Sən kimsən, politoloq?

Azərbaycanlı politoloqlar arasında neft-kimya mühəndisi, ərəbşünas, etnoqraf, həkim, şərqşünas da var, amma ixtisaslı politoloqdan başqa

Son vaxtlar dünyada və regionda ciddi proseslər baş verməkdədir. Dünyanın böyük gücləri, fövqəldövlət sanki dünyanı yenidən bölüşdürmək üçün çalışırlar. Cənubi Qafqaz da dünyanın ən qaynar nöqtələrindən birinə çevrilib. Böyük dövlətlər bu regionda maraqlarını təmin etmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edirlər. Eyni zamanda, region dövlətləri də proseslərdən uduşla çıxmaq üçün müxtəlif gedişlərə əl atırlar. Məhz bunların nəticəsidir ki, regionda tez-tez adi oxucunun, vətəndaşın səbəblərini anlamaqda çətinlik çəkdiyi hadisələr yaşanır. Adətən qəzetlər bu hadisələrin səbəblərini müxtəlif cür izah etməyə çalışırlar. Bu məqsədlə tez-tez politoloqlara müraciət olunur.

Politoloqlar isə məsələlərin əsl səbəblərini izah etməyə, proseslərin elmi mahiyyətini açmağa cəhd göstərirlər. Təbii ki, bu da həmin işi çiyinlərinə götürən şəxslərdən xüsusi məsuliyyət tələb edir.

Amma gəlin görək, bizim cəmiyyətdə özünü politoloq kimi təqdim edən şəxslər bu tələblərə cavab verirlərmi? Müşahidələr göstərir ki, bu sahədə ciddi problemlərimiz var. Bəzən politoloq kimi çıxış edənlər uğursuz siyasətçilər, jurnalistikada uğur qazana bilməyən insanlar olur. Uzaq getmək lazım deyil. Son günlər nəşr olunan qəzetləri vərəqlədikdə kimlərin politoloq kimi təqdim edildiyini izləyib, asanlıqla nəticə çıxarmaq olar. Elə buna görədir ki, ən “uzaqgörən” politolqumuzun proqnozu az vaxt keçəndən sonra özünü doğrultmur, əvəzində ictimai müzakirələrdə çaşqınlıq yaranır.

Hadı Rəcəbli: Niyə məni politoloq kimi təqdim etmirlər?

Təbii ki, bu problem cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrini də narahat edir. Bu məsələ Milli Məclisin sosial siyasət komitəsinin sədri Hadı Rəcəblinin də yaralı yeri imiş: «Doğrudan da, təqdimatla bağlı ciddi problemlər var. Kim dünyada, regionda gedən proseslərlə bağlı 1-2 cümlə deyirsə, onu politoloq kimi təqdim edirlər. Əsl politoloqlara isə heç kim müraciət etmir. Bax mən özüm siyasi elmlər doktoruyam. Prezident Yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının professoruyam. Neçə illərdir bu akademiyada dərs deyirəm. 30-40 ildir bu işlərin içindəyəm. Amma hələ indiyədək bir yerdə də özümü politoloq kimi təqdim etməmişəm. Məni həmişə Milli Məclisin sosial siyasət komitəsinin sədri kimi təqdim edirlər. Məni politoloq kimi təqdim etmirlər, amma hər yoldan keçənə bu adı verirlər».

Əkrəm Abdullayev: Mən tarixçiyəm, səhiyyə işçisi kimi danışsam necə olar?

