“Yaxşı at çapmasam da, yaxşı futbol
oynamışam...”
Nuşirəvan Məhərrəmli: “Azərbaycanda ilk
repetitor müəllimlərdən biri olmuşam”
Lent.az-ın “Persona”
rubrikasının qonağı Milli Televiziya və Radio Şurasının
sədri, tarix elmləri namizədi Nuşirəvan Məhərrəmlidir.
(Müsahibəni ixtisarla təqdim edirik-red.)
- İnsan 50 yaşda
özünü necə hiss edir?
- 50 yaş insan həyatında
xüsusi, keçmişə nəzər salmağa fürsət
verən bir dövrdür. İnsanlar uşaqlıq, gənclik
dövrü yaşayırlar. İnsan nə qədər ki,
uşaqlıq, gənclik dövründədir, həyatın mənasını
kifayət qədər anlamır, həyatdakı məsuliyyətini
çox az başa düşür. Ancaq 50 yaşına
çatanda insanın çiyinlərinə həddən
artıq məsuliyyət hissi gəlib düşür. “Həyatda
nə etmək lazımdır?”, “nə edə bilib?”, “nə
etmək istəyir?” suallarına cavab vermək
üçün bir fürsət yaranır.
- Vəzifə 50
yaşlı insanın həyatında hansı rolu oynayır?
- Ümumiyyətlə, insan
həyatda hər hansı bir mərhələyə, müəyyən
bir vəzifəyə gəlib çatırsa, deməli, onun
müəyyən üstünlükləri var. Bunu məntiqi
baxımdan deyirəm, təbii ki, başqa faktlar da olur.
İnsana vəzifə məsuliyyəti verilibsə, onun məsuliyyət
hissi daha ağır olur. İnsan az-çox tanınırsa,
ictimai fiqura çevrilirsə, dövlət məsuliyyətini
müəyyən bir sahədə öz üzərinə
götürürsə, təbii ki, onun yükləri daha
ağır olur. Amma çox təəssüf ki, məmur
anlayışı insanlarda həqiqi anlamını tapmır. Əslində,
məmur çox böyük anlayışdır. O, dövlətin
bütün yükünü öz çiynində çəkən
bir təbəqədir. Çox təəssüf ki, indi məmur
adı gələn kimi o saat fikirləşirlər ki, büdcədən
maliyyələşən, əziyyət çəkməyən,
başqaları hesabına yaşayan bir fərddir. Amma
çox təəssüf ki, həmin insanlar başa
düşmürlər ki, həmin vəzifədə kimsə
olmalıdır.
- Müşahidələrinizə
və duyumunuza görə cəmiyyətdə sizə baxış
necədir?
- Bunu başqalarından
soruşsaydınız, daha yaxşı olardı. İnsanlar fərqlidirlər.
Mən hesab edirəm ki, 50 yaşımda mən həyatda
alnı açıq, üzü ağam. Allahımdan arzu edirəm
ki, bu fürsəti həmişə mənə versin ki,
alnıaçıq gəzim, heç kəsin qabağında
gözükölgəli olmayım.
- Bakı Dövlət
Universitetinin tarix fakültəsinə sənəd verməyinizi,
tarixçi olmağınızı nə şərtləndirib?
Valideynlərinizin, yoxsa özünüzün istəyiniz olub?
- 8-ci sinifdə oxuyarkən
tarix fənninə daha çox üstünlük verməyə
başladıq. Məqsədim hüquq fakültəsinə
daxil olmaq idi. Amma o zaman hüquq fakültəsinə daxil olmaq
üçün müəyyən qaydalar vardı. Bu
qaydalardan biri o idi ki, hüquq fakültəsinə daxil
olanların valideynləri yüksək vəzifədə
çalışa bilməzdilər, onlar daha çox fəhlə-kəndli
ailəsinə mənsub olmalı idilər. Atam həmin
dövrdə kolxozda baş mühasib işləyirdi. Sənədlərimi
hüquq fakültəsinə qəbul etmədilər. Məcbur
olub, sənədlərimi tarix fakültəsinə verdim. Amma
təəssüflənmirəm. Çünki tarix fakültəsində
əldə etdiklərimlə öyünə bilərəm.
