Azərbaycanın müstəqilliyi 20 il: “QHT-lər 20 illik fəaliyyətləri ilə bağlı alnı açıq, üzü ağ danışa bilərlər”

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının katibliyinin icraçı direktoru Fərasət Qurbanov gələcəklə bağlı nikbin danışdı

Oktyabrın 18-də Azərbaycanın yenidən müstəqilliyə qovuşmasının 20 illik yubileyi qeyd olunacaq. Müstəqillik tarixi üçün 20 il o qədər də böyük müddət olmasa da, bu illər ərzində çox böyük işlər görülüb. Həyatımızın bütün sahələrində nəzərəçarpacaq dəyişikliklər müşahidə olunmağa başlayıb. Müstəqillik illərində Azərbaycanın QHT sektoru da böyük inkişaf yolu keçib. Rubrikamızın bugünkü qonağı QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının katibliyinin icraçı direktoru Fərasət Qurbanovla söhbətimizdə vətəndaş cəmiyyəti sektorunun müstəqillik illərində keçdiyi yola nəzər salmağa çalışdıq.

- Fərasət müəllim, 20 illik müstəqillik tariximizdə Azərbaycan QHT-lərinin keçdikləri yolu necə qiymətləndirərdiniz?

- 20 il QHT sektorunun inkişafı üçün Çox da böyük müddət olmasa da, bizim vətəndaş cəmiyyəti institutları bu müddət ərzində çox böyük bir yol qət ediblər. Mən 1995-96-cı illərdə QHT sektorunun vəziyyətini, ictimaiyyətin bu sektora münasibətini yaxşı xatırlayıram. Ümumiyyətlə, həmin dövrlərdə QHT fəaliyyətinə münasibət birmənalı deyildi. Bəzi hallarda QHT-lərin mövcudluğu düzgün başa düşülmürdü. Bu yanaşma istər ayrı-ayrı dövlət məmurları tərəfindən, istərsə də ayrı-ayıra vətəndaşlar tərəfindən nümayiş etdirilirdi. Bəzən QHT-ləri antihökumət təşkilatları kimi qələmə verirdilər. Amma zaman keçdi və biz bu problemi həll edə bildik. Çoxsaylı təbliğat işləri, QHT-lərin həyata keçirdikləri nəzərə çarpan layihələr Azərbaycanda QHT işinin düzgün anlaşılmasına şərait yaratdı. Sonrakı illərdə ölkədə QHT sektorunun inkişafı üçün dövlət tərəfindən çox münbit şərait yaradıldı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə QHT-lərlə bağlı qanunvericilik bazası daha da təkmilləşdirildi. QHT-lər və ictimai təşkilatlar haqqında qanunlar qəbul olundu. Ayrı-ayrı dövlət komissiyalarında QHT nümayəndələri təmsil olunmağa başladı. Ölkə prezidentinin iştirakı ilə təşkil olunan beynəlxalq tədbirlərdə QHT-lərin təmsilçiliyinə şərait yaradıldı. Bütün bunlar ictimaiyyətə bir mesaj oldu. Bundan sonrakı dövr QHT-lərin sürətli inkişafı ilə müşahidə olundu. Vətəndaş cəmiyyəti institutları yavaş-yavaş paytaxt Bakıdan regionlara yönəlməyə başladı. Ayrı-ayrı rayonlarda QHT-lər tərəfindən təqdir qazanan layihələr həyata keçirildi. 20 illik müstəqillik tariximizdə QHT sektoru üçün ən mühüm hadisələrdən biri də 1999-cu ildə Milli QHT Forumunun təsis edilməsi oldu. 95 təşkilatın təsisçiliyi ilə yaradılan forum çox qısa bir zamanda 450-dən artıq təşkilatı öz ətrafında birləşdirməyi bacardı. Bu qurumda yönümündən, əqidəsindən asılı olmayaraq bütün QHT-lər birləşdilər. Forum QHT-ləri milli dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi prosesinə yönəltməyi bacardı. QHT-lərimiz ən çətin anlarda belə dövlətin, xalqın yanında oldular.

Onu da qeyd edim ki, 90-cı illərin sonlarında QHT təmsilçiləri çox ağır şəraitdə işləyirdilər. Ciddi maliyyə problemləri var idi. Amma forumun təmsilçiləri olaraq biz respublikanın bütün şəhər və rayonlarını gəzərək QHT işini təşviq edirdik. Biz QHT qanunvericilinin təkmilləşdirilməsi üçün də çalışırdıq. Bununla bağlı müxtəlif maraqlı tərəflərlə müzakirələr aparılırdı. Ümumilikdə 20 il ərzində keçdiyimiz yola nəzər yetirdikdə qısa müddət ərzində fantastik inkişafa nail olduğumuzu vurğulamalıyam. Şəxsən mən bütün bunların canlı şahidi olmuşum. Bu gün QHT-lər müstəqillik illərindəki 20 illik fəaliyyətləri ilə bağlı alnı açıq, üzü ağ danışa bilərlər. QHT-lərin bu illərdəki fəaliyyəti fədakarlığın, dözümlülüyün ən gözəl nümunəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

- QHT-lərin bu fədakarlıqlarına misal olaraq nələri göstərə bilərsiniz?

- Mən ilk növbədə QHT-lərimizin qaçqın və məcburi köçkünlərin həyatında oynadığı rolu vurğulayardım. Bütün müstəqillik illəri boyu qaçqın və məcburi köçkünlərin ehtiyaclarının təmin edilməsində QHT-lər həmişə dövlətin əsas yardımçılarından olublar. Həm qaçqınların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasında, həm dava-dərmanla təmin olunmasında vətəndaş cəmiyyəti institutlarının xüsusi rolu olub. O ağır illərdə məcburi köçkünlər arasında ağır yolxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısının alınması üçün QHT-lər çