Təcili Tibbi Yardım xidmətində
1 il işləmək 3 il ömürə bərabərdir
47 ildir Təcili Tibbi
Yardım xidmətində çalışan Saniyə Rəhimova:
“Sovet dövründə tıxac olmurdu, yollar boş idi. Amma getməyə maşın tapmırdıq.
İndi hər şey var, yol yoxdur”
“Təcili Tibbi Yardım xidmətində çalışanların işi minaxantaranların işinə bərabərdir və hər an nə baş verəcəyi bəlli olmaz. Burada 1 il işləmək 3 il ömürə bərabərdir. Ona görə də 47 illik iş təcrübəsi olan Saniyə xanımın 120-dən cox yaşı var”. Bu sözləri Bakı Şəhər 8 saylı Köməkçi Təcili Tibbi Yardım stansiyasının baş həkimi Nazim Hümmətov stansiyanın səyyar həkimi, səhiyyə əlaçısı, müxtəlif illərin fəxri fərman və diplomları ilə təltif edilən ali dərəcəli həkim Saniyə Rəhimova haqqında deyir. Bu illər ərzində iş başında yaşadıqları barədə isə Saniyə xanımın özü danışır:
KİMİSİ QAPINI AÇIB QƏBUL
EDİR, KİMİSİ SÖYÜŞLƏ YOLA SALIRDI
-Təcili tibbi yardım xidmətində işləmək istəyən şəxs ilk növbədə hansı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır?
-Amerikada təcili tibbi yardım xidmətinə işə qəbul edilərkən bir neçə parametrə diqqət yetirilir. Testlə insanın zərərçəkənə, ehtiyacı, ağrısı olan adama, iztirab çəkənə yardım etmək istəyi, səmimiliyinin olub-olmaması yoxlanılır. Əgər bu istək, meyil, həvəs daxildən gəlirsə, onu işə qəbul edirlər. Yəni bu sahədə çalışanın ilk növbədə bu istəyi olmalıdır. Təcili yardım xidmətində işləmək çox təhlükəli, ağır, mürəkkəb, eyni zamanda da çox maraqlı işdir. Burada işləyən şəxs təcrübəli, çevik, həm də hər şeyə dözümlü olmalıdır. Təcili yardım strateji obyektdir. Biz həmişə müxtəlif xasiyyətli, hətta təhlükəli insanlarla qarşılaşırıq. Təhlükə bizim özümüz üçün də qaçılmaz olur. Təcavüzlərə də tez-tez təsadüf edilir. Ona görə də təcili tibbi yardım sahəsində çalışan şəxsin sinir sistemi möhkəm, savadı isə güclü olmalıdır. Çünki əsas iş 5-10 dəqiqə içərisində xəstənin taleyini həll etmək, xəstəliyi üzə çıxarıb düzgün diaqnoz qoymaq, ona vaxtında yardım göstərib xəstəxanaya çatdırmaqdır. Belə bir şəraitdə yalnız möhkəm xarakterə malik adamlar uzun müddət işləyə bilir. Dözümsüzlər gedir, dözümlülər isə qalır. Ümumiyyətlə, 60-70-ci illərdə təcili yardım xidmətində işləmək çox çətin idi. Gün ərzində 500-600 çağırış olurdu. Maşınlarsa çatışmırdı. “Volqa”, “Zim” kimi xərəksiz maşınlardan istifadə edirdik. Ən dəhşətlisi o idi ki, “Samosval 51” kimi üstüaçıq yük maşınları ilə işləyirdik. Maşınların da hamısı sınıq-salxaq idi. 2-3 saatlarla gecikmə ilə 5-6 çağırışa gedirdik. Kimisi qapını açıb qəbul edir, kimisi söyüşlə yola salırdı. Bu maşınlarla şəhərin küçələrindən keçib xəstəyə yardım göstərmək çox çətin idi. O vaxtlar təcili yardım xidməti ancaq mərkəzdə – Bakıxanov-42-də yerləşirdi. Hər gün biz bir briqada Artyoma gedib işləyirdik. İşimiz çox qaynar idi. Bir sutka işləyir, bir sutka evdə olurduq. Həkim çatışmayanda işə çağırılırdıq. Hadisələr baş verəndə orada çağırılmadan hamımız iştirak edirdik. Sonradan çağırışların çoxluğuna görə 19 köməkçi yardım stansiyası yaradıldı. Amma yenə də maşınların olmaması, təchizat, xəstə yanına gecikmə ilə çatmaq məsələsində vəziyyət olduğu kimi qalırdı. Bütün təhlükələrə və çətinliklərə baxmayaraq, mən öz sənətimi, işimi çox sevirəm. Təcili yardım xidmətindən kənara çıxmaq üçün çoxlu şanslarım olub. Amma işimi sevdiyim üçün bu sahədən ayrılmamışam. 38 il təkər üstündə olmuşam. O müddətdə uşaq intensiv terapiyasında işləmişəm. Sonra məsul həkim, böyük həkim və s. kimi çalışmışam.
