“Həyatımı televiziyasız təsəvvür edə bilmirəm”

Sabir Ələsgərov: «Rayonlarda insanlar mənə deyirdilər ki, sizi həmişə qutunun içində görmüşük»

54 il əvvəl Zaqafqaziya ölkələri arasında ilk dəfə Bakıda ağ-qara rəngdə göstərən televiziya fəaliyyətə başlayıb. Bu gün Azərbaycanda televiziyanın yaranmasından 54 il ötür. 1956-cı il fevralın 14-də Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, yəni, AzTV yayıma başlayıb.

Ömrünün 44 ilini bu televiziyaya həsr edən Xalq artisti Sabir Ələsgərov hər il bu bayramı doğum günü kimi qarşıladığını deyir:

İkinci ailə

- Bu gün mənim üçün ən əziz bayramdır. Ömrümün 44 ilini Azərbaycan Televiziyasında keçirmişəm. 3 ildir ki, ANS-də işləyirəm. Gecəm və gündüzüm televiziya ilə bağlı olub. Televiziya mənim üçün ikinci ailədir. Həyatımı televiziyasız heç cür təsəvvür edə bilmirəm. Ona görə də hər il bu bayram yaxınlaşanda elə bilirəm ki, anadan olduğum gündür.

- Bəs bu illərin sizə qazandırdığı nə olub?

- Bu illər mənə şan-şöhrət, insanların böyük hörmətini qazandırıb. Mən cavan yaşlarımdan efirdə görünmüşəm. Xüsusən rayonlarda insanlar mənə deyirdilər ki, sizi həmişə qutunun içində görmüşük. İndi isə sizinlə canlı ünsiyyətdə olmaq bizim üçün çox xoşdur. Özümə çoxlu dost qazanmışam. Əqrəb bürcündən olmağıma baxmayaraq, mən çox sakit adamam. Ona görə də ətrafımda olanlar həmişə məndən razı qalıblar. Əgər sənin əməyinə qiymət verilirsə sən bundan fərəhlənirsən və gələcəyə daha inamla baxırsan. Mən buna görə rəhbərliyimizdən, ölkə rəhbərliyindən, xüsusən ulu öndər Heydər Əliyevdən çox razı olmuşam. O, mənə hər şey verdi – Xalq artisti, Prezident təqaüdü. Dövlət başçısı İlham Əliyev mənə üçotaqlı mənzil verdi. Bütün bunlar mənim əməyimə verilən qiymətdir. Bu qiymətə görə də deyirəm ki, əməyim hədər getməyib. Xalqımızın, dövlətimizin qarşısında nəsə eləmişəm və nəyəsə nail olmuşam ki, məni bu cür şöhrətləndiriblər.

Levitanın tələbəsi

- Sizə köhnə illərdəki kimi «diktor», yoxsa müasir dövrə uyğun olaraq «aparıcı» deyəndə xoş gəlir?

- Mən 30 ildən çox diktor kimi fəaliyyət göstərmişəm. O zaman Moskvada kurslar var idi. Bizi təcrübə keçmək üçün Moskvaya "Debüt" radiosuna göndərərdilər. Mən Yuri Borisoviç Levitanın kursunu qurtarmışam. Biz Moskvadan çox şey götürdük. Bizə kurs keçən rejissor bir gün radioda veriliş hazırlayıb, montaj etməsindən danışdı: "Levitan gəlib "olarmı mən SSRİ-nin Müdafiə Nazirliyinin əmrini oxuyum?" - deyə soruşdu. Mən də fikirləşdim ki, yəqin bir vərəq həcmində mətndir, vaxtı çox almayacaq. O, vaxtımı 40 dəqiqə aldı. Mətni bir neçə tərzdə oxudu. Sonra məndən "necə oxudum?"- deyə soruşdu. "Həmişəki kimi" - deyə cavab verdim. "Necə həmişəki kimi?" Dedim ki, Yuri Borisoviç, daha o dövran getdi. O pafos, hündürdən oxumağın vaxtı deyil. Camaat indi dəyişib. İndi danışıq tərzi tamam başqadır. O, fikrə getdi. Aradan iki ay keçdi. Bu müddətdə onu görmədim. Sonra rastlaşanda dedi ki, mən evdə çox məşğul oldum. Məndə alınmır. Qorxuram ki, bığsız Budyonnı alınar. Mən də onda başa düşdüm ki, bu, Levitandır. Levitan tarixə belə düşüb, belə də qalmalıdır".

