Müslüm – yeganə və nadir şəxsiyyət

Tamara Sinyavskaya: «Əgər biz Müslümü kiminləsə müqayisə ediriksə, deməli, o nadir və yeganə müğənni olmayıb. Ancaq o nadir və yeganə müğənnidir. Hər şeydən əvvəl mənim üçün…»

Müslüm Maqomayevin bu dünyanı tərk etməsindən iki il keçir. O, özünün qeyri-adi baritonu ilə təkcə keçmiş Sovet İttifaqını deyil, bütün dünyanı fəth edib. Opera ariyalarının dahiyanə ifaçısı həmçinin estrada mahnılarına da möhür vurub. Onu milyonlar sevirdi. Ancaq həyatında Böyük Teatrın gənc solisti, qaragözlü moskvalı Tamara Sinyavskaya qaldı. Onlar bir yerdə 34 il ömür sürdülər və Sovet İttifaqının ən gözəl ulduz cütlüyü kimi tanındılar. Bu gün də keçmiş ittifaqın respublikaları əfsanəvi müğənnini unuda bilmir. Onun mahnıları yenə də oxunur, xatirəsi əziz tutulur.

23 oktyabrda isə Müslüm Maqomayev adına konsert zalında – Crocus City Hall-da vokalistlərin Müslüm Maqomayev adına birinci beynəlxalq müsabiqəsi start götürdü. Müsabiqədən əvvəl Tamara Sinyavskaya Rusiya mətbuatına müsahibəsində 2 gün davam edən tədbiri böyük musiqi hadisəsi adlandırıb.

Ağır sınaq

- Tamara İliniçna, müsabiqədən nə gözləyirsiniz?

- Mənim çox qəribə hisslərim var. Başa düşürəm ki, bu, hər şeydən əvvəl Müslümün xatirəsinə həsr olunub. Bəlkə bu, onun həyatının davamıdır. Bütün bunlardan razı olmaq mənim üçün çətindir. Mən hər şeyi o qədər də sakit qəbul edə bilmirəm. Fikirləşirəm ki, sınaq çox ağır olub. Müslüm bizim estradanın və operanın kralı idi. Mən bunu tamamilə obyektiv deyirəm. Həmişə də onun uğurlarına başqa tərəfdən yanaşmışam. Müslüm Maqomayev klassikaya və müasir estradaya nə qədər sevinc bəxş edib. Onun yaradıcılığı 20-ci əsrin qızıl fondudur. Sevinirəm ki, həmin mahnılar bu gün də səslənir. Bu baxımından onun xatirəsinə həsr olunan müsabiqəni keçirmək çox çətindir. Ümumiyyətlə, indiyə qədər ayrılıqda opera sənətinə, estradaya həsr olunan müsabiqələr keçirilib. Ancaq iki janrı bir yerdə səciyyələndirən müsabiqə olmayıb.

- Doğurdanmı, bu gün Müslüm Maqomayev kimi iki ampulada – opera və estradanın birgə istedadlı ifaçısını tapmaq çətindir? Hazırkı nümunələr insanları o qədər də qane etmir.

- Əgər mümkünsə, nümunəsiz keçinək. Əgər biz Müslümü kiminləsə müqayisə ediriksə, deməli, o nadir və yeganə müğənni olmayıb. Ancaq o nadir və yeganə müğənnidir. Hər şeydən əvvəl mənim üçün. Müsabiqəyə gəlincə, istərdim Qran-prini o adama verək ki, o, həqiqətən konkursda tələb olunan səviyyəyə layiq olsun. Müsabiqədə rusiyalı bariton Yevgeni Konqurov, Dmitrii Trifonov, Aleksey Safiullin, Maksim Katırov, soprano Karina Serbina iştirak edəcəklər. Digər iştirakçılar isə Azərbaycan, Gürcüstan, Belarus və Moldovanı təmsil edəcək. Biz müraciəti Avropa, yaxın Şərq ölkələrinə və keçmiş SSRİ respublikalarına ünvanlamışdıq. Ancaq biz ən layiqlilərini seçdik. Mən inanıram ki, müsabiqə vokal sənətinin bayramına çevriləcək və publikaya yeni istedadları və adları tanıdacaq.

- Axı müsabiqənin proqramı həddən artıq mürəkkəbdir?

