“Sanki nağıllar aləminə düşmüşdüm”

İlahə Əfəndiyeva: «Hətta Luçano Pavorotti «Mən hələ indiyə kimi öyrənirəm» deyirdi»

Türkdilli dövlətlərin beynəlxalq mədəniyyət təşkilatı TÜRKSOY-un xətti ilə hər il Türkiyədə keçirilən Beynəlxalq opera sənəti festivalında bu il Azərbaycanın opera sənətini Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının gənc və istedadlı solisti İlahə Əfəndiyeva təmsil edib. İyunun 18-dən 30-a kimi davam edən səfər müddətində İ.Əfəndiyeva Mersin, İstanbul və Kiprin Girnə şəhərlərində keçirilən çoxsaylı konsertlərdə iştirak edib.

Festivalda azərbaycanlı vokalçı ilə yanaşı Türkiyə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Tatarıstan, Başqırdıstan, Xakasiya, Qaqauzya və Şimali Kiprdən olan opera sənətçiləri də iştirak ediblər. İlahə Əfəndiyevanın festivaldakı çıxışları həm tamaşaçılar, həm də təşkilat komitəsi tərəfindən yüksək qiymətləndirilib.

Nağıllar aləmi

- TÜRKSOY-a daxil olan dövlətlərin opera ifaçısı mütləq həmin festivalda iştirak etməlidir. Hər il də festivala yeni səslər qatılır. Ola bilər ki, bir neçə ildən sonra hansısa solist təkrar da iştirak eləsin. Və yaxud onlar özləri də sorğu göndərib həmin solisti təkrar dəvət edə bilərlər. Bu il festivalda iştirak etmək mənim qismətim oldu. Hər il bu festival müxtəlif şəhərlərdə keçirilir. Bu il isə Mersin şəhərində keçirildi. Daha Kiprin Girnə şəhərində və İstanbulda konsert verdik. Mersində konsertdən qabaq bizə məşq günləri verirdilər. Festivalda qadın səsləri daha çox idi. Birinci konsertimiz Mersin Opera Orkestrinin iştirakı ilə oldu. Bu balaca teatrın çox gözəl orkestri var. Onlarda opera sənətinə çox böyük maraq gördüm. Düşündüm ki, bu festivalda iştirak etmək hər bir vokalçı üçün nəinki gözəl şans, həm də məktəbdir. Ora gələn hər bir kəs öz işinin mütəxəssisidir. Hər kəs də çalışır ki, öz dövlətini layiqincə təmsil etsin. Hətta bizə dedilər ki, builki festivalın iştirakçıları daha güclüdürlər. Çox maraqlı bir repertuar seçilmişdi. Bir solist, vokalçı və tamaşaçı kimi çox böyük zövq aldım. Festivalda iştirak etdiyim 10-12 gün ərzində sanki nağıllar aləminə düşmüşdüm. Bu həm də mənim üçün böyük bir fürsət və şans idi.

- Festivalda hansı mükafata layiq görüldünüz?

- Bu ənənəvi festivalda yalnız diplomlar təqdim olunur. Təbii ki, mənə də diplom təqdim olundu. TÜRKSOY-un baş direktoru Dyüsen Kaseinov özü bizim konsertlərdə iştirak edirdi və bu, çox gözəl nümunə idi. O, özü şəxsən hər bir konsertimizə gəlir, hər bir ifaçı ilə maraqlanırdı. Təbii ki, bu da bizə ruh verirdi. Hamı söyləyirdi ki, Azərbaycan bu il çox gözəl təmsil olunub. Təkcə onu deyə bilərəm ki, ifamdan dərhal sonra ayrı bir festivala dəvət aldım. Bu təklif yalnız mənə və başqa bir ifaçıya gəldi. Belə ki, bu il Tatarıstanın böyük şairi Abdulla Tuqay ili ilə əlaqədar ayrı-ayrı ölkələrdə musiqi festivalları keçiriləcək. Mən də həmin festivala dəvət almışam. TÜRKSOY-un baş direktoru tərəfindən şəxsən həmin festivala dəvət almağım mənim üçün böyük uğurdur. Hər vokalistə elə təkliflər gəlmir. Halbuki festivalın tərkibi sanballı ifaçılardan ibarət idi. Elə hesab edirəm ki, belə bir təklif almaq mənim üçün böyük bir uğurdur və qismət olsa mən həmin festivalda iştirak edəcəyəm. Festivalın sentyabr-oktyabr aylarında keçirilməsi nəzərdə tutulub. Bundan əlavə də bir neçə təkliflərim var. Türkiyədə keçirilən 4 konsertin hər birindən sonra mən ayrı-ayrı təkliflər almışam.