O zaman hamı bizə «diktor» kimi müraciət edirdi. Ancaq o zaman aparıcılar da var idi. Hansısa şair, yazıçı və yaxud hər hansı bir sahə ilə bağlı veriliş aparanlara aparıcı demək olardı. Biz isə birbaşa əlimizdəki vərəqlə insanlarla ünsiyyətdə olurduq. Proqram oxuyur, verilişlərin elanlarını verirdik. Böyük verilişlərdə aparıcı kimi getsək də, diktor kimi təqdim olunurduq. Diktor sözü bizim üçün çox əzizdir.

- Sizin üçün televiziya və ya radioda işləməyin fərqi vardımı?

- Mən radioda fəaliyyətə başlamışam. Məni televiziyaya keçirəndə istəmirdim. Həm o kollektivə öyrəşmişdim, həm də o kollektivdə bizim Aydın Qaradağlı, Fatma Cabbarova, Züleyxa Hacıyeva, Ramiz Mustafayev kimi istedadlı diktorlarımız danışırdı. Biz onlardan çox şey öyrənmişik, ilk addımlarımızı onların rəhbərliyi altında atmışıq. İnanın ki, mən o kollektivdən ayrılmaq istəmirdim. Ancaq rəhbərlik baxış keçirtdi və mən televiziyada işləməli oldum. Yavaş-yavaş televiziyaya da alışdım. Sonra mənim üçün heç bir fərqi yox idi. Çünki sən eyni səslə camaata xəbəri çatdırırsan.

Səsin yerindədirsə...

- Bəzən müğənnilər və ya aktyorlar haqqında «səhnədən vaxtında getməlidir» sözləri işlədilir. Bu fikrin diktorlara nə qədər aidiyyatı var?

- Əgər səsin yerindədirsə, beynin işləyirsə, səhhətin normaldırsa, mənə elə gəlir ki, səsinin imkanlarından istifadə edərək isləməlisən. Heç olmasa kadrarxası mətinlər oxumalısan. Tərif kimi səslənsə də, qeyd etməliyəm ki, mənim səsim çox adamların xoşuna gəlirdi. Xüsusən kardarxası mətnləri oxuyanda çox tərifləyirdilər. Səs əsas meyardır.

Biz bu sənətə o qədər aludə olmuşuq ki, indi də özümüzü onsuz təsəvvür edə bilmirik. Məsələn, mən başqa sahədə çalışa bilməzdim. Bəlkə yenidən həyata gəlsəydim yenə də bu sənəti seçərdim. Çünki bu sənət mənim üçün hər şeydir. Cavanlıqda heç ağlıma da gəlməzdi ki, diktor olacağam. Qismət elə gətirdi ki, bu sənətə gəldim və buna görə də taleyimdən çox razıyam.

- Sizcə hər bir kəs öz səsini cilalayıb diktor kimi çalışa bilərmi?