14 YAŞLI OĞLANIN FACİƏSİ
-47 illik iş təcrübənizdə yaddaşınızda iz buraxan ən gülməli və ən qəmli hadisə nə olub?
- İşlədiyim
müddətdə çox hadisələrlə üzləşmişəm. Onları
yadıma salanda həmişə kövrəlirəm. Amma ən dəhşətlisi 14 yaşlı
oğlanla bağlıdır. Bunu həmişə
ürək ağrısı ilə deyirəm, o hadisəni
heç cür yadımdan çıxara bilmirəm. Qarabağ müharibəsi başlanan ərəfələrdə
Qasım İsmayılov 130-da akademik Əlizadənin nəvəsi,
14 yaşlı oğlan uşağının əlində əl
qumbarası partlamışdı. Çağırış
yerinə gələndə çox dəhşətə gəldim.
Hadisə ikinci mərtəbədəydi. Uşaq evdə tək olduğundan qapı da
bağlı idi. Onların qapısından
xərəyi çıxarmaq qeyri-mümkün idi. Xəstəni mələfə ilə xərəyə
bağladım. Qonşuların köməkliyi
ilə onu yan üstə dal qapıdan çıxardıq.
Mənzərə gözlərimin
qabağından getmir. Uşağın
döş qəfəsi yox idi, qarın boşluğu
partlamışdı. Bir əli biləkdən
amputasiya olmuşdu. O biri qolu isə çiyindən yox
idi. Ürək açıq döş qəfəsində
çabalayırdı. Onu təcili
yardım stansiyasına gətirdim. Stansiyanın
cərrahiyyə şöbəsində xahiş etdim ki, “mənim
sinir sistemim möhkəmdir. İcazə
verin, mən də əməliyyatda iştirak edim”. Əməliyyat 2-3 saat çəkdi. Amma uşaq tələf oldu. Bir
hadisə də çox yadımda qalıb. Mən Salyan Hərbi Kazarmasının
qabağında yaşayıram. 20 Yanvar
hadisələri baş verəndə evdə idim. Gülləbaran, hay-küy səslərini eşidəndə
qeyri-iradi olaraq evdən çıxdım. Bizimlə qonşu binada 26 yaşlı Əfqanıstanda
əlil olan cavan oğlan yaşayırdı. O da pəncərədən
səsə çıxmışdı. Gözümün
qabağında boş güllə onun boğazından
keçib boynundan çıxdı. Qonşulardan
birinin maşınına qoyub onu təcili yardıma
apardım. Amma çatdıra bilmədik,
yarı yolda keçindi. Həmişə
elə bilirəm ki, oğlan yenə də pəncərədə
dayanıb. Yenə də həmin günlərdə Mətbuat
prospektində “Ovçular Evi”nin
yanından bir yaralı aparırdıq. Küçələrdə
atışma idi. Sürücüyə dedim ki, xəstə
ağırdır, saxlama, sür. Sürəndə
güllə atdılar, sürücünü ayağından
yaraladılar. Köməyə gələnlərlə
birgə onları xəstəxanaya çatdırdıq.
-Bəs gülməlı
situasiyaya düşmüsünüz?
-Gülməli vəziyyət
isə narkomanlarla bağlı olurdu. 60-70-ci illərdə
həqiqətən də narkomanların sayı çox idi.
Onlar özlərinə narkotik vurdurmaq
üçün müxtəlif adlar altında tez-tez
çağırış edərdilər. Hamımız bilirdik ki, getdiyimiz ailədə narkoman
var. Narkotik tələb edərdilər. Bu
zaman dava düşürdü. Məsələn,
yalandan deyirdilər ki, filan yerim ağrıyır, mənə
narkotik vur. Bəzilərimiz gülə-gülə
çıxırdıq ki, pediatrda narkotik nə gəzir?
