“Başa düşülməkdən çox hiss olunmağımı xoşlayıram”

Tanınmış rəssam Mehriban Əfəndi beynəlxalq müsabiqədə 1-ci yerə layiq görülüb

Bu yaxınlarda Bolqarıstanda Beynəlxalq “Radiance” müsabiqəsi keçirilib. “Free Institute of Intercultural Ex and Education” (Müstəqil beynəlxalq əlaqələr və təhsil institutu) və “FIIEE – MASTER GROUP”un rəhbərliyi və təşkilatçılığı ilə keçirilən müsabiqədə 22 ölkə və 123 rəssam iştirak edib. Tanınmış rəssam Mehriban Əfəndi müsabiqədə 1-ci yerə layiq görülüb.

Daxili təhtəlşüurun məhsulu

- Necə oldu ki, bu müsabiqəyə dəvət aldınız?

- Beynəlxalq “Radiance” müsabiqəsinə yay aylarında dəvət aldım. Bu, artıq onların keçirdiyi sayca 7-ci müsabiqədir. Onlar mənə «Sənin əsərlərin çox maraqlıdır» - deyə dəvətnamə göndərdilər. Müsabiqənin mövzusu” “Xalqının qədim kodları” idi. Müsadiqənin şərtlərinə görə hər bir rəssam müsabiqəyə 3 əsər göndərməli idi. Mən də mətnə görə 3 işimi – «Gecənin mistikası», «İmpressiya», «Yaz təranələri» əsərlərimi göndərdim. Oktyabrın 15-də məlum oldu ki, 123 ölkənin içərisində 5 ölkə – Rumıniya, İtaliya, Tayland, Moldova və Azərbaycan nominant seçilib. Oktyabrın 26-da müsabiqənin qalibi olmağım haqqında mənə sertifikat göndərildi. Onlar özləri də saytlarda yaydılar ki, müsabiqənin qalibi Azərbaycan rəssamı Mehriban Əfəndidir.

- Gərək ki, bir neçə ay əvvəl Portuqaliyada «Sürrealizm bu gün» müsabiqəsində iştirak etmişdiniz.

- May ayında Portuqaliyada Bissaya Baretto Fondunun təşkilatçılığı və sponsorluğu ilə “Beynəlxalq sürrealizm bu gün” adlı sərgi açıldı. İnternet saytımda əsərlərimi görən tanınmış portuqaliyalı rəssam, sərginin kuratoru Santyago Ribero məni sərgiyə dəvət etdi və bildirdi ki, sizin əsərləriniz özünəməxsusluğu, xüsusi rəng çalarları və qeyri-adiliyi ilə seçilir. Bu mötəbər sərgidə 31 ölkədən 56 müasir sürrealist rəssamın əsəri nümayiş olunurdu. Fondun iki il ərzində keçirdiyi tədqiqatının nəticəsi olaraq əvvəlcə 55 rəssam sərgiyə qatılıb. Mən bu sərgidə iştirakımla 56-cı rəssam kimi 31-ci ölkəni təmsil etdim. Beləliklə, «31 ölkə, 56 rəssam, 56 əsər» başlığı altında çox maraqlı bir sərginin iştirakçısı oldum. İndiyə qədər də Portuqaliyanın KİV-ində həmin sərgini işıqlandırırlar. Mən «Muğam» əsərimi sərgiyə göndərdim. Bu sərgidə isə hər bir rəssam yalnız bir əsəri ilə çıxış etməli idi. Həmin sərgidə dünyanın çox məşhur sürrealist rəssamları çıxış edirdi. O rəssamlar özlərinə kolleksiya toplayaraq kiçik bir yaddaş muzeyi yaradıblar. Çünki indiki dövrdəki peşəkar sürrealist rəssamların əsərləri də gələcəyə qalmalıdır. Tədbirin nəticəsi kimi mənə əsərimlə bərabər kataloq göndərildi.

Bundan əlavə, mən bir çox beynəlxalq layihələrdə iştirak etmişəm. Artıq beynəlxalq rəssam kimi tanınıram. 2003-cü ildə Avstraliyada kompyuter rəssamlarının qatıldığı «Kibernetika stolumuza» adlı beynəlxalq sərgidə iştirak etmişəm. Sərginin kuratoru “sənin əsərlərin o qədər maraqlıdır ki, biz bunu kompyuterlə edə bilmirik. Çox istərdik ki, sən bizimlə işləyəsən və adın bizimlə çıxsın” deyə mənə dəvət göndərdi. Məni həmin sərgidə iştirak edən rəssamların onluğuna salmışdılar. Onların doqquzu kompyuterlə işləyən rəssamlar idi. Bu, mənim üçün böyük nailiyyət idi. Çünki kompyuterdə işləyən rəssamlar artıq hesab edirlər ki, əllə işləyən klassik rəssamlar geridə qalıb və onlar maraqlı ola bilməzlər.

