Qulu Xəlilov - 80

Yaşamaq uğrunda mübariz

O, milli ədəbiyyatşünaslıq tariximizdə əbədiləşən şəxsiyyətlərdəndir. Görkəmli müəllim-pedaqoq, elmlər doktoru, professor, tənqidçi, Əməkdar mədəniyyət işçisi, Əməkdar elm xadimi Qulu Xəlilovun həyat yolu özündən sonra gələn nəsillər üçün dəyərli örnəkdir, desək səhv etmərik. Qələm yoldaşlarının, müəllim həmkarlarının, tələbələrinin yaddaşında o, xeyirxah insan, fədakar alim, həm də xalqını, torpağını məhəbbətlə sevən vətəndaş kimi qalıb. Bu gün 80 yaşı özü həyatda olmadan qeyd edilən görkəmli alimin adı hər yerdə ehtiramla anılır.

Q.Xəlilov milli ədəbiyyatşünaslıq elmi sahəsində apardığı çoxşaxəli tədqiqatları ilə müasir elm tarixində bir alim kimi sözünü deyib. Ədəbiyyatımızın yorulmaz tədqiqatçısı kimi ədəbi-poetik düşüncənin tədqiqində yeni çığır açıb. Görkəmli alim sanballı elmi-nəzəri monoqrafik, tənqidi əsərlərin, yüzlərlə publisistik yazıların müəllifi kimi tanınıb. Onun Azərbaycan romanının inkişaf tarixinə dair fundamental əsəri ədəbiyyatşünaslığımız üçün qiymətli tədqiqat nümunəsi sayılır.

Qulu Xəlilov təcrübəli müəllim, intellektual səviyyəsi ilə fərqlənən pedaqoq kimi müəyyən bir nəslin tərbiyəsində mühüm rol oynayıb. Onun üçün müəllim adı təkcə dildə deyil, fəaliyyətində də ideallıq nümunəsi idi. Qulu Xəlilov üçün hər işdə nümunəvilik həm məsuliyyət, həm də şərəf işi idi.

Həmişə deyirmiş ki, müəllimlər həm ağıl və zəkaları, həm də mənəvi-əxlaqi keyfiyyətləri ilə nümunə olmalıdırlar. Qulu Xəlilov öz peşəsinin vurğunu idi.

Vətənpərvər pedaqoq uzun illər Bakı Dövlət Universitetində mühazirələr oxuyub. Dərs dediyi tələbələr onunla ünsiyyətdən təkcə elmin sirlərinə deyil, həm də həyat dərslərinə yiyələnirdilər. Görkəmli alimin hər bir dərsi, hər bir mühazirəsi onları həyata hazırlayırdı.

Qulu Xəlilovun yaradıcılığında insan amili, xalqın mənafeyi hər zaman ana xətlə keçib. Onun "Yaşamaq istəyirəm", "Qocaların söhbəti", "Qulun yaman kişnədi", "Müəllimə", "Hörümçək", "Tənha palıd", "Bir də gəlmə" və digər əsərləri oxucuların stolüstü kitabına çevrilib. Sonradan bu siyahıya istedadlı qələminin gücü ilə ərsəyə gələn "Ömrün baharı", "Atam və mən" kimi romanları, "Yaylaqda", "Qocaların söhbəti", "Umusuq" və s. hekayələri də qarışıb.

Qulu Xəlilovun "Yaşamaq istəyirəm" adlı aftobioqrafiq povesti böyük bir nəslin tərbiyəsində mühüm rol oynayıb. Müəllifin qeyri-adi həyat eşqi insanların həyata olan inamlarını artırmağa, həyata bağlanmalarına, ümidlə yaşamalarına kömək edib. Yazıçının əsərlərini oxuculara sevdirən onların xalqa yaxın olması, insanların kədər və sevincinin, yaşamlarının təbii dillə nəql olunması, həyat problemlərinin qabardılmasıdır. Xalqın içindən çıxan yazıçı elə xalqın həyatını qələmə alıb. Qulu Xəlilov hələ tələbəlik illərindən mətbuatda özünün məqalə, məktub, oçerkləri, hekayələri, ədəbi-tənqidi yazıları ilə çıxış edib.

Qulu Xəlilovun bir insan olaraq özü kimi sadə, ancaq maraqlı bir tərcümeyi-halı var. O, əzablı uşaqlıq illəri yaşayıb. Güzəranları ağır olan ailələrinə kömək üçün gecə-gündüz çalışıb. Yaşına uyğun olmayan ağır fiziki işlərlə məşğul olub. Daha sonra Axşam fəhlə-gənclər məktəbində təhsil alıb. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika şöbəsinə daxil olana qədər hər anında onu müşayiət edən çətinliklərlə dolu həyat universitetini bitirir. Yaşadığı çətinliklər, qarşılaşdığı haqsızlıqlar onu mətinləşdirir, düşüncələrini, dünyagörüşünü formalaşdırır. Sonradan həyatın özü də onun əsərlərinin əsas qəhrəmanına çevrilir.

Qulu Xəlilov bütün fəaliyyətini xalqın maariflənməsinə, ədəbi zövqünün formalaşmasına həsr edən ziyalı idi. “Elə adamları ziyalı adlandırmaq olar ki, vətən və torpaq uğrunda, xalqın səadəti yolunda bütün şüurlu həyatını şam kimi şölələndirərək ağlını, bilik və təcrübəsini bu böyük amala həsr etsinlər. Çətin məqamlarda belə, əsl insani ləyaqətlərini itirməyərək mərdliklərini, təmizliklərini, əqidə və məslək bütövlüyünü qoruyub saxlasınlar” deyə o, bildirirdi. Ona görə, ziyalının problemi xalqın problemi, xalqın problemi ziyalının problemi idi. “Ziyalı xalqın övladıdır. Onun yol göstəricisidir. Ziyalı sözündə bir nur, işıq var. İnsanpərvərlik və xeyirxahlıq var, cəmiyyətin, millətin varlığına, gələcəyinə ayıq-sayıq baxış var" deyən Qulu Xəlilovun ömrü bu nura, bu işığa bələnmişdi.

Qulu Xəlilov böyük ürəyindən süzülüb gələn, səmimi duyğularla qələmə aldığı əsərləri və yaddaşlara həkk olan, qəlblərə köçən pedaqoji fəaliyyəti ilə əbədiyyət zirvəsinə yüksəlib. Nahaq yerə “əsl yazıçıların mükafatı əbədiyyətdir” söyləmirlər. Əbədiyyətə qovuşmaq üçünsə ilahi istedad, yorulmaz fədakarlıq, bütün əzabları gileysiz qarşılayaraq yaşamaq uğrunda mübarizəyə qoşulmaq və bu mübarizədə qalib olmaq gərəkdir. Qulu Xəlilov kimi.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 27-29 noyabr.- S. 4.