Vokal sənəti - axtarış

- Türkiyədə tamaşaçıların konsertlərə marağı necə idi?

- Konsertlərə həddən artıq axın var idi. O qədər maraqla qulaq asır və alqışlayırdılar ki, məəttəl qalırdıq. «Traviata» operasından Violettonun və Puççininin “Madam Batterflyay” operasından Çio-Çio-Sanın ariyalarını oxuyarkən elə yarıda alqışlamağa başladılar. Təbii ki, bizi yaşadan da alqışlardır. Konsertdən sonra tamaşaçılar özləri bizə yaxınlaşır və «Azərbaycan ən yaxşıdır» deyirdilər. İfaçı özü də hiss edəndə ki, ölkəsini layiqincə təmsil edir, bu, hər şeyə dəyər.

- Siz arada Moskvada təhsil aldınız. Bu təhsilin praktik fəaliyyətinizdə hansı rolu oldu?

- Bakıda Musiqi Akademiyasını bitirdikdən sonra Moskvada Qalina Vişnevskayanın opera mərkəzində təhsil aldım. Daha doğrusu, Vişnevskaya məni özü dəvət etdi. O zaman Bakıda vokalçılar arasında baxış keçirilirdi. Mən də həmin vokalçıların sırasında idim. Mənim ora getməyimə dəstək olanlara da təşəkkürümü bildirirəm! Qalina Vişnevskayanın Opera Mərkəzində təcrübə keçmək hər bir vokalçının arzusudur. Moskvaya getməyimin maddi tərəfi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən həll olundu. Orada il yarım qaldım və bu müddətdə özümə lazım olan hər şeyi götürmüşəm. Həmin Opera Mərkəzində dünya şöhrətli vokalistlər çalışır. Bəxtim onda gətirdi ki, şəxsən Qalina Vişnevskayanın özü mənə ustad dərsləri keçdi. Onu da deyim ki, Moskvada qalmaq üçün təkliflər də aldım, amma bunun böyük maddi xərcləri var.

- Moskvada olarkən dünya klassik operalarından hansılarını oxudunuz?

- "Riqoletto" və "Traviata"dan bəzi pərdələri, bundan əlavə, dünya klassik operalarından ariyalar öyrəndim. Vokal texnikası üzərində çalışdım. Badre Marsuradze kimi dünya şöhrətli tenorun sinfində təhsil almağın özü böyük xoşbəxtlikdir. Ümumiyyətlə, ifaçı hər bir məktəbdən özünə uyğun nüansları götürməlidir. Çünki bizim sənətimizin sonu yoxdur. Ömrümüzün axırına qədər də öyrənsək bitib-tükənən deyil. Hətta Luçano Pavorotti «Mən hələ indiyə kimi öyrənirəm» deyirdi. Vokal sənəti axtarış deməkdir. Bu sənət vaxt keçdikcə hər il mükəmməlləşir və hər bir ifaçıdan onun sirlərinə bələd olmaq tələb olunur.

Bu, mənim həyatımdır

- Azərbaycan vokal məktəbi barədə nə deyə bilərsiniz?

