“Beynəlxalq təşkilatlara inanmamalıyıq”

Rəbiyyət Aslanova: “Nə BMT qəbul etdiyi dörd qətnamənin həyata keçməsi üçün məsuliyyət daşıyır, nə də ən xırda prosesləri belə izləyən Avropa Şurası bu məsələdə bir qətiyyət göstərir”

Milli Məclisin İnsan Haqları üzrə Daimi Komitəsinin sədri Rəbiyyət Aslanovanın müsahibəsi

- Rəbiyyət xanım, bu gün dünyada insan haqlarının pozulmasına səbəb olan mövcud neqativ hallar, bir çox hallarda ədalətin deyil, güclünün müdafiə edilməsi dünyanı hara aparır? İşğala məruz qalan Azərbaycan ictimaiyyəti hansı baryerləri aşmalıdır?

- Sözsüz ki, dünyada mövcud olan münaqişələr bu gün dünyanı idarə etmək arzusunda olan superdövlətlərin, beynəlxalq təşkilatların gözü qarşısında və bəlkə də onların razılığı ilə baş verir. Bu gün ən böyük problemimiz olan Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli yollarını da bu superdövlətlər çox gözəl bilir. Təəssüflər olsun ki, beynəlxalq hüququn normalarına çox etinasız yanaşan bu dövlətlər heç nə etmirlər.

Dünyada baş verən odur ki, insan hüquqları spekulyativ normaya çevrilir. Bu adla ayrı-ayrı dövlətlərin ərazilərinə də daxil olur, bu adla ayrı-ayrı dövlətlərin suverenliyinə də müdaxilə edilir və sairə. Bu baxımdan Azərbaycanda mövcud olan bu böyük problemin həlli məsələsində biz bu gün beynəlxalq təşkilatlara arxalanmamalı, inanmamalıyıq. Çünki nə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı qəbul etdiyi dörd qətnamənin həyata keçməsi üçün məsuliyyət daşımır, nə də ən xırda prosesləri belə izləyən Avropa Şurası bu məsələdə bir qətiyyət göstərmir. Yaxud da ATƏT, ATƏT-in Minsk qrupunun regiona daimi gəlişləri və sairə.

Bəlkə də bu gün dünya, yeni beynəlxalq hüququn formalaşmasına ehtiyac duyur. Əgər ötən əsrin 50-ci illərində yaranmış prinsiplər bu gün öz imkanlarını tükəndiribsə, əgər bu gün insan huquq və azadlıqlarının qorunması ilə əlaqədar olaraq qəbul olunmuş Avropa Konvensiyası Avropa adlı məkanda təhlukəsizliyi, sabitliyi təmin edə bilmirsə, bu onu göstərir ki, doğrudan da beynəlxalq hüquqda əsaslı dəyişikliklərə ehtiyac var. Bu baxımdan çox gözəl olardı ki, insan hüquqlarının qorunması ifadəsi ilkin mahiyyətini qazansın. Bu gün insan hüquqlarının qorunması altında Əfqanstanda, Fələstində baş verən hadisələr və digər proseslər onu göstəri ki, bu iki məntiq tamamilə bir-birinə ziddir.

Biz beynəlxalq qurumlara hörmətlə yanaşırıq. Çünki vaxtilə böyük inamla bu qurumlara üzv olmuşuq, öhdəliklər götürmüşük. Biz yenə də inamımızı saxlamaq istərdik. İstərdik ki, bu böyük dövlətlər öz gücündən öz qüvvəsindən başqasını əzmək istiqamətində deyil, doğrudan da böyük təhlükəsizlik məkanının formalaşmasında istifadə etsinlər və biz də bu prosesdə iştirakçı olaq. Amma təəssüf ki, XX əsrin böyük 10 illiyi keçdi və həmin əsrdən bu günkü günə kimi qalan münaqişələrin heç biri uğurla nəticələnmədi. Bəlkə də dünyamız bu gün ən çətin dövrünü yaşayır.

- Bütün bunların arxasında cəmiyyətin problemləri, yoxsa başqa nəsnələr var?

- Bu, cəmiyyətin problemi deyil. Götürək Azərbaycan cəmiyyətini. Bizim cəmiyyət çox demokratik, hüquqi dövlət içərisində yaşayan bir ölkədir. Bu cəmiyyətin istəyi, arzusu ərazi bütövlüyünün təmin olunmasıdır. Bu, sırf qanuni arzudur, beynəlxalq hüquqa söykənir, qaçqın-köçkün ifadəsindən can qurtararaq yaşamaq istəyir.

Azərbaycanda sülhün, sabitliyin, güzəranın, tərəqqinin olmasından rahatlıq tapa bilməyən beynəlxalq güclər olduqca vacib strateji ərazidə həmin prinsiplərin bərqərar olmasına maneə olmaq istəyirlər. Söhbət bundan gedir. Azərbaycan cəmiyyəti qədər yüksək mədəniyyətə sahib sivill cəmiyyət yoxdur. Azərbacyan qonşularla dinc və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq arzusunda olan dinc tolerant bir ölkədir. Bu gün Cənubi Qafqazda ən sabit məkan Azərbaycandır.

Təbii ki, əgər bu qədər dərdimiz varsa, cəmiyyət rahat ola bilməz. Cəmiyyət bütün gücünü həmin istiqamətə yönəldib problemi həll etməyə çalışır. Bu problemi həll etmiş olsaydıq, biz daha artıq tərəqqiyə nail ola bilərdik. Hesab edin ki, 9 milyon əhalisi olan bir ölkənin əhalisinin 9-da biri qaçqın-köçkün həyatı yaşayır. Bu problem həll olunsaydı, onda digər problemlərin də həlli asanlaşardı. O zaman Azərbaycan öz maddi resurslarını başqa istiqamətə yönəldərdi.

- Ən dinc şəraitlərdə belə cəmiyyət böyük tələblərlə çıxış edir.

- Cəmiyyət dinamik orqanizmdir. O, həmişə özünü təsdiq etməyə çalışan, həmişə durulan, saflaşan bir orqanizmdir. Bu baxımdan cəmiyyətə ayrı-ayrı fərdlərin bir toplumu kimi baxsaq, nəzərə almalıyıq ki, hər bir fərdin özünün arzusu var. Bu istəklər birləşərək bir milli ruha çevrilir. Bu milli ruh durularaq saflaşır, kamilləşərək yüksəlir.

Amma bu o demək deyil ki, cəmiyyətdə neqativ hallar olmur. O da olur. Ancaq ən çətin anlarda belə, cəmiyyət özünü silkələyir və özü kamilləşməyə doğru addım atır. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, cəmiyyət üçün vacib olan ən böyük məqam şəxsi mənafeyi milli marağa tabe etmək bacarığı, qabiliyyətidir. Düşünürəm ki, bu gün Azərbaycan cəmiyyəti milli biliyi əldə edib, torpaqların işğaldan azad edilməsinə nail olacaq.

Qafarlı Tahirə

Kaspi. -2010. – 11 mart. – S.8.