- Sözsüz... İlk növbədə vokal göstəriciləri əsasdır. Geniş diapazonlu gözəl səs olmalıdır – vacib deyil ki, bariton, metso-soprano, tenor və ya soprana olsun. Opera ariyalarından əlavə ifaçıdan müzikllərdən nömrələr, neopolitan mahnıları və sovet dövrünün mahnılarını oxumaq tələb olunur.

- Bəs müsabiqənin münsiflər heyətində kimlər təmsil olunur?

- Jürinin bütün heyəti məşhur adamlardır. Müsabiqənin qonağı və münsiflər heyətinin üzvü Mişel Leqran olacaq. Həmçinin bizim gözəl bəstəkarımız Oliksey Rıbnikov, məşhur maestro Yuri Başmet, gözəl müğənni Tamara Qverdsiteli. Bakıdan Musiqi Akademiyasının rektoru, görkəmli pianoçu, professor Fərhad Bədəlbəyli gələcək. Əlbəttə, jüridə mənim həmkarım və rəfiqəm Yelena Obrazsova da var. Münsiflər heyəti vokal ustalığı ilə yanaşı, artistlik xarizmasını da qiymətləndirəcəklər.

“Heyif ki, o getdi»

- Siz Rusiya Teatr İncəsənət Akademiyasının vokal kafedrasına rəhbərlik edirsiniz. Öz ifaçılığınıza müəllim keyfiyyətində qayıtmaq necədir?

- Bu akademiya mənim üçün heç də ifaçılıq deyil. Mən bura üçüncü kursda oxuyanda gəlmişəm. Onda artıq Böyük Teatrın artisti idim. Mənim musiqi məktəbin və konservatoriya təhsilim vardı. Mənim üçün ifaçılıq çox erkən yaşlarımdan taleyimi bağlıdığım Böyük Teatrla bağlıdır. Mənim orada Qorki kimi «Öz universitetlərim» alındı. Mən səhnədə öz imtahanımı verdim. İosif Mixayloviç Tumanov bizim kursa rəhbərlik edirdi. Mənim bəxtim onda gətirdi ki, həyat yoluma bu cür məşhur şəxsiyyətlər çıxdı. Amma ali təhsil haqqında rəsmi diplomu həm də mənə bu akademiya verib.

- Bu gün musiqi dairələrində söhbətlər gəzir ki, həmin akademiyanın fakültələrində tələblər daha da sərtləşərək yüksək peşəkar səviyyəyə qalxıb. Siz tarixə həmin akademiyanın diplom işində tələbəyə iki yazan ilk pedaqoqu kimi düşmüsünüz.

- Mənim həmin qıza yazığım gəldi. Onun diplom işində oxumaq istədiyi partiya gücü xaricində idi. Sonradan düşündüm ki, həmin qiymət təkcə onun günahı deyildi. Hansısa mənada müəllimin də günahı idi. Nəticə o qədər də yaxşı olmadı. İndi ona görə də akademiya qorxur, başa düşür ki, plankanı yüksəkdə saxlamaq lazımdır. Mən öz işimə həmişə yüksək keyfiyyətlə yanaşmağı adət etmişəm. O yazıqlar da yəqin ki, məndən qorxublar. Onların 18-20 yaşları vardı. Sonra mən bir qədər özümə gəldim. Mənim sinfimdə ab-hava normal idi. Heç kim qorxudan özünü itirmirdi. Ona görə də həmin sinifdən istedadlı ifaçılar çıxdı.

- Siz səkkiz il bundan əvvəl Böyük Teatrdan getmisiniz.

- Mən 2002-ci ilin 30 martında axırıncı tamaşada oxumuşam. Bu mənim sevimli «Çar gəlini» tamaşam idi. Tamaşa Böyük Teatrın solisti, görkəmli müğənni Mariya Petrovna Maksakovanın 100 illiyinə həsr olunmuşdu. Həyatda necə də hər şey halqa kimidir. Mən həmin akademiyada diplom imtahanı verəndə o, komissiyanın sədri idi.

- Siz Böyük Teatrdan getməyə tələsmədinizmi?

- Ağılla düşünəndə tələsmədim, ürəklə fikirləşəndə ola bilər ki, tələsmişəm. Mənim bir çox həmkarlarım hələ də oxuyurlar. «Necə? O, hələ də oxuyur?» replikasını eşitmək o qədər də xoş deyil. Mən «Heyif ki, o getdi» fikrinə üstünlük verirəm.

- Böyük Teatr indi sizi çəkmir?