- Əvvəllər biz televiziya vasitəsilə müsabiqələr elan edərdik. Bizə xüsusən ali təhsilli, rus dilini bilən gənclər lazım idi. Cavanlar da çox gəlirdi. Bəzən 300-400 adam müraciət edirdi. Biz onların içindən 3-4 nəfəri seçirdik. Əsas səsdir, daha sonra xarici görünüş, dilində qüsurun olmaması, apardığı verilişə dair anlamın olması. Yazılan mətndən əlavə bəzi ədəbiyyatları da oxumalısan. Yadımdadır, bir akademiki televiziyaya dəvət etmişdik. Mən onunla müsahibə aparmalı idim. Mövzu ekologiya ilə bağlı idi. O, veriliş öncəsi özünü çox itirdi. O zaman da verilişlər qabaqcadan yazılmırdı. Mən köməkçi suallarla onun diqqətini özümə cəlb elədim və bu qayda ilə onu vəziyyətdən çıxardım. Veriliş bitəndən sonra «Sən ki, məni bu vəziyyətdən yaxşı çıxardın, imkanım olsaydı sənə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını verərdim» - dedi. Bu baxımdan aparıcının veriliş haqqında anlamı olmalıdır ki, tamaşaçılara mövzunu çatdıra bilsin.

Gözəl ideya

- O zaman televiziyada diktorlar qarşısında qoyulan tələblər nə idi? Hansı ki, siz bu gün həmin çərçivələrin dağıldığını görürsünüz?

- O zaman biz çərçivədən kənara çıxa bilməzdik. Mətndə nə yazılmışdısa, ancaq onu oxuya bilərdik. İndiki aparıcılar isə ağızlarına gələni danışırlar: gülürlər, qışqırırlar, oynayırlar…

Bizim vaxtımızda qalstuksuz efirə çıxmaq olmazdı. İndi isə müxtəlif geyimlərdə efirə çıxırlar. Mən bunun əleyhinəyəm. Sən xalq qarşısına çıxırsansa abırlı olmalısan. Xalqın zövqünü oxşamalısan. İş orasındadır ki, yeni nəsil də bizi bəyənmir. Deyirlər ki, siz qocalmısınız, o dövr keçib, indiki dövr bunu tələb edir. Hər halda biz öz adət-ənənəmizi qorumalıyıq. Mən verilişlərin çoxundan narazıyam. Dedi-qodu çoxdur. Hamı bir-birinin dalıyca danışır. Əvvəllər heç vaxt görməmişdik ki, məsələn Şövkət Ələkbərova Sara Qədimova və ya Nərminə Məmmədova haqqında xoşagəlməz bir söz işlətsin. Belə şey eşitməmişik. Bizim cavanlığımız onların əhatəsində keçib. indiki müğənnilər ya gözügötürməzlikdən, ya da başqa səbəblərdən efirdə xoşagəlməz sözlər danışırlar. Elə şeylər var ki, onu efirdə danışmaq, xalqın qarşısına çıxarmaq olmaz. Bütün bunları çərçivəyə salmaq lazımdır. Tamaşaçı baxımlı verilişlər istəyir. Azərbaycan Televiziyasında və İctimai Televiziyada da musiqi ilə bağlı belə verilişlər olur.

- Məgər bütün bunlar bugünkü efirin tələbidir?

- Sözsüz ki, bu günün tələbidir. Ancaq bunu hər verilişə aid etmək olmaz. Bəlkə elə edirlər ki, hər şey çərçivədən kənara çıxır. Verilişin mətninə, formasına uyğun hərəkətlər etmək lazımdır. Mətnə özündən əlavələr etmək olar, ancaq çox şıltaqlıq, təlxəklik lazım deyil. İnanın, mən çox vaxt əsəbiləşib ya kanalı dəyişir, ya da televizoru söndürürəm. Cavan aparıcılar özlərini çox şit aparırlar. Hər halda bizim öz adət-ənənələrimiz var. Həm xalqa layiq veriliş aparmaq, həm də özünü o verilişə uyğun aparmaq lazımdır.

- Bu gün gənc aparıcıların təkmilləşdirilməsi üçün hansısa kurslar varmı? Təcrübəli diktorlar ustad dərsləri keçirlərmi?

