“Mədəniyyət və inkişaf”a sanballı
töhfələr
21 may BMT-yə üzv dövlətlərin «Beynəlxalq
Mədəni İnkişaf Günü» kimi qeyd olunur
BMT-nin Baş Assambleyası
«Mədəniyyət və inkişaf» rezalyusiyası mayın
21-ni Beynəlxalq Mədəni İnkişaf Günü elan
etməklə bütün üzv ölkələrə,
dövlət orqanlarına cəmiyyəti mədəniyyətin
rəngarəngliyinin dəyəri və əhəmiyyəti
haqda məlumatlandırmağa çağırıb.
Milli çərçivədən beynəlxalq səviyyəyə
Qeyd edək ki, BMT-nin
ixtisaslaşmış təşkilatı olan YUNESKO
dünyanın təhsil, elm və mədəniyyət məsələləri
sahəsindəki əməkdaşlığın ən
böyük hökumətlərarası forumudur. Azərbaycan
bu gün YUNESKO ilə sıx əməkdaşlıq edir.
Ölkəmizin YUNESKO ilə əməkdaşlığının
inkişafı üçün böyük əmək sərf
edilib. YUNESKO – Azərbaycan əlaqələrinin
inkişafında ən mühüm addım ümummilli lider
Heydər Əliyev 1993-cü ilin dekabr ayında Fransa
Respublikasında rəsmi səfərdə olarkən YUNESKO-nun
Baş Direktoru Federiko Mayorla görüşü zamanı
atılıb. Görüşdə tərəflər öz
aralarında əməkdaşlığın genişlənməsi
məsələsini və onun sonrakı inkişafının
perspektiv planlarını müzakirə ediblər. Beləliklə,
öz üzvlərinə dünya səviyyəli mütəxəssislərin,
texniki yardımların, həmçinin elmi və pedaqoji
kadrların hazırlanması, qlobal elmi layihələrdə
iştirak etmək imkanlarından bəhrələnmək
imkanı verən YUNESKO ilə əməkdaşlıq etmək
qərarına gələn ölkəmiz həmin təşkilata
daxil olub.
Azərbaycan YUNESKO-nun bir
neçə Konvensiyalarına
qoşulmaqla mötəbər təşkilatın elm, təhsil
və mədəniyyət kimi sahələrində xüsusi fəallıq
göstərir. Sevindirici haldır ki, bu gün ölkəmizin
qədim və zəngin mədəniyyəti milli çərçivədən
beynəlxalq səviyyəyə çıxıb,
ümumdünya mədəniyyətin bir parçasına
çevrilib. Azərbaycan təhsil, elm və mədəniyyət
sahələrində müxtəlif ölkələrlə
YUNESKO vasitəsilə və birbaşa onun özü ilə
geniş təcrübə mübadiləsi apara bilib.
Qeyd edək ki, ölkəmiz
öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra mədəniyyət
sahəsi ölkədə ən prioritet sahələrdən
birinə çevrilib. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev Azərbaycanın
dünya birliyinə inteqrasiya prosesində mədəniyyət
məsələlərinə xüsusi önəm verirdi. Bu
siyasət bu gün də davam edir və ölkəmizlə
bağlı bu tədbirlər Prezident İlham Əliyevin
xüsusi sərəncamları əsasında keçirilir. YUNESKO
ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin, münasibətlərin
bu dərəcədə sıx və effektli təşkil
olunmasında, inkişaf etməsində Azərbaycanın
birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti,
YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri
Mehriban xanım Əliyevanın xüsusi rolu vardır.
2004-cü ilin sentyabrında
Mehriban Əliyeva ənənəvi musiqinin, ədəbiyyat və
poeziyanın inkişafına verdiyi töhfələrə,
musiqi təhsili və dünya mədəniyyətlərinin
mübadiləsi sahəsindəki xidmətlərinə və
YUNESKO-nun ideyalarına göstərdiyi sadiqliyə görə
bu Təşkilatın şifahi ənənələr və
musiqi ənənələri sahəsində Xoşməramlı
səfiri adına layiq görülüb. Mehriban Əliyeva bu
nüfuzlu quruma xoşməramlı səfir seçildikdən
sonra həmin əlaqələr daha da inkişaf edib, YUNESKO ilə
Azərbaycanın birgə həyata keçirdikləri layihələrin
sayı artıb və təşkilatda respublikamızla
bağlı tədbirlərin təşkili intensiv hal alıb.
YUNESKO-da keçirilən “Azərbaycan günü” bu əlaqələrin
bariz nümunəsidir.
Mehriban Əliyeva 1995-ci ildən
etibarən rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Mədəniyyətinin
Dostları Fondunun xətti ilə festivallar, sərgilər, mədəniyyət
tədbirləri və konsertlər təşkil etməklə,
ölkəmizin mədəni irsinin təbliğinin, onun milli və
regional səviyyələrdə mühafizəsinin təmin
olunması sahəsində böyük xidmətlər göstərib.
