“Sözümü hələ deyə bilməmişəm”

Akademik Milli Dram Teatrın aktyoru, Xalq artisti İlham Əsgərov yeni mövsümdə teatr aləmində yeniliklərin baş verəcəyinə əmindir

Milli teatrımızın 138-ci mövsümü başlayıb. Ayrı-ayrı teatrlarda repertuarlar təzələnir, yeni tamaşaların məşqləri gedir... Bir sözlə teatr kollektivləri tamaşaçıları yeni tamaşalarla sevindirmək istəyirlər. Artıq şoudan, bayağı verilişlərdən yorulan tamaşaçı da yeni mövsümdən sanballı tamaşalar gözləyir.

Akademik Milli Dram Teatrın aktyoru, Xalq artisti İlham Əsgərov ümumən teatr aləmində yeniliklərin baş verəcəyinə əminliyini gizlətmir:

Yeni islahatlar ümidi ilə

- Yeni teatr mövsümü sizə hansı yenilikləri vəd edir?

- Yaxşılığa doğru çox işlər olacaq. Ona görə də yeni mövsümdən çox şeylər gözləyirəm. Teatrın yeni direktoru İsrafil müəllimin gözəl ideyaları və planları var. Hətta eşitmişəm ki, teatrımızda dublyaj studiyası açılacaq. Teatrın məşqlərindən, tamaşalarından əlavə, orada da məşğul olacağıq. Biz də direktorun ideyalarının həyata keçməsini ümidlə gözləyirik. Biz yeni binamızda tamaşaları 2011-ci ildə göstərəcəyik. Ancaq bunun hansı ayda baş verəcəyini dəqiq bilmirəm. Həmin binada çoxlu islahatlar həyata keçəcək. Hər halda biz yalnız yaxşı işlərə ümid edirik.

- Yaxşı işlər deyəndə yalnız yaxşı tamaşaları nəzərə tutursunuz?

- Əlbəttə, bizim işimiz tamaşaçıya yaxşı tamaşa təqdim etmək, onu maarifləndirməkdir. Böyük teatr sənətinin böyük məqsədi gözəl tamaşalarla tamaşaçını maarifləndirmək, zövqünü təkmilləşdirməkdir.

- Hazırda teatrda hansı tamaşaların məşqləri gedir və sizə hansı əsərlərdə rol həvalə olunub?

- Hal-hazırda teatrda İlyas Əfəndiyevin «Qarabağnamə» («Hökmdar və qızı») əsərinin məşqləri davam edir. Bu əsər 14 il teatrımızın repertuarında oynanılıb. Ancaq indi yeni quruluşda təqdim olunacaq. Mənə də həmin tamaşada İbrahim xan rolu verilib. Hazırda tamaşanın stolarxası oxu mərhələsidir.

Hər dövrün öz tələbi

- Nə üçün bu gün bizim tamaşaçılar «Teatrlarda heç bir yaxşı tamaşa yoxdur» fikrində israrlıdırlar?

- Bu sözü çox vaxt teatra gəlməyən adamlar deyir. Yaxşı tamaşalarımız çoxdur. Hər bir işin zəifi də, ortababı da, güclüsü də olur. Eləcə də bu bizim işimizə aiddir. Sadəcə, bunları təyin etmək üçün teatra gəlmək lazımdır. Zəif tamaşaları biz də görürük. Amma, o səhvləri aradan qaldırmaq lazımdır.

- Zəif tamaşaların səhnəyə yol tapmasının səbəbini necə izah edərdiniz?

- Səbəblər çoxdur. Ya əsər, ya rejissor, ya aktyor oyunu zəif olur. Düzdür, elə zəif əsərlər də var ki, aktyorların ifası və ya rejissor işi onu yüksəldir. Bizim gözəl aktyorlarımız və rejissorlarımız var. Onlara yaxşı şərait yaradıb, yaxşı da məhsul tələb etmək olar.

- Bu gün həm teatr mütəxəssisləri, həm də sıravi tamaşaçılar tərəfindən «Bu gün səhnəmizin Sidqi Ruhullası, Ələsgər Ələkbərovu, Hökümə Qurbanovası, Leyla Bədirbəylisi yoxdur» kimi fikirlər səslənir. Bu təəssüf dolu fikirlərə siz də qatılırsınız?

