kollecdə idman zalı, kitabxana, kompüter otağı, avtomobillərin yığılması, təmiri və texniki xidmət laboratoriyası fəaliyyət göstərir. Həyət-baca abadlaşdırılıb, ağaclar və gül kolları əkilib, səliqə-səhmana söz ola bilməz. Bütün bunlar öz yerində. Lakin kolleci daha da müasir görkəmdə, təkmil texniki təchizatda, modern simada görmək hər kəsin arzusudur. Uzun illərin təcrübəsinə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, təhsil ocağı nə gədər gözəl, cəlbedici olarsa, təhsil üçün yaxşı imkanlar yaradılarsa, müəllim kontingentinin səviyyəsi yüksək standartlara cavab verərsə, orada daha böyük uğurlar qazanmaq olar. Nazirlər Kabinetinin təsdiq etdiyi müvafiq proqram bütün yuxarıda deyilən meyarları özündə ehtiva edən çox mükəmməl və əhatəli bir sənəddir. Bunu bütövlükdə maddə-maddə şərh etmək çox vaxt aparar. Burada orta ixtisas məktəblərinin hamısı üçün səciyyəvi olan əsas müddəalara toxunmaq istəyirəm. İlk öncə, onu demək lazımdır ki, proqramın icrasını təmin etmək məqsədilə kordinasiya şurası yaradılmış, orta ixtisas təhsili müəssisələri üzrə normativ hüquqi baza müəyyən olunmuşdur. Proqramda, həmçinin orta istisas təhsili müəssisələrin nümunəvi ştat normativlərinin hazırlanması nəzərdə tutulur. Bundan başqa, sözügedən, təhsil müəssisələri üzrə ixtisasların (proqramların) təsnifatı və tədqiqi, ixtisaslar və proqramlar üzrə Avropada tətbiq olunan Kredit Transferi sisteminin tələblərinə uyğunlaşdırılmış yeni dövlət təhsil standartlarının hazırlanması da nəzərdə tutulur.

Proqramda bir sıra kompleks tədbirlərin, o cümlədən tədris prosesində yeni informasiya texnologiyalarının tətbiqi üçün metodiki bazanın hazırlanması, məsafədən (distant) təhsilin təşkili, müasir informasiya və metodiki təminatın-xüsusi veb-portalların, dərslik, dərs və elmi-metodiki vəsaitlərin yaradılması kimi tədbirlərin həyata keçirilməsi təxirəsalınmaz vəzifə kimi qarşıya qoyulur. Proqramda müasir fənn proqramlarının hazırlanması, təhsil müəssisələrində mövcud olan ştat vahidləri çərçivəsində qiymətləndirmə mexanizmlərinin yaradılması, ayrı-ayrı sahələr üzrə kadr hazırlığı proqramlarının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması məsələləri də geniş əksini tapmışdır. Burada sağlamlığı məhdud olan şəxslərin orta ixtisas təhsilinə cəlb edilməsi üçün bir sıra konkret tədbirlərin görülməsi müəyyən edilmişdir. Proqramda diqqəti çəkən məqamlardan biri də kadr hazırlığının Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişaf perspektivlərinə uyğunlaşdırılmasıdır. Başqa bir cəhət isə ortaya ixtisas təhsili müəssisələrinin inkişafına yardım edən ictimai təsisatların-himayadarlar şurasının, məzun assosiasiyalarının inkişaf fondlarının yaradılması zərurətidir. Proqramda direktorlar şurasının fəaliyyətinin gücləndiriməsi, təhsil müəssisələrinin idarə edilməsində tələbə özünüidarəetmə qurumlarının geniş iştirakına şəraitin yaradılması sahəsində konkret vəzifələr müəyyən edilmişdir. Orta ixtisas təhsilində elektron idarəetmə sisteminin qurulması, işədüzəlmə-karyera mərkəzlərinin yaradılması, təhsil müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi kimi məsələlər də prioritet istiqamətlər kimi önə çəkilmişdir. Bir sözlə, proqram çox dolğundur, əhatəlidir və genişmiqyaslıdır. Doğma Azərbaycanımızın gələcək nəsillərini çağdaş dünyanın modern təhsil sisteminə qovuşduracaq belə möhtəşəm tədbirlərin iştirakçısı və icraçısı olmaqdan böyük məmnunluq hissləri keçiririk...

Başqa cür də ola bilməz. Axı, yeniləşmə, modernləşmə, çağlaşma insanın xislətinə hakim kəsilən təbii duyğulardır.

İlyasov Zülfü

İqtisadiyyat. -2010. – 23-29 aprel. – S.7.