- Biz Azərbaycan Televiziyasından təqaüdə çıxandan sonra sözsüz ki, yerimizi cavanlar tutmalı idi. Bu, həyatın qanunudur. Mən ömrüm boyu televiziyada olmamalıyam ki, yerimə adam hazırlamalıyam. Ancaq bilirsinizmi, o məktəbi də dağıtmaq olmazdı. Azərbaycan Televiziyasının illərlə formalaşmış məktəbi var idi. Mən orada öz yerimə 1-2 adam hazırlaya bilərdim və ondan sonra çıxardım. ANS-in prezidenti Vahid Mustafayev məni bu telekanala dəvət elədi. Mən aparıcılarla, xüsusən xəbər oxuyan aparıcılarla məşğul oldum və indi də bu fəaliyyətimi davam etdirirəm. Mənə elə gəlir ki, bu telekanalın aparıcıları çox rəvan, çox səlis danışırlar. Biz veteranlar cavanları öyrətməliyik. Ancaq eşitmişəm ki, Hazırda Azərbaycan televiziyasında belə bir məktəb açırlar. Ora kimlərin dəvət olunacağı haqqında heç bir məlumatım yoxdur. Ancaq düşünürəm ki, bu, çox gözəl ideyadır. Həm operatorların, həm aparıcıların, həm rejissorların hazırlanması üçün belə bir məktəb lazım idi.

- 30- 40 il bundan əvvəl auditoriyanın marağı çağdaş dövrün tələblərindən çoxmu fərqli idi?

- Televiziya kanalları çoxaldı. Peyk antenaları artdı, xarici ölkələrin telekanallarına baxmaq imkanı yarandı. Onların açıq-saçıqlığı bizə siyarət elədi. İndi onlara oxşar, bəzən də lap təkrarı olan verilişlər bizdə də yaranıb. Düzdür, indiki cavanlar tamam başqa ruhda böyüyürlər. O zaman insanlar qapalı vəziyyətdə idilər. Onların xarici ölkələrə belə çıxışları yox idi, onlar yalnız ölkə televiziyasına bağlı idilər. Biz də çalışırdıq ki, öz millətimizə xas olan hərəkətləri edək və verilişlər aparaq. Bəzən bu aparıcıları heç qınamıram da, sadəcə, düşünürəm ki, həddən artıq şitlik eləmək olmaz. Çünki televiziyaya bütün yaş təbəqələrini əhatə edən adamlar baxır.

- Axşam evə gələndə bir tamaşaçı kimi televiziyada hansı verilişə baxırsınız?

- Mən ən çox xəbərlərə baxıram. Xüsusən də ANS-in xəbərlərini diqqətdə saxlayıram. Çünki orada mənim tələbələrim danışır. Mən də onların səhvlərini tutub diqqətlərinə çatdırıram. Cavan vaxtlarımda idmana münasibətimiz başqa cür idi. İndi isə idman məni özünə o qədər cəlb eləmir. Maraqlı musiqili verilişlər, maarifləndirici proqramlar var. Bu cür verilişlər heç olmasa tamaşaçıya nə isə verir. Məsələn, Az.TV-də və ANS-dəki «Ağıl dəryası»ndan çox şey öyrənmək olur. Mən bu cür verilişlərin tərəfdarıyam.

Unudulmaz xatirələr

- Azərbaycan Televiziyasında işlədiyiniz illərlə bağlı ən çox yaddaşınızda nələr qalıb?

- Yaddaşımda çox gözəl xatirələr var. Məsələn, Roza Tağıyeva, Ofeliya Sənani, Tamilla Məmmədzadə və o nəslin digər diktorları ilə görüşəndə elə bil əziz adamını görürsən. Biz o kollektivdə çalışanda 7-8 nəfər idik. Sanki bir ailənin üzvləri, bacı-qardaş kimi idik. İndi onlarla görüşəndə köhnə günlər yada düşür. O illər mənə gələn çoxlu məktubları, haqqımda yazılan qəzet məqalələrini, foto şəkilləri saxlayıram. Bunları «Xatirələrim» adı altında çap etdirəcəyəm. Ömrüm çatsa “Xatirələrim”i başa çatdıracağam.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 6-8 noyabr.- S. 8.