- Hər dövrün öz gözəl sənətkarı olub və olacaq. Hər dövrün də öz tələbi var. Əgər bu dəqiqə Sidqi Ruhulla və ya Ələsgər Ələkbərov dirilib gəlsə onlara yaxşı rejissor və ya əsər lazımdır. Hər bir əsərə müraciət etmək olmaz. Tamaşaçılara tərbiyəvi əhəmiyyəti olan əsərlər əsasında hazırlanan tamaşalar təqdim etmək lazımdır. Görün o vaxt aktyorlar hansı tamaşaları oynayıblar? Onlar klassik əsərlərdə yetişiblər. Bu gün bizə klassik əsərlər hər şeydən vacibdir. Düzdür, müasir əsər də lazımdır. Ancaq müasir əsəri oynamaq üçün gərək klassik əsərdə bişəsən. Bu yolu məktəb kimi keçmək lazımdır. Gərək klassik əsərlərin məktəbini keçəsən ki, müasir əsərləri də yaxşı oynaya biləsən. Müasir əsərlər də şou deyil. Çünki şoular səviyyəsiz şeylərdir. Gərək müasir əsərə klassik gözlə baxasan. Nə vaxtsa bugünkü müasir əsər də klassik əsərə çevrilə bilər.

- Səhnəni yalnız klassik əsərlərlə bəzəmək mümkündürmü?

- Klassika məktəb deməkdir. Klassika böyük aktyor və rejissor, rəssam, bəstəkar nəsli yetişdirmək deməkdir. Klassika ağacın köküdür. Bu cür əsərlər hər bir səhnənin bəzəyi olmalıdır.

- Siz bu gün ümumi teatr atmosferində nədən razı və nədən narazısınız?

- Teatr elə bir sənət növüdür ki, nə qədər texniki inkişaf olsa da, o yenə öz yerindədir. Görürsünüz, nə qədər telekanallar açılır, nə qədər insanların zövqü pozulur və nə qədər informasiya bolluğu var. Amma zaman vardı insanları yalnız tərbiyələndirən, maarifləndirən teatr idi. O vaxtkı tamaşaçılar bütün əsərləri əzbər bilirdi. Müasir dövrün ayrı tələbləri var. Müasir teatrın da öz tamaşaçıları var. Teatr elmdir, ocaqdır. Ona əyləncə kimi baxmaq olmaz. Bu sənət ocağına gəlmək də hər yoldan ötənin işi deyil.

- Aktyorlarla həmişə söhbət edəndə şikayətlənirlər ki, başqa teatrların aktyorları onların oynadıqları tamaşalara baxmağa gəlmirlər. Sizcə bu yaradıcılıq qısqanclığıdır, yoxsa sadəcə laqeydlik?

- Mən vaxt və imkan tapdıqca başqa tamaşalara gedirəm. Təbii ki, başqa teatrların repertuarları ilə də maraqlanmalıyıq.

Yaxşını pisdən ayırmaq üçün bu, çox vacibdir.

Bölgü düz olmayanda

- Uzun illər səhnədə olan bir aktyor kimi öz yerinizi teatr sənətində necə müəyyənləşdirirsiniz?

- Mən bu sənətə böyük arzularla gəlmişəm. Elə rejissorlar görmüşəm ki, fikirləşirdim, onlar dünya durduqca yaşayacaqlar. Təəssüf ki, onların həyatdan köçməsi bəzi arzularımızı ürəyimizdə qoydu. Amma bu gün də hələ nəsə gözləyirəm. Demək olar ki, sözümü hələ deyə bilməmişəm. Elə obrazlar olub ki, onları oynamaq mənə qismət olmayıb. Necə deyərlər, taleyimiz rejissorlardan asılıdır. Rejissorların tez-tez dəyişməsi, onların gah zəif, gah güclü olması bizim də taleyimizdə rol oynayır. Məni instituta yüksək qiymətlərlə qəbul edən Adil İsgəndərovun, eləcə də Tofiq Kazımovun, Mehdi Məmmədovun yeri görünür. Məni teatra da onlar dəvət elədilər. İlk dəfə Mərahim Fərzəlibəyov «Közərən ocaqlar» tamaşasında mənə rol verdi. Sonradan onun başqa tamaşalarında da oynadım. Ağakişi Kazımovun da tamaşalarında oynamışam. Bu gün də ümidverici rejissorlarımız var. Onlara şərait yaratmaq lazımdır ki, istədiyimiz əsərləri səhnədə görə, ürəyimiz istəyən rolları oynaya bilək. Mən də bu arzularla yaşayan aktyorlardan biriyəm.

- Məsələn, tələbəlik illərində hansı rolu oynamaq arzusu ilə yaşayırdınız ki, bu günə qədər sizə qismət olmayıb?

- Teatra gəldiyim vaxtlarda – 25-26 yaşlarımda Hamleti oynaya bilərdim. Təəssüf ki, bu olmadı! «Ölülər»də İsgəndəri oynaya bilərdim. Bu da olmadı! Mən komediyalarda oynamaq istəyirdim. Orta məktəbdə və institutda oxuduğum illərdə komediyalarda oynayırdım. Ancaq kurs rəhbərim Böyükağa Kazımov məni ciddi planda kəşf etdi. Sonra da Adil İsgəndərov kursumuzun oynadığı kiçik səhnələrə baxıb məni yaxşı qiymətləndirdi. Sonra isə teatr aləminə düşdüm. Burada rejissorların rol bölgüsündən çox şey asılıdır. Rol bölgüsü tamaşanın yarı müvəffəqiyyəti deməkdir. Bu bölgü düz olmayanda tamaşada zəiflik olur. Tamaşaçı da «bu rolu filankəs oynasaydı daha yaxşı olardı» - deyə düşünür.