- Yox, çəkmir... Bu artıq mənim teatrım deyil. İlk növbədə orada insan münasibətləri tamam özgələşib. İndi ora gələn cavanlarda qəribə bir özünəvurğunluq yaranıb. Bizim vaxtımızda isə «Mən ifaçıyam» demək üçün illər lazım idi. Ola bilər, müasir ölçülərlə bu, kimin üçünsə normaldır. Ancaq mən belə bacarmaram və istəmirəm. Görünür bu, tamam başqa əsr və ayrı tərbiyədir. Mən həmişə özümün bütün həmkarlarımın, səhnə işçilərimin adını əzbərdən bilirdim. İndiki teatrda isə məni əhatə edən həmin divarlar yoxdur. Mən özümün teatrda tarixi vəzifəmi bitirmişəm. Orada mənim ömrümün ən gözəl illəri keçib. Qrimin, hətta tozların qoxusu da mənə doğma idi. Nə zaman mənim gördüyüm Böyük Teatr açılarsa, hansısa qismdə mən ora mütləq gedərəm. Ancaq ətrafımda səs küylərin olmasını istəmirəm. Mən əzəldən təntənəni sevmirəm.

- Sizin sözlərinizdən adam kədərlənir. Nəsə elə bil ki, ədalətsiz alınıb?

- Kədərlidir – əlbəttə. Ədalətsiz olmasını isə deyə bilmərəm. İndi həyatın və estetik zövqlərin tələbi başqadır. Müəyyən dövrə qədər mən özümü çox normal hiss edirdim: mənim küçəmdir, mənim evimdir, mənim teatrımdır. Ancaq birdən hiss etdim ki, hər şey elə bir ani olaraq keçib gedib və bunda sən özünü günahkar hesab edə bilməzsən.

- Evdə özünüz üçün oxuyursunuz?

- Özümü yaxşı hiss edəndə yavaş-yavaş oxumağa başlayıram. Birdən saata baxıram: aman allah, səhər onun yarısından oxuyuram, yazıq qonşular! Düzdür, indiyədək bir kəs qapımı döyməyib. İndi mənə oxumaq çox mane olur. İlk növbədə səhhətimdə problemlər var. Bundan əlavə, yaddaşım sağlam olsa da, öz oxumağımı qiymətləndirə bilmirəm. Əvvəllər mənim oxumağıma Müslüm qiymət verirdi. İndi isə onun qiyməti yoxdur…

İncə nüanslar

- Nə üçün siz Müslüm Maqomayevlə bircə dəfə də operada oxumamısınız?

- Ona görə ki, o, Bakının opera səhnəsində və demək olar ki, bütün Sovet İttifaqının səhnələrində oxuyurdu. Onu iki dəfə Böyük Teatra dəvət etdilər. Amma təəssüf ki, biz bu böyük səhnədə onunla qarşılaşmadıq.

- Bu doğrudurmu, Paxmutova və Dobronravov Müslüm Maqomayev üçün «Melodiya», sizin üçün isə «Əlvida sevgilim» mahnılarını yazıblar?

- Hə, əlbəttə. Bu növbəti mübahisələr idi. Qadınlar ona necə yaxınlaşmağın yollarını axtarırdılar. Bu nüanslar hamısı olub və bunun haqqında kitab yazmaq lazımdır.

- Planlaşdırırsınız?

- Bilmirəm, gücüm yoxdur, həm də bütün bunlar çox şəxsidir.

- Bu gün sizin ətrafınızda kimlər var? Kimlərlə ünsiyyət qurursunuz?

- Ondan başlayaq ki, institutdan başqa demək olar ki, heç yerə getmirəm. Bu, demək olar ki, mənim peşəmin davamıdır. Mən bunsuz yaşaya bilmərəm. Adamlar arasında olmaq mənim üçün çətindir. Əlbəttə, hamısı öz münasibətində nəzakətli olmağa çalışır. Mən kompyuterlə də ehtiyatla məşğul oluram. Hərdən You Tube məni məşğul edir, maraqlı musiqilər dinləyirəm. Ancaq internetlə o qədər də maraqlanmıram. Ancaq maraqlananda bu mənim xoşuma gəlir. Hərdən də mənə elə gəlir ki, kompyuter məni vampirləşdirir.

- Bəs dostlar?

- Şükür allaha, Müslümün dostları məni tək buraxmır. Onlar həmişə məni axtarırlar, həmişə yanımdadırlar, Buna görə onlara minnətdaram!

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 26 oktyabr.- S. 9.