Bakı Dövlət Universitetində oxudum, sonra Moskva Dövlət
Universitetinin tarix fakültəsinə
köçürüldük. Orda da əlavə 2 il oxudum və
sonra da aspiranturaya qəbul oldum, elmlər namizədi dərəcəsini
aldım. Bu illər ərzində əldə etdiklərimə
görə təəssüflənmirəm, əksinə,
öyünürəm.
- Suallarımızın
istiqamətini bir az dəyişək. Hansı mühitdə
böyümüsünüz?
- Kənd mühitində
böyümüşəm. Atam İmişlinin Muradxanlı kəndinin
kolxozunda müxtəlif vəzifələrdə, hesabdar,
böyük hesabdar, baş mühasib, baş aqronom, aqronom, təftiş
komissiyasının sədri vəzifələrində
çalışıb. Universitetə sənəd verdiyim vaxt
baş mühasib idi. Mən sırf kənd həyatı
yaşamışam. Həm də mənim həyatım digər
insanların həyatından fərqlənməyən bir həyat
olub. Kənddə başqa uşaqlar kimi pambıq
tarlalarında çalışmışıq, ot
yığımında fəal surətdə iştirak
etmişik. Hamı necə, biz də elə, ciddi fərqlənməmişik.
- Belə demək
mümkünsə, tərəkəmə həyatını
yaşamısınız.
- Bəli. Bizim nəsil tərəkəmə
nəslindəndir. Məndən böyük qardaşım bu
işlərlə məşğul olub. Amma sırf o həyat
tərzi ilə bağlı məndə heç bir şey
yoxdur. Mən kəndin özündə qalırdım. Bəzən
bizim kolxoz yaylağa gedirdi, mən isə çox az halda
yaylağa getmişəm.
- Deməli, at
çapmağa, gəzməyə meyliniz olmayıb?
- Gəzməyə meylim var.
Öyünə bilmərəm ki, yaxşı at
çapıram, amma kənd həyatında futbol, voleybol
oynamışıq. İdman yarışlarında fəal
olmuşam. Mən özüm yaxşı futbolçu
olmuşam. Ona görə də futbol oynamayan insanların həddən
artıq futbol azarkeşi olmaları məndə təəccüb
doğurur. Futbol oynamaya-oynamaya futbolçunun özündən
də daha çox azarkeşlik edirlər.
- Azərbaycan, yoxsa xarici
ölkələrin komandalarına azarkeşlik edirsiniz?
- Hansı ölkənin
komandası olmaq fərq etməz, sadəcə, çox
yaxşı oyun nümayiş etdirsin. Təəssüf ki,
hazırda Azərbaycanda futbol o qədər yaxşı
inkişaf etməyib. Baxmayaraq ki, bu sahə son zamanlar güclənib,
bu sahəyə diqqət də artıb. Dünya futbolunda əvvəllər
İngiltərə komandaları yaxşı oyun
nümayiş etdirirdilər, amma son dövrlərdə
İspaniya komandaları daha önə keçiblər. Təbii
ki, kim daha yaxşı futbol nümayiş etdirirlərsə,
ona baxırıq. Bu gün ən yaxşı oyun
nümayiş etdirən komanda “Barselona”dır.
- O da “İnter” maneəsinə
ilişib...
- Ola bilsin. Amma hələlik
“Barselona”dır. Əvvəllər “Mançester Yunayted”,
“Çelsi” yaxşı oyun nümayiş etdirirdi. Bəzən
“Liverpul”, “Real” özünü göstərirdi. Amma hazırda
öndə olan “Barselona”dır.
- Maraqlıdır,
yaxşı futbol oynadığınız halda niyə
futbolçu olmağa cəhd göstərməmisiniz?