- İlham müəllim, niyə efirdə az-az görünürsünüz? Bunun səbəbi yaxşı teletamaşaların çəkilməməsi ilə bağlıdır?

- Sovet dövründə müxtəlif mövzularda yaxşı tamaşalar çəkilirdi. Mən də o tamaşalara dəvət alırdım. İndi isə tamaşalar çəkilmir. Bəzi eybəcər mövzulara toxunulur, camaatın zövqünü korlayırlar. Çox istərdik ki, klassik əsərlər ekranlaşdırılsın. Mən də həmin tamaşalarda oynamaq arzusu ilə yaşayıram.

- Siz həm də bədii qiraət ustası kimi tanınırsınız. Bu iş səhnə fəaliyyətinizin davamıdırmı?

- Qiraət işi mənə çox kömək edir. Sənət aləminə gələndə bizi qiraətlə imtahan edirlər. Hər bir aktyor bunu bacarsa çox yaxşı olar. Onlara kiçik bir şeir parçası və hekayə kimi baxmaq lazım deyil. Bu, böyük bir monoloqdur. İstənilən qiraət hər bir aktyora yalnız kömək edə bilər. Çünki istənilən yerdə aktyorun söz ehtiyatı olmalıdır. Bu, aktyorun hər bir zaman və hər yerdə öz fikrini ifadə etməsinə yalnız kömək edər.

- Nə üçün rejissorlar sizi kinoda çox görmürlər?

- Mən vaxtilə filmlərə çəkilmişəm. Elxan Qasımovun «Biz qayıdacağıq», Ənvər Əblucun «Tərsinə çevrilmiş dünya», Tofiq İsmayılovun 1985-ci ildə çəkdiyi iki seriyalı «Əlahiddə vəziyyət» filmlərində oynamışam. Bəzən elə olub ki, dəvət aldığım filmdə bir saatın içində yerimi dəyişiblər. 2-ci kursda oxuyanda Həsən Seyidbəyli mənim efirdə şeir deməyimi eşidib Nizami roluna dəvət etmək istəyirdi. Ancaq iki aydan sonra o dünyasını dəyişdi. Daha sonra «Babək» filmində Bəbəkin oğlunu oynamaq üçün seçilmişdim. Ancaq sonra eşitdim ki, filmin çəkilişi artıq qurtarıb. Məndən soruşdular ki, sənin adamın yoxdur gəlsin? Dedim axı, adamım yox, özüm çəkilirəm. Başqa filmlərdə də bu cür hadisələr oldu. Son vaxtlar isə yenə də dəvətlər almağa başlamışam. Mən kinoda klassik bir şair rolunu oynamaq istəyirəm. Ancaq hələ mənə belə bir obraz təklif olunmayıb.

- Bir az əvvəl “hələ səhnədə sözümü deməmişəm” deyə bildirdiniz. Sizə elə gəlmirmi, aktyor sözünü deyəndən sonra onun üçün hər şey qurtarır?

- Bu sual mənə nə vaxt verilsə, yenə deyəcəyəm ki, «Hələ sözümü deyə bilməmişəm». Çünki sənətdə zirvə yoxdur.

- Hazırda «Space» kanalında yayımlanan və hamının həvəslə baxdığı «Həzrəti Yusif» filminin dublyajında siz də iştirak edirsiniz. Filmin özü qədər dublyajı da tamaşaçıların rəğbətini qazanıb. Başqa filmlərdəki dublyajlardan o filmi sizin üçün fərqləndirən nəsə varmı?

- Mən hələ bu filmi görməmişdim və dublyajında iştirak etmək təklifi aldım. Fikirləşirdim ki, bunu elə tərzdə oxumaq lazımdır ki, insanlar bunu sevsin, rəğbət qazansın. Ancaq səraitsizliyimiz bəzən bizi narahat edir. Texnika zəif olur, müəyyən çətinliklər yaranır. Həm də işimin çoxluğu ilə əlaqədar razılaşmaq istəmirdim. Amma studiyanın rəhbərliyi məni çətinliklə də olsa razı sala bildi. İndi deyirəm ki, nə yaxşı razılaşdım! Hazırda film nümayiş olunur və mənə çoxlu zənglər gəlir. Hamı filmi yüksək səviyyədə səsləndirməyə görə təşəkkür edir. Deyirlər ki, elə bil poeziyaya qulaq asırıq.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 17 sentyabr.- S.12.