- Mən xoşbəxt vokalistəm ki, ilk günlərimdən çox gözəl müəllimin əlinə düşdüm. Heyf ki, elə müəllimlər daha yoxdur. Mənim pedaqoqum Elmira Quliyeva indi yaşa dolub, bir az xəstədir. Mən bacardığım qədər ondan lazım olan biliyi aldım. Özüm də musiqi məktəbində vokal müəlliməsi işləyirəm. Çalışıram ki, onun dəsti-xətti ilə vokalın incəliklərini uşaqlara öyrədim.

- Xarici ölkələrdəki festivallarda tez-tez iştirak etməyə nail olursunuz?

- Açığını deyim ki, bu mənə tez-tez nəsib olmur. Ancaq çox sağ olsunlar ki, bu il məni TÜRKSOY festivalına göndərdilər və bu festival mənim üçün digər festivala yol açdı. Orada səsimi eşitdilər və dəvət etdilər. Hesab edirəm ki, bu da Azərbaycan opera sənətinin uğurudur. Ancaq festivallara çox dəvət eləmirlər.

- Ümumiyyətlə, opera ifaçısı kimi hansı böyük səhnələrdə oxumağı arzulayırsınız?

- Bir çox operalar var ki, biz ariyaları həmin əsərlərdən oxuyuruq. Ancaq əfsuslar olsun ki, bütün opera səhnəyə qoyulmur. Bu, bizdən asılı deyil. Bunun maliyyə tərəfi, dekorasiyası var və ağır operalar olduğundan səhnələşdirilmir. Çox şükür ki, mən Opera Teatrında aparıcı partiyalar oxuyuram! Məncə bu belə də olmalı idi. Çünki bu, mənim həyatımdır. Mən uşaqlıqdan buna tərəf yol gəlirdim. Baxmayaraq ki, operanın solistiyəm, bu ana kimi hələ də axtarışlardayam, üzərimdə işləyirəm. «Traviata», «Bohema», «Koroğlu», «Sevil» və s. operalarda aparıcı partiyaları oxuyuram. Səkkiz ildir ki, «Koroğlu»da Nigarın ifaçısıyam.

- Necə bilirsiniz, bizim opera məktəbimizin dünya ölkələrinin opera məktəbləri sırasına qalxmasına çox var hələ?

- Deyərdim ki, bizim ifaçılar və səslər heç də əksik deyil. Hətta, həsəd olunası səslər var. Sadəcə, bir balaca şərait lazımdır. Bir vaxtlar vardı ki, muğama da diqqət yox idi və muğamı heç kəs tanımırdı. Amma görün muğam necə inkişaf elədi. Hansı ölkəyə gediriksə muğamımızdan danışırlar. Alim Qasımovun adını fərəhlə çəkirlər. Bu, bizdə qürur doğurur. Sevindirici haldır ki, muğamımız dünya ölkələri səviyyəsində tanınır. Arzu edərdim ki, opera janrı da belə tanınsın. Bizim gözəl milli operalarımız var. Üzeyir Hacıbəyovun bir sıra operaları, operettaları var ki, dünya opera janrında heç də geri qalmır, əksinə, bu janrın ən gözəl nümunələridirlər. Məsələn, «Sevil» operasına hər dəfə qulaq asanda yeni nəsə kəşf edirəm. «Koroğlu» operası nəhəng bir layihədir, fəlsəfədir, elmdir. TÜRKSOY «Koroğlu»nu bütün dünyada gəzdirməklə gözəl iş görür.

Hətta, xaricdə də oxuyan zaman dinləyicilər təsdiq edirlər ki, bizim ifaçılarımız çox güclü, koloritli səsə, gözəl tembrə malikdir. Hər bir yerdə gözəl səslər var. Ancaq gözəl tembrə malik olmaq bizim torpaqdan, sudan gəlir. Vokalda isə gözəl tembr böyük rol oynayır. Bir balaca şərait yaransa hesab edirəm ki, dünyada opera ilə də tanınarıq.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2011.- 15 iyul.- S.9.