Azərbaycanın ənənəvi klassik musiqisini dünya
miqyasında tanıtmaq məqsədilə xanım Mehriban Əliyeva
Bakıda Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin
yaradılmasına nail olub.
Sivilizasiyalararası dialoq
daxil olmaqla, müxtəlif sahələrdə
genişmiqyaslı və fədakar fəaliyyətinə,
qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara diqqətinə,
onların yaşayış şəraitinin
yaxşılaşmasına, təhsilə, həmçinin
islam aləmində görülən işlərə
böyük dəstəyinə görə isə Mehriban Əliyeva
2006-cı il noyabrın 24-də İSESKO-nun Xoşməramlı
səfiri adına layiq görülüb.
Bəşəriyyətin
qeyri maddi irsinin şah əsəri
YUNESKO görkəmli şəxsiyyətlərin
və əlamətdar hadisələrin yubileyləri
proqramı çərçivəsində bir neçə
hadisələrin qeyd olunması üzrə qərar qəbul
edib. Belə ki, Məhəmməd Füzulinin anadan
olmasının 500 illik yubileyi; Kitabi Dədə Qorqud
Dastanının 1300 illik yubileyi; Nəsrəddin Tusinin anadan
olmasının 800 illik yubileyi; Azərbaycan alimi, şərqşünas
Mirzə Kazımbəyin 200 illik yubileyi; Azərbaycanın
görkəmli alimi akademik Yusif Məmmədəliyevin 100 illik
yubileyi; Azərbaycanın məşhur xalçaçı rəssamı
Lətif Kərimovun 100 illik yubileyi; “Leyli və Məcnun”
Operasının ilk tamaşasının 100 illik yubileyi; Azərbaycan
alimi, akademik Musa Əliyevin 100 illik yubileyi; yazıçı
Mircəlal Paşayevin 100 illik yubileyi; rəssam Səttar Bəhlulzadənin
100 illik yubileyləri keçirilib.
Həmçinin Parisdə,
YUNESKO-nun Baş Qərargahında xalça ustası, xalq rəssamı
Lətif Kərimovun 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Azərbaycan
xalça sənəti” mövzusunda IV Beynəlxalq simpozium
keçirilib, “Azərbaycan xalçası” sərgisi təşkil
edilib.
YUNESKO çərçivəsində
həmçinin Mədəni irsin qorunmasına dair normativ aktlara
həsr olunmuş beynəlxalq seminar; YUNESKO-nun dəstəyi və
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşəbbüsü
ilə Bakıda GUAM ölkələrinin mədəni siyasət
üzrə Avropa-Qafqaz-Asiya Observatoriyasının
yaradılması məqsədilə konfrans təşkil
olunub. 2006-cı il 16 yanvar tarixində Bakı şəhərində
“İnformasiya Texnologiyalarının kitabxana işində tətbiqi
və avtomatlaşdırma” mövzusunda M.F.Axundov adına Azərbaycan
Milli Kitabxanası tərəfindən beynəlxalq seminar, Beynəlxalq Muzeylər
Şurasının Azərbaycan Milli Komitəsi tərəfindən
“Muzey menecmenti: Azərbaycan muzeyləri iqtisadi və sosial dəyişikliklərlə
üz-üzə” adlı beynəlxalq konfrans təşkil
olunub. 2006-cı il 15-16 mart tarixlərində YUNESKO-nun Baş
Direktoru və onun müavinlərinin iştirakı ilə Təşkilatın
Baş Qərargahında Xoşməramlı səfirlərinin
İllik Görüşündə YUNESKO-nun Xoşməramlı
səfiri Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə
bağlı bir sıra tədbirlər həyata keçirilib.
Tədbirlər çərçivəsində Qobustan
Dövlət Bədii-Tarixi Qoruğunun YUNESKO-nun
Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilməsi ilə
bağlı Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə iki
Norveç ekspertinin Azərbaycana səfəri təşkil
edilib. Səfərin nəticəsində ekspertlər tərəfindən
YUNESKO-nun tələblərinə uyğun olan Tədbirlər
Planı hazırlanıb.
2006-cı il 19 may tarixində Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin Sərəncamına əsasən ölkəmizlə YUNESKO arasında “Bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi irsinin şah əsəri olan Azərbaycan muğamının qorunması üzrə Milli Fəaliyyət Planının həyata keçirilməsi layihəsi üzrə Saziş” imzalanıb. Muğam ustası Alim Qasımov YUNESKO Beynəlxalq Musiqi Şurasının birinci mükafatını qazanıb. 2003-cü ilin noyabr ayının 7-də Azərbaycan muğamı YUNESKO-da bəşəriyyətin qeyri maddi irsinin şah əsəri elan olunub. 2008-ci ildə məşhur azərbaycanlı bəstəkar və pedaqoq Firəngiz Əlizadəyə YUNESKO-nun “Sülh naminə incəsənət xadimi” fəxri adı verilib.