HEÇ KİM BİZƏ YOL VERMİR
- Çağırış
zamanı neçə dəqiqəyə
hazırlaşırsınız?
- Biz həmişə
hazır vəziyyətdəyik. Şükürlər
olsun ki, indi vəziyyət tamam dəyişib. Dispetçer çağırış gələn
kimi qəbul edir, xəstənin vəziyyətini,
çağrılma səbəbini çağırış
vərəqəsinə yazır. Vərəqə
yazılmazdan əvvəl briqadanı çağırır.
Briqada da hazır vəziyyətdədir. Çünki hər kəs öz növbəsini
gözləyir. Bir-iki dəqiqə ərzində
maşın stansiyadan çıxır.
- Əksər
ölkələrdə təcili yardım
maşınlarının sərbəst hərəkəti
üçün yollarda xüsusi xətlər mövcuddur. Azərbaycanda
isə bu prinsip gözlənilmir. Bu,
yollarda hərəkətinizə mane olmur?
- Bayaq
danışdığım uşağın xəstəxanaya
çatdırılmasını misal çəkim. «Nizami» metrosunun arxasından təcili yardım xəstəxanasına
qədər cəmi 3-4 dəqiqəlik yoldur. Amma bu yolu getməyə biz gecikirdik. Maşının qapısını açıb əl-qolla
qışqırırdım ki, bizə yol versinlər. Axırda məcbur olub qayçı ilə
paltarımdan bir parça kəsib, əlimlə yelləməyə
başladım. İndi də
sürücülərlə bağlı vəziyyət
çox çətindir. Heç kim
yol vermir. Digər tərəfdən, siqnal versən
də, tıxacda dayanan qabaq maşınlar yol
açılması üçün hara getsinlər? Belə hallarda gecikmə olur. Başqa
ölkələrdə fövqəladə, polis, təcili
yardım xidmətləri üçün xətlər olsa
da, bizdə bu, yoxdur. Tıxacdan xəstələrin
evinə gedə bilməməyimizi nə üçün
bizim gecikməyimiz kimi qəbul edək? Biz
vaxtında çıxırıq. Xəstənin
evinə zəng edirik ki, tıxacdayıq, gələ bilmirik.
Sovet dövründə tıxac yox idi, yollar
boş idi. Amma getməyə maşın
yox idi. İndi isə hər şey var, yol
yoxdur.
- Gecikmələriniz cox olur?
- 3-5 dəqiqə gecikmə
hesab edilmir. Ümumiyyətlə, təxirəsalınmaz
və təcili yardım xidmətlər üçün
gecikmənin hesablanması fərqlidir. Təxirəsalınmaz
yardım üçün 2 saat ərzində getmək olar,
amma bizdə burada da gecikmə olmur.
- Gün ərzində
neçə dəfə çağırışa gedirsiniz?
- Sovet vaxtlarında 500-600
çağırış olurdu. Gün ərzində
25-30 çağırışa gedərdik. İndi isə gecə-gündüz 50-90
çağırış olur. İş
saatımız 12 saatdır. Bu müddət
ərzində isə 6-8 çağırışa gedirik.
-Yalançı
çağırışlar olur?
- Yalançı
çağırışlar qabaqlar həqiqətən də
həddindən artıq çox olurdu. Uşaqlarla
bağlı çağırışlarda yalan az, amma böyüklərlə bağlı
çox olurdu. Gedirdik, ətrafdakılardan təcili
yardımın kimin çağırdığını
soruşanda “burada xəstə yoxdur” deyirdilər. Hal-hazırda belə
çağırışların sayı azalıb.
-Hansı mövsümdə
çağırışlar artır?
-Çağırışlar
qrip epidemiyaları olan zaman, mövsüm dəyişəndə
çoxalır.
ŞƏHƏRDƏ ELƏ BİR QAPI OLMAYIB Kİ, ORA
GETMƏMİŞ OLUM
-Sizcə, təxminən 47 il ərzində neçə ünvanda
olmusunuz?
- Şəhərdə
elə bir qapı olmayıb ki, ora getməmiş olum. Hal-hazırda
bütün ünvanları məndən soruşurlar. Getdiyim qapının rənginə qədər hər
şey yadımdadır.
