Tələbələr “Qatarın altına atılan qadın”ı müzakirə etdilər

Məryəm Əlizadə: “Tamaşadan sonra yüzlərlə heyrətlənmiş göz varsa, deməli, yüksək sənətkarlıq da var”

Dünən Akademik Milli Dram Teatrında yazıçı Afaq Məsudun “Qatarın altına atılan qadın” dramının müzakirəsi oldu. Müzakirə Azərbaycan Dillər Universitetinin Filologiya fakültəsinin tələbələri arasında keçirildi. Tədbirdə aktyor Cəfər Namiq Kamal, yazıçı Afaq Məsud, aktrisa Kəmalə Hüseynova və professor Məryəm Əlizadə, eləcə də universitetin müəllim və tələbə heyəti iştirak edirdi.

Tədbirdə çıxış edən Afaq Məsud tələbələrin tamaşanı izləməsi və sonra da müzakirəsini keçirtmək üçün təşəbbüs göstərmələrinin alqışlanmalı bir hal olduğunu qeyd etdi. Daha sonra Kəmalə Hüseynova oynadığı rolun çətinliklərini və peşə sirlərini açıqladı: “O rolda Gültəkin Sarabskiyanın bir sözü var. O, deyir ki, sən özünü fəda etdin, bəs onlar sənin üçün neyləyəcəklər. Mən həyatda belə bir qadın deyiləm. Amma o obrazın aqibəti hamımızı gözləyir. Vaxt gəlir ki, aktyorlar qocalır və heç kəsə lazım olmur. Səhnə və ekran o vaxt gözəlliklə dolur ki, aktyor səhnədə hər bir şeydə öz dünyasını qoya bilir. Mən israrlı insanları oynamağı sevirəm. Əgər bu əsər adi səhnə əsəri olsaydı, onda mən oynamağa razı olmazdım. “Qatarın altına atılan qadın” əsərində aktrisanın taleyini canlandırıram, bu rolu oynamaq çox çətindir. Aktyor həmişə taleyindən qaçmağı sevir, çünki biz ancaq öz taleyini yaşayan adamlar deyilik. Məndən əvvəl iki aktrisa bu rolu götürmüşdü və aylarla məşq də eləmişdilər, amma heç birinin fiziki gücü çatmamışdı bu əsəri oynamağa, amma mən Allahın köməkliyi ilə oynaya bildim. Şükür ki, o əzab mənə qismət oldu”.

Daha sonra tələbələr aktyorlara və yazıçıya əsərin qaranlıq məqamları ilə bağlı suallar verdilər. Gəncləri ən çox düşündürən isə əsərdəki dramatikliyin sonsuzluğu idi. Səhnə ilə reallığın bir-birinə qarışması və qovuşması tələbələrin ən çox müzakirə etdikləri situasiya idi. Çünki dramda səhnə həm vağzaldır, həm də teatr. Aktyorun real dünyası və səhnə həyatı eyni motiv kimi təqdim olunur.

Sonda isə professor Məryəm Əlizadə çıxış etdi. O, öz çıxışında qeyd etdi ki, Afaq Məsudun bu əsərinə yaxın günlərdə ABŞ-dan gələn bir rejissor baxıb və heyrətlənib: “O inanmırdı ki, Azərbaycan kimi bir ölkədə bu cür tamaşa səhnəyə qoyulur. Sənətin dili bu cür universal olmalıdır. Əgər o, Azərbaycan dilini bilməyə-bilməyə əsəri başa düşübsə, bu, sənətin və sənətkarın qüdrətidir. Sənətkarın sənətinin böyüklüyüdür. Bu cür çox az əsər var ki, başdan-başa gərgin dinamika ilə dolu olsun. Əgər bu cür dinamika və tamaşadan sonra yüzlərlə heyrətlənmiş göz varsa, deməli, yüksək sənətkarlıq da var”.

Xatırladım ki, əsərdə Xasay Dilgir adlı bir obraz var. Xasay Dilgir dramaturqdur və onun böyük vəzifəsi olduğuna görə öz əsərlərini səhnəyə hansısa dolayı yollarla qoydurur. O cür istedadsızlıqla “süstlənmiş” əsərləri isə istedadlı aktyorlar oynayırlar. Və beləcə istedadsız yazıçının əsərləri istedadlı aktrisanı da məhv edir. Bu yolla aktrisa məhv olur. Bu gün də həmin məlum problemlər teatrlarımızda yaşanmaqdadır. Amma problemin maraqlı tərəfi ondan ibarətdir ki, axırda həmin istedadsız yazıçı da arzusuna çata bilmir, o da unudulur. Əgər aktrisa teatrdan qovularaq cəmiyyətdən kənarlaşdırılırsa, yazıçı da unudularaq məhv olur. Tamaşanın problematik tərəflərindən biri də ondan ibarətdir ki, əsərdə tum satandan tutmuş, baş qəhrəmanlara qədər hər bir obraz məhv olur, öz faciəsini yaşayır. Tamaşa başdan-başa gərgin dinamika üstündə qurulub və yazıçının bu cür üsula əl atması əslində qəhrəmanlıqdır. Çünki bu cür əsərlər teatral üslub üçün çox yazıçının seçmədiyi bir yoldur. Birxətli tamaşalar üçün bu bir qədər yumşaq desək, uyğun deyil. Bir qədər sərt desək, tamamilə yad üslubdur. Çünki əsərin ümumilikdə inkişaf dinamikası eyni motiv üstündə cərəyan edir və bununla da müasir əsərlərə xas modern oyunlar etmək bir qədər çətinləşir. Amma Afaq xanımın bu əsəri bütün modern oyunların xaricində özünəməxsusluğu ilə hamını heyrətə gətirir.

Hər həftənin cümə günləri Akademik Milli Dram Teatrında saat 18:00-da başlanan tamaşa son dövrlər ən çox tamaşaçı auditoriyası toplayan əsərdir. Gənclərin bu cür intellektual əsəri müzakirəyə çıxarması isə doğurdan da sevindirici haldır.

Fərid Hüseyn

Kaspi.-2011.-3 noyabr.-S.9.