“Neftə arxayın olub digər sahələrin inkişafını ləngidə bilmərik”

Əli Məsimli növbəti 10 ildə ÜDM-in 2 dəfə artırılmasının real olduğunu düşünür

Nazirlər Kabinetində ilin 9 ayının sosial-iqtisadi yekunları ilə bağlı müşavirədə prezident İlham Əliyev növbəti dövr üçün ölkənin inkişaf hədəflərini açıqladı. Bu hədəflərə əsasən növbəti 10 il ərzində Azərbaycanda Ümumi Daxili Məhsul iki dəfə artırılmalı, daha böyük həə məhsul ixracına nail olunmalı, kənd təsərrüfatının potensialından tam yaralanmaq üçün yeni emal müəssisələri yaradılmalıdır. Digər bir hədəf isə Azərbaycan şirkətlərinin xarici ölkələrə investisiya qoymasına nail olmaq, korrupsiyaya qarşı mübarizəni daha da gücləndirməkdir. Bəs, görəsən, Azərbaycanın bu hədəflərə çatmaq üçün potensialı varmı? Mövzu ilə bağlı suallarımızı Milli Məclisin iqtisadi siyasət komitəsinin üzvü, millət vəkili Əli Məsimliyə ünvanladıq.

- Əli müəllim, 2011-ci ilin 9 ayının yekunlarına əsasən, ölkədə ÜDM-in artım tempinin əvvəlki illərə nisbətən aşağı düşdüyünü görürük. Sizcə, bu, qanuna uyğun prosesdirmi?

- Diqqət yetirsək, həqiqətən də əvvəlki illərə nisbətən ÜDM-in artım tempində azalma müşahidə edilir. Buna səbəb kimi neft hasilatının azalmasını göstərə bilərik. Həqiqətən də ötən dövr ərzində neft hasilatı təqribən 7 faiz azalıb, qeyri-neft sektorunda isə 8 faizlik artım qeydə alınıb. Bu, qanunauyğun prosesdir. Əvvəlcədən də məlum idi ki, bu illərdə Azərbaycanda neft hasilatı azalacaq. Buna müvafiq olaraq ölkədə iqtisadi artım tempinin də aşağı düşəcəyi gözlənilirdi. Amma sevindirici haldır ki, belə bir şəraitdə Azərbaycanda qeyri-neft sektoru təxminən 8 faiz artıb. Bu, o qədər də kiçik rəqəm deyil. Əgər neft hasilatı azalmasaydı, bu il də Azərbaycanda ümumi iqtisadi artımın təxminən 8-10 faiz olacağını proqnozlaşdırmaq olardı.

- Belə bir şəraitdə prezident İlham Əliyev növbəti 10 ildə ölkədə ÜDM istehsalının 2 dəfə artırılması tələbini qoyub. Sizcə, bu hədəfə çatmaq realdırmı?

- Bəli, Azərbaycanın bunun üçün kifayət qədər potensialı var. Bu hədəfə çatmaq üçün növbəti 10 il ərzində illik 8-10 faiz iqtisadi artıma nail olmaq kifayətdir. Amma bunun üçün bir sıra addımlar da atılmalıdır. İlk növbədə ölkədə iqtisadiyyatın idarəetməsinin keyfiyyəti artırılmalıdır. Hökumət korrupsiyaya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizəni də gücləndirməlidir. Eyni zamanda, iqtisadiyyatda haqsız rəqabət, monopoliyalar aradan qaldırılmalıdır. Bu istiqamətdə çox ciddi addımlar atılmalıdır. Mən həmişə deyirəm ki, bu gün Azərbaycanın 3 ciddi problemi var. Bunlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, korrupsiya və süni monopoliyalardır. İndi hamımız bilirik ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün bir sıra beynəlxalq reallıqlar nəzərə alınmalıdır. Yəni, Azərbaycan bu reallıqları nəzərə almadan işğal olunmuş torpaqlarımızın geri qaytarılması üçün konkret addımlar ata bilməz. Amma bundan fərqli olaraq korrupsiya və monopoliyalara qarşı mübarizə bizim öz əlimizdədir. Əgər bu problemləri həll edə bilsək, növbəti illər ərzində 10 faizlik iqtisadi artıma nail olmaq problem olmayacaq. Bu isə 10 ildən sonra ölkədə ÜDM-in 2 dəfə artmasına səbəb olacaq. Amma idarəetmədə səmərəliliyi artıra bilməsək, korrupsiyaya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizəni gücləndirməsək qarşıya qoyulan hədəfə çatmaq asan olmayacaq.

- Əli müəllim, prezidentin müəyyənləşdirdiyi hədəflərdən biri də növbəti illər ərzində xaricə məhsul ixracının daha da artırılmasıdır. Sizcə, bunun üçün potensialımız varmı?