- Təcrübənizdə
ünvanı səhv saldığınız vaxt olub?
- Xeyr, məndə
olmayıb.
-Olubmu ki,
çağırışa getdiyiniz ünvanda öz
halınız pisləşsin?
- Halımın ən pisləşdiyi
məqam bayaq danışarkən ağladığım o
hadisə ilə bağlıdır. Nəyə
görə ağlayıram? 14 yaşlı
oğlanın tələf olmasını unuda bilmirəm.
Bütün cəhdlərə baxmayaraq, zəhmətim
hədər getdi. Məni yandıran odur
ki, heç olmasa, uşaq sağ qalardı. Çox vaxt çağırışlarda xəstəni
ümidsiz vəziyyətdə görəndə mənə
çox pis təsir edir. Düzdür,
hamını başa salmağa çalışırıq.
Amma fikirləşirsən ki, artıq bir
insanın ömrü bitir.
-Özünüz təcili
tibbi yardımın xidmətindən istifadə etmisiniz?
- Xeyr, özümə
lazım olmayıb. Mən təcili
yardımı ancaq qonşular üçün
çağırmışam.
- Elə məqam olub ki, sizdən
kömək gözləyən insana yardım etməkdə
aciz qalasınız?
- Acizlik çəkməmişəm.
Çünki birincisi, bu, insan taleyidir. İkincisi, özüm də anayam. Mən
heç vaxt uşaqlara qarşı biganə olmamışam, ola da bilmərəm.
- İstirahət
etdiyiniz yerlərdə sizdən yardım istəyənlər
olub?
- Hara getsəm də, istirahətə
da həmişə özümlə dərman aparıram. Dərmansız heç yerə gedə bilmərəm.
Qızlarım universitetdə oxuyan zaman
Qubanın Nügədi kəndində düşərgədə
idilər. Hər şənbə-bazar
onlara baş çəkirdik. O vaxtkı Xalq Təsərrüfatı
İnstitunun düşərgəsi də onlara qonşu idi. Düşərgələrə həmişə həkim
briqadası təyin olunsa da, nədənsə bu düşərgələrin
heç birində həkim yox idi. Qonşu
düşərgədə Vaqif adlı oğlanın 1
yaşlarında əkiz oğlanları var idi. Orada uşaqların doğum gününü qeyd
edirdilər. Uşaqlar zəhərlənmişdi.
Hay-küy düşdü. Bizim
düşərgədən həkim axtarmağa gəldilər.
Mən getdim. Uşaqları
gecə ilə Qubada xəstəxanaya gətirdik. Xəstəxanada həkim tapa bilmədik. Feldşer həkimi evindən çağırıb
gətirdi. Orada da uşaqlara yardım
göstərdilər. Sonra uşaqların
hər ikisini maşınla Qarayev xəstəxanasına gətirib
təhvil verdim. Minnətdarlıq edən
Vaqif əlaqə saxlamaq üçün nömrəmi
götürdü. Amma xəbər gəlmədiyi
üçün 2-3 gündən sonra Xalq Təsərrüfatı
İnstitutuna zəng edib özüm maraqlandım. Dedilər ki, uşaqların hər ikisi tələf
olub. Bu hadisə də yaddaşımdan
cıxmır.
MƏNİ HƏMİŞƏ, HƏR DƏQİQƏ,
HƏR SANİYƏ YAD EDİRLƏR
- Adınızı ilk dəfə
eşidəndə düşündüm ki, onunla işiniz
arasında bir bağlılıq var. Sizdən ümid gözləyənlərə
də təcili olaraq saniyələr içində yardım
etməlisiniz. Bəlkə adınız gələcək
işinizi müəyyənləşdirib?
- Adım ərəb
adıdır, ikinci deməkdir. Lənkəranda
dünyaya gəlmişəm. Anamın
ikinci övladı olmuşam. Babam
Quranı açanda Saniyə gəlib. Ölməz,
həmişə yaddaqalan addır. Deyirəm
ki, məni həmişə, hər dəqiqə, hər saniyə
yad edirlər. Hər saniyə öz
adımı eşidirəm. Bununla fəxr
edirəm. Düzdür, çox nadir
addır, amma mənim xoşuma gəlir. Həm də
işimlə birbaşa əlaqəsi olan addır.
Həqiqət Qismətqızı
Kaspi. -2010. – 12 mart. – S.12.