- Bu gün sürrealizmi necə qəbul edirlər? Axı Salvador Dalini də zamanında qəbul etmirdilər?

- Vaxtilə rəssamlıq məktəbində oxuyanda özüm də belə bir münasibəti hiss edirdim. Bir çox rəssamlar klassik formadan kənara çıxmağa qoymurdular. Bu gün də bu, mübahisəli məsələdir. İndiyə kimi deyirlər ki, bunlar klassikanı dağıdırlar. Ancaq Salvador Dali özü deyib ki, klassikanı bilməyən, incəsənətin qanunlarını dəqiqliklə tədqiqat etməyi bacarmayan rəssam peşəkar baxımdan sürrealist ola bilməz. Bu bir növ notu bilməyən adamın musiqi ilə məşğul olmasına bənzəyir. Elə qanunlar var ki, mütləq rəssam onları bilməlidir. Elə bir dövr oldu ki, fotoqraflar meydana gəldi və onların yaradıcılığı ilə klassik rəssamların yaradıcılığına qarşı bir mübarizə forması yarandı. Renessans dövrünün rəssamları dəqiq portret yaradır və realizmi göstərirdilər. Ancaq fotoqrafların meydana gəlməsi ilə bu maraq azalmağa başladı. Fotoqrafiya yüksəldikcə artıq rəssamlığa olan tələbat da azaldı. «Bizim etdiyimizi bunlar da edir» deyə rəssamlar özləri işləməməyə başladılar. Rəssamlar da artıq yenilik istəyirdilər. Ümumiyyətlə, rəssam həmişə yenilik axtarmalıdır. Sürrealizm fantaziyanın daha da inkişafına kömək edir. Bu, imkan verir ki, rəssam öz gördüyünü, istədiyini çəkə bilsin. Sürrealizm daxili təhtəlşüurun bir məhsuludur. Bir var öz dünyanı çəkəsən, bir də var, bir tabloda istədiyini daha geniş formada göstərə biləsən.

Qeyri-adi hisslər

- Bu gün necə yenə də fotoqrafiyanın inkişafı rəssamlığın ayrı-ayrı janrlarına mane olurmu?

- İndi fotoqraflar çox maraqlı proyektlər edə bilirlər. Baxanda ayırd etməyə çətinlik çəkirsən ki, burada texnika rol oynayıb, yoxsa rəssamlıq işidir. Ancaq mənə elə gəlir ki, bütün hallarda bugünkü rəssamlıq da öz sözünü deyir. Eyni zamanda, fotoqraf da çalışır ki, o bu sahədə qeyri-adi işlər etsin. Bu baxımdan inkişaf da gedir. Heç bir sənət adamı istəməz ki, keçmişdəkini təkrar etsin. Öz yolunu tapan, yeni üslublar işlədən, yenilik gətirənlər daha maraqlı insanlara çevrilirlər.

- Əsərlərinizi hamı başa düşürmü?

- Yox, başa düşmürlər. Mən həmçinin başa düşülməkdən çox hiss olunmağımı xoşlayıram. Mənim Amerikada, Hollandiyada, eləcə də Azərbaycanda fərdi sərgilərim olub. Xoşuma gələn o olub ki, «Bu nədir?» - deyə suallar veriblər. Onların müsbət enerjini hiss edib təəssürat altına düşmələri mənim xoşuma gəlirdi. Hiss edirəm ki, həmişə çəkdiklərimlə insanlara enerji aşılayıram. Təkcə sərgilərim deyil, həm də əsərlərimin onlarda olan kompyuter variantları onlara güclü enerji verir. Bunu onlar özləri də mənə dəfələrlə deyiblər. Çalışıram əsərlərim vasitəsilə tamaşaçılarıma gözəl enerji bəxş edim. Amerikalı menecerim Tauni Qriner kataloqumu Montana ştatının Biq Fork şəhərində “Spiritual center” ekstrahisslər mərkəzinin direktoru Stivə göstərəndə, o, heyrətə gələrək deyib ki, bizim 200-dən çox üzvümüz var, onların heç birində belə enerjiyə rast gəlməmişəm. Bu təəssüratdan sonra onlar məni Amerikaya dəvət edib fərdi sərgimi açdılar. Sərgi iştirakçıları etiraf edirdilər ki, əsərləriniz xüsusi enerji daşıyıcısıdır. Sərgidə onlar əsərlərin surətlərini alıb gedirdilər. Çünki bilirdilər ki, bunlar qeyri-adi işlərdir. Əsərlərimin əsas çatdırıcı informasiyası odur ki, bizim hamımıza tək olan Allah tərəfindən verilən qəlb, ruh var. Biz onu həmişə yüksəkdə saxlamalı, pozitiv düşüncələrlə tərbiyə etməliyik. Biz əgər gözəl fikirlərlə yaşasaq, yalnız gözəl enerji alacağıq və ətrafa da bunu yayacağıq.