Milli Məclisin deputatı Əkrəm Abdullayev də bu məsələnin problem olduğunu deyir: «Mən politoloji təhsili olmayan şəxslərin politoloq kimi təqdim olunmasının əleyhinəyəm. Hər kəs öz peşəsi ilə məşğul olsa yaxşıdır. Burada dahi Nizami Gəncəvinin bir sözü yadıma düşür: Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan. Əgər sən yaxşı filoloqsansa, ancaq bu sahə ilə məşğul olmalısan. Özünü politoloq hesab edən insanlar da sırf bu işlə məşğul olmalı, müxtəlif proseslərlə bağlı şərhlər verməlidirlər. Bax mən ixtisasca tarixçiyəm, gedib səhiyyə işçisi kimi danışsam, bu, düzgün ola bilməz. Birincisi, mənim səhiyyə ilə bağlı məlumatlarım kifayət qədər deyil, ikincisi, mən bu sahə üzrə təhsil almamışam. Buna görə də mən həkim kimi danışa bilmərəm. Eyni zamanda, həkim də mənim əvəzimə tarixçi kimi danışa bilməz. Bir sahə ilə bağlı ekspert kimi danışmaq üçün gərək o sahəni biləsən. Elmi potensialın olsun. Gərək bizim kütləvi informasiya vasitələri bunu nəzərə alsınlar».

Uğursuz siyasətçilərin peşəsi

Təbii ki, bu problemin yaranmasında mətbuatın da böyük rolu var. Doğurdan da mətbuat hər özünü politoloq kimi təqdim edən insanı cəmiyyətə bu adla təqdim etməməlidir. «Paritet» qəzetinin baş redaktoru Cəmaləddin Quliyev bunu etiraf edir. Onun fikrincə, Azərbaycan cəmiyyətinin və mətbuatının bu problemi təzə deyil: «Problem daha çox 2003-cü ildən sonra aktuallaşmağa başlayıb. Xatırlayıram ki, o vaxt Milli İstiqlal Partiyasının funksioneri olan İlqar Məmmədov bildirmişdi ki, əgər müxalifət bu seçkilərdə də qalib gələ bilməsə, olanların bir çoxu siyasətdən gedəcək və başqa işlərlə məşğul olacaqlar. İlqar Məmmədov uğursuz siyasətçilərin ya QHT yaradıb vətəndaş cəmiyyəti sektorunda çalışacağını, ya bizneslə məşğul olacağını, ya da müəllimlik edəcəklərini bildirmişdi. Onun dediklərini bir növ öz təsdiqini tapdı. Amma bizim uğursuz siyasətçilər digər sahələrdə də özlərini təsdiq edə bilmədiklərindən politoloqluğa başladılar. Bu sahədəki problemlərimiz də məhz bundan qaynaqlandı. O ki qaldı kimlərin politoloq kimi çıxış etmək haqqına malik olmasına, təbii ki, bu, bir elm sahəsidir. Yəni, bu sahədə diplom ixtisası olanlar politoloq kimi çıxış edə bilərlər. Bundan əlavə, hər hansı bir sahədə ekspert kimi çıxış etmək üçün ən azı 5-10 il təcrübəyə malik olmaq lazımdır. Yalnız bu halda özünü politoloq kimi təqdim edənlərin fikirlərinə ciddi yanaşmaq olar, Amma keçmiş uğursuz siyasətçilərin, jurnalistlərin, mədəniyyət xadimlərinin politoloq kimi çıxış etmələri təbii ki, qəbul olunan deyil».

Bir sözlə biz jurnalistlərin tez-tez münasibət öyrəndiyimiz politoloqların əksəriyyəti başqa ixtisas sahibləridir. Siyasi elmlər üzrə ixtisaslaşmış konfliktoloq, regionşünas, siyasi icmalçı tapmaq isə müşkülə çevrilib. Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında, həmçinin Bakı Dövlət Universitetində, eyni zamanda çoxsaylı özəl ali məktəblərdə siyasi elmlər üzrə kadrlar hazırlansa da nədənsə meydanda görünən orta və yaşlı nəslin nümayəndələridir. Azərbaycanın ictimai rəyi isə ciddi politoloji şərhlərə, dərin analizlərə həmişə ehtiyac duyur.

Abasoğlu F.

Kaspi. -2010. – 21 aprel. – S.8.