- İndi dünyanın bütün ölkələri iqtisadi inkişafa nail olmaq üçün xaricə məhsul ixracını artırmağı hədəfləyirlər. Azərbaycan da bu istiqamətdə çalışır. Amma diqqət yetirsək, bu gün bizim xaricə ixrac etdiyimiz məhsulların 90 faizdən çoxu neft və neft məhsullarıdır. Ona görə də biz çalışmalıyıq ki, növbəti illərdə dünya bazarına yeni məhsullarımızla çıxaq. Bunun üçün yeni innovasiyalı texnologiyalardan istifadə imkanları artırılmalı, kənd təsərrüfatına diqqət yetirilməlidir. Çalışmalıyıq ki, ölkəmizin bu sahədəki potensialından daha səmərəli istifadə edək. Neftə arxayın olub digər sahələrin inkişafını ləngidə bilmərik.

- Siz kənd təsərrüfatının inkişafından danışdınız, hökumətin növbəti 10 il üçün müəyyənləşdirdiyi hədəflər arasında bu sahə də yer alır. Kənd təsərrüfatına diqqətin artırılması təklifi yeni deyil. Bu təklif neçə illərdir gündəmdədir, amma bu sahədə ciddi inkişaf müşahidə olunmur. Büdcədən də bu sahəyə ayırmaların yetərli olduğunu iddia etmək olmaz. Sizcə, növbəti 10 il ərzində kənd təsərrüfatının sıçrayışlı artımına nail olmaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?

- Kənd təsərrüfatında islahatların aparılması çox həssas məsələdir. Mən həmişə qeyd etmişəm ki, bu sahədə islahatlar apararkən diqqətli olmağa ehtiyac var. Vaxtilə biz kolxoz-sovxoz islahatları apararaq kənd təsərrüfatına yararlı torpaqları bütünlüklə dövlətin ixtiyarına vermişdik. Müstəqilliyin ilk illərində aparılan islahatlar zamanı isə torpaq bütünlüklə kəndlilərin ixtiyarına verildi. Amma bu sahədə bir spesfiklik olmalıdır. Bu gün dünyada həm kollektiv, həm də fərdi kənd təsərrüfatı subyektlərinin sürətlə inkişafının şahidi ola bilərik. Uğurlu inkişafa nail olmaq üçün bəzi reallıqlar nəzərə alınmalıdır. Məsələn, nəzərə almalıyıq ki, Azərbaycan aztorpaqlı dövlətlərdəndir. Bizim kənd təsərrüfatı üçün yararlı torpaqlarımız o qədər də çox deyil. Son islahatlar zamanı torpaqların ucdantutma kəndlilərə paylanması onlardan istifadənin səmərəliliyini aşağı saldı. Başqa sözlə desək, biz yağışdan çıxıb, yağmura düşdük. Yəni bir ifratdan başqa bir ifrata keçdik. İndi bizim qarşımızda duran əsas məsələ yol verilmiş bu qüsurların aradan qaldırılmasıdır. İkinci əsas hədəf kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın artırılması olmalıdır. Bu problemləri həll etsək, bizim kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı elə də ciddi problemimiz yoxdur. Diqqət yetirsək, bizdə istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının böyük əksəriyyəti ekoloji cəhətdən təmizdir. Sadəcə, daha çox məhsul istehsalına nail olmalıyıq. Dövlət də bu sahənin inkişafında öz qayğısını əsirgəməməlidir. Elə işlər var ki, onların görülməsi kəndlilərin imkanları xaricindədir. Buraya torpaqların erroziyadan qorunması, suvarma sistemlərinin təmiri, bərpası, yenidən qurulması, inkişafı və s. məsələlər daxildir. Dövlət bu sahədə yardımlarını əsirgəməməlidir. Bu sahəyə hər il təxminən 200 milyon manat vəsait ayıra bilsək, təxminən 5-6 ildən sonra illik orta hesabla 10 faizlik artıma nail ola bilərik. Digər diqqət yetirilməli məqam isə kənd təsərrüfatının inkişafında halallıq prinsiplərinin qorunmasıdır. Dövlət çalışmalıdır ki, kəndlilərin haqları yeyilməsin. Onlar yetişdirdikləri məhsulları normal qiymətə sata bilsinlər. Məsələn, elə etmək lazımdır ki, pambıqçılıqla məşğul olan kəndlilər qazana bilsinlər. Yoxsa indiki kimi işin astarı üzündən baha olanda inkişafa nail olmaq çətindir. Dövlət emal müəssisələrinin inkişafında da maraqlı olmalıdır ki, kəndlilər əllərində qalan məhsulları həmin müəssisələrə sata bilsinlər. İndi elə olur ki, alternativ imkanlar olmadığından kəndli yetişdirdiyi məhsulu bəzən su qiymətinə satmağa məcburdur. Bu isə növbəti illərdə kəndlini həvəsdən salır.

İlham QULİYEV

Kaspi.-2011.-2 noyabr.- S.6.