- O zaman bizim kənd həyatında
elə bir mühit də yox idi. Mənim kimi fikir söyləyənlər
yüzlərlə, minlərlədir. Futbol uşaqlıq həyatının
ən maraqlı əyləncəsi idi. Kənd həyatı
şəhər həyatından fərqlənir, insanların
boş vaxtlarını doldurmaq imkanları məhdud idi. Biz
daha çox futbol oynayırdıq.
- Yeri gəlmişkən,
aspiranturanı Moskvada oxuyub, elmlər namizədi dərəcəsi
almısınız. Böyük bir imperiyanın paytaxtı,
elm, təhsil mərkəzi olan Moskvadan niyə geri
döndünüz? Axı namizədlik müdafiə edən,
müəyyən uğur qazanan insanlar adətən belə
böyük mərkəzlərdə qalmağa,
yaşamağa çalışırlar?
- Moskvada heç bir problem
yox idi, əksinə, mənim üçün çox gözəl
şərait yaranmışdı. Ev, iş problemi də yox
idi. Elmi rəhbərim həm Moskva Dövlət Universitetinin həm
dekanı, həm də Tarix İnstitutunda
çalışırdı. Sadəcə, biz elə dövrə
düşdük ki... 1985-ci ildə yenidənqurma prosesi
başlayırdı. Yenidənqurmanın müsbət tərəfləri
ilə yanaşı, eyni zamanda milli zəmində çox tərəfləri
də oldu. Millətlərin bir-birinə münasibəti
tamamilə dəyişmişdi. Moskva mühitində
yaşamağa normal insanlar, ziyalılar tab gətirə
bilmirdilər. Avtobusda birisi əlini uzadıb “siz nəyə
görə burada yaşayırsınız?” deyəndə bu,
insana çox təsir edirdi. Artıq 1990-cı illərdə
bu, pik nöqtəsinə gəlib çatmışdı. Həmin
dövrdə də düşünürdük ki, niyə
insanlarımız ali təhsil alıb orada da qalmalıdır,
niyə vətənə qayıtmalı deyillər?!
Ümumiyyətlə, mən vətənə bağlıyam,
milli məsələlərdə təəssübkeşliyim
daha çoxdur.
- Bakı Dövlət Universitetində
müəllim kimi çalışdığınız
dövr də qarışıq bir dövr olub. O dövrü
necə başa vurdunuz?
- Moskvadan yenicə gəlmiş
insan, gənc ailə... Bakı Dövlət Universitetində əməkhaqqı
çox aşağı idi. Yaqub Mahmudovun rəhbərlik
etdiyi kafedrada işləyirdik, dərs deyirdik, həm də
“Altay xalqları” jurnalında çalışırdıq.
Eyni zamanda, mən o zaman Azərbaycanda ilk repetitor müəllimlərdən
biri olmuşam, şagirdləri ali məktəbə
hazırlayırdıq. Tələbə Qəbulu üzrə
Dövlət Komissiyasının eksperti qismində
çalışmışam, Müxtəlif yollarla müqəddəs
müəllim adını qorumaq, bu vəzifənin öhdəsindən
gəlmək üçün belə çabalayırdıq.
Hesab edirdim ki, əsl müəllim o çətin dövrdə
müəllim adını qoruyub saxlamalıdır. Yoxsa normal
dövrdə yüksək maaş alan müəllimlərin əksəriyyəti
üçün bu adı saxlamaq elə problem olmazdı. Ən
çətin dövrdə müqəddəs müəllim
adını qorumaq hər adama müyəssər olmaz. Mən
çox şərəflə deyirəm ki, mən buna nail ola
bildim.
- Bir çox tarix müəllimlərinin
içərisində məhz sizin Prezident Aparatına getməyinizi
nə şərtləndirib?
- Təbii ki, insanlar həmişə
bir yerdə durmurlar. Bu və ya digər yollarla işlərini
dəyişirlər. 1996-cı ildə Prezident
Aparatının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri Əli
Həsənov məni dəvət etdi. Əli Həsənovla
Moskvada bir yerdə aspiranturada oxumuşuq. Əli Həsənovdan
aldığım dəvəti qəbul etdim və Prezident
Aparatında işləməyə başladım.
- Deməli, Əli Həsənovla
dost olmusunuz?
- Həm Bakıda, həm
Moskvada eyni fakültədə, eyni qrupda oxumuşuq. Hətta
ixtisasımız da eyni idi. Moskva Dövlət Universitetində
SSRİ tarixi kafedrasında bir yerdə aspiranturanı
oxumuşuq.
- Müəllim kimi
çalışdığınız dövrdə ailə həyatınızda
hansı çətinliklər oldu?
- Yuxarıda da qeyd etdiyim
kimi, Moskvadan 1992-ci ilin əvvəlində gəldim. Bakı
Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində müəllim
kimi işə düzəldim. O zaman Əhmədlidə “Gənc
mütəxəssislər evi” deyilən bir yataqxana vardı, o
yataqxanada 1 otaqla təmin olundum. Ailə həyatımız belə
başladı, çox çətin bir dövr idi. Ailənin
bütün yükü mənim çiynimə
düşürdü. Həm də əvvəllər
Bakıda yaşamamış, Moskvada yaşamış və
ailə üçün zəruri olan bazanı
yaratmamış bir insan üçün çətin idi.
1992-ci ildən 1996-cı ilə kimi bu proses davam etdi. O
dövrdə hadisələrin canlı şahidləri olduq və
o çətinlikləri birgə çəkdik. Burada hər
hansı şücaət göstərməyə ehtiyac da
yoxdur. Bütün insanlar kimi biz də o dövrü
keçirdik.
- Həmin dövrdə
çətinliklər həyat yoldaşınızı
narazı salmadı ki?
- Həyat yoldaşım
kiminlə həyat qurduğunu gözəl anlayırdı.
Xırda çətinliklər hər bir ailədə olur. Hər
bir insan istər ki, daha yaxşı yaşasın, daha
yaxşı təmin olunsun. Bu, normal bir istəkdir.
- Prezident Aparatına gəldiniz,
hazırda mühüm bir quruma rəhbərlik edirsiniz. Vəzifələr
insanların dostlarının sayını, səmimiyyətini
artırır, yoxsa azaldır?
- Tək vəzifənin
deyil, həyatın özünün də
qanunauyğunluqları, qəribəlikləri də var. Əgər
vəzifədə normal insan çalışırsa, vəzifəsindən
asılı olmayaraq onun dostları yenə həmin dostlar
olaraq qalır. Təbii ki, vəzifədə olan insanın
yeni, başqa insanlarla münasibətləri artır, əlaqələri
daha da genişlənir. Bu fakt var. Amma dost anlayışı
adi bir anlayış deyil. Dost ya bir olar, ya iki. Dostları insan
tələbəlik illərində qazanır, əsgərlik
dövründə, orta məktəb illərində də
qazana bilər. Dostu hərə bir cür anlayır, amma bir
daha deyirəm ki, dost ya bir olar, ya iki.
- Nuşirəvan müəllimin
övladları onun arzu və istəklərini nə dərəcədə
doğruldub?
- Mənim 3 övladım, 2
qızım, bir oğlum var. Böyük qızım artıq
institutda ikinci kursda oxuyur, ailəlidir. Digər qızım
10-cu sinfidədir. Oğlum isə kiçikdir, ikinci sinfə
gedir. Təbii ki, onlar mənim istədiklərimi gələcəkdə
göstərəcəklər. Amma indiyə qədərki
dövrdə mən onlardan razıyam. Hesab edirəm ki, məktəbdə
elmə, biliyə maraqları, savadları, həyata
baxışları ilə normal bir vətəndaş kimi
formalaşırlar.
Ramiz Mikayıloğlu
Kaspi. -2010. – 5 may. – S.9.