Rənglərin sirri

- Siz Moskvada animasiya kurslarını bitirmisiniz. Bu sahə üzrə çalışmısınızmı?

- Mən Moskvada «Soyuzmultfilm»in animasiya kurslarını bitirmişəm və bir müddət cizgi filmlərində çalışmışam. Ancaq mən animasiyanın çərçivələrinə sığan bir rəssam olmamışam. Mən sənət baxımından azad bir insanam. Mən «Nu, poqodi»nin multplikatorlarından biri olan Viktor Arsentyev kimi rəssamın tələbəsi olmuşam. Ancaq o özü də mənim işlərimi görəndə «Gör mən kimə dərs deyirəm» - deyə heyrətini gizlətmədi. Hamı bilirdi ki, mən bu sahədə çox qalmayacağam. Bu çərçivə məni sıxırdı. Mən həmişə eyni şeyi çəkə bilməzdim. Bir neçə animasiya filmlərini işlədim. Hətta, Şamil Nəcəfzadənin rəssam kimi assisenti olduğum bir filmi Almaniyada priz aldı. Bu sahədən gedəndə bir çoxları getməyimi istəmirdilər. Elə bir şans yaranmışdı ki, mən «Disney»də işləyə bilərdim. Çünki bizim kursun tələbələrinin çoxu «Disney»də, Avropada, İsraildə özlərinə iş tapdılar. Ancaq animasiya mənim üçün maraqlı deyildi. Eyni şeyi çəkməyin tələbatı həm sənət baxımından vaxtımı alır, həm də öz istədiyim kimi fəaliyyət göstərməyimə mane olurdu. Həm də o vaxt multiplikasiyaya diqqət az idi. Mən hazırda «Azərbaycanfilm» kinostudiyasında çəkilişə hazırlıq şöbəsinin rəisiyəm. Bu vəzifəyə animasiya və kinoda başladığım işlərlə gəlib çatmışam. Sonra kinodan təklif aldım. Bir çox filmlərdə geyim rəssamı kimi iştirak etdim. Alman rejissoru Fayt Helmerin çəkdiyi «Absurdistan» filminin geyim rəssamı kimi Berlin Akademiyası tərəfindən «Ən yaxşı geyim rəssamı» prizini almışam. Bundan əlavə, Rasim Ocaqovun «Otel otağı», Hüseyn Mehdiyevin «Özgə vaxt», «Məkanın melodiyası», «Hacı Qara» filmlərinin geyim rəssamı olmuşam. Bu filmlərdə iş görəndə məndə haradasa azadlıq olub. Ola bilər ki, mən reklamda və ya klipdə işləyirəm – haradasa yaradıcılıq görürəmsə və o məni sıxmırsa, bu mənə çox xoşdur. Ən vacib olan odur ki, rəssam kimi məşğul ola bilirəm. Kinostudiyada balaca bir otağım var. Sovet dövründən sonra buradakı geyim və rekvizit sexi baxımsızlıq vəziyyətində idi. Biz burada böyük bir yaradıcılıq edərək səliqə-sahman yaratdıq. İndi hər dövrə uyğun istənilən bir şeyi tapmaq mümkündür.

- Rənglərin sirrini sonadək tapmaq mümkündürmü?

- Yox…Məni həmişə öz dalıyca aparan rənglərdir. Rənglər məni ruhlandırır. Artıq alimlər sübut ediblər ki, rəng insana böyük qüvvət verir. Hər bir rəngin öz təəssüratı var. Mən artıq hansı işimin insana necə təsir etdiyini də bilirəm. Hansı rəng insanı sakitləşdirir, hansı rəng sağalmağa kömək edir, hansı enerji verir, hansı düşünməyə sövq edir... Bunlar barədə çox müxtəlif fikirlər var. Mən rəngləri Allahın bir möcüzəsi kimi görürəm. Və bunları bir rəssam kimi kətan üzərində yaratmaq qeyri-adi bir hissdir.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 2 noyabr.-S.11.