YUNESKO-nun Baş Qərargahında YUNESKO-nun 60 illik yubileyinə həsr olunmuş “Sivilizasiyalararası dialoq” həftəsi çərçivəsində “Azərbaycan – sivilizasiyaların və mədəniyyətlərin kəsişdiyi yer” adı altında Azərbaycan Günü keçirilib. Azərbaycan günlərində iştirak edən nümayəndə heyətinin rəhbəri, baş nazirin müavini Elçin Əfəndiyev: “YUNESKO-da “Azərbaycan günü”nün keçirilməsi ölkəmiz üçün tarixi hadisədir” deyə bildirib.
YUNESKO çərçivəsində keçirilən tədbirlər siyahısına Atatürk Mərkəzində Azərbaycanın YUNESKO üzrə Milli Komissiyası, Azərbaycan Atatürk Mərkəzi və BMT-nin İctimai İnformasiya Departamentinin birgə təşkilatçılığı ilə Beynəlxalq Ana Dili günü münasibətilə keçirilən Dəyirmi masa da daxildir.
2007-ci il 27 aprel tarixində Mehriban Əliyeva və Azərbaycanda səfərdə olan İSESKO-nun Baş Direktoru Əbdüləziz bin Osman əl-Tüveycri tərəfindən Heydər Əliyev Fondu ilə İSESKO arasında əməkdaşlıq haqqında protokol imzalanıb. 5 il müddətinə əməkdaşlığın əsas prinsiplərini tənzimləyən Protokol elm, mədəniyyət, təhsil sahəsində əlaqələrin inkişafını, birgə layihələrin işlənib həyata keçirilməsini, fəaliyyətin əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur.
Biznes Mərkəzində VII beynəlxalq audiovizual festivalı zamanı "Muğamın ekranlaşdırılması" beynəlxalq layihənin çərçivəsində "Süni bənövşələr" və muğam ustası Fərqanə Qasımovanın həyat və yaradıcılığına həsr olunan "Düşüncələrlə keçən günlər" adlı filmlərin ilk baxışı da mədəni tədbirlər siyahısında mühüm yer tutur.
2007-ci il 19 dekabr tarixində YUNESKO-nun Moskva Ofisi ilə imzalanmış müqaviləyə əsasən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən “GUAM ölkələrinin mədəniyyət siyasəti üzrə İnformasiya Observatoriyası” adlı İnternet saytının yaradılması da bu sahədə atılan mühüm addımdır. Eyni zamanda, 2007-ci ildə YUNESKO-nun maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycanın ənənəvi musiqi atlası” internet saytı yaradılıb.
2008-ci ildə “Gülüstan” sarayında “Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi” mövzusunda keçirilən beynəlxalq forum Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü, YUNESKO-nun və İSESKO-nun dəstəyi ilə təşkil olunub. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 300-dən çox nümayəndə, o cümlədən bir neçə ölkənin birinci xanımları, İSESKO-nun baş direktoru, YUNESKO-nun xoşməramlı səfirlərinin iştirak etdiyi Forumun yekununda Bakı Bəyannaməsi və Birinci Xanımların Bəyanatı qəbul olunub.
Mədəni və təbii irsimiz
Azərbaycanın mədəni və təbii irsinin qorunması məsələsi YUNESKO ilə əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biridir. İçərişəhər memarlıq kompleksi 2000-ci ilin dekabr ayında Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Lakin, Azərbaycanda baş vermiş zəlzələ nəticəsində İçərişəhərin ərazisində yerləşən memarlıq abidələrinə dəymiş zərər və bununla bağlı bir sıra problemlərə görə 4 iyul 2003-cü il tarixində Ümumdünya İrs Komitəsinin 27-ci sessiyasında İçərişəhər kompleksi YUNESKO-nun təhlükədə olan Ümumdünya irs siyahısına daxil edilib. Görülən işlərlə bağlı hər il YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Mərkəzinə hesabat təqdim edilir. Həmçinin YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 2007-ci ildə Yeni Zelandiyada keçirilmiş 31-ci sessiyasında qəbul edilmiş qərara əsasən Qobustan Dövlət Tarixi Bədii Qoruğu Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Azərbaycanın təbii irsinin qorunması məqsədi ilə Hirkan meşələrinin namizədlik sənədləri hazırlanaraq Ümumdünya İrs Komitəsinə təqdim edilib. Hazırda bu istiqamətdə də müvafiq işlər həyata keçirilir.
Təranə Məhərrəmova
Kaspi. -2010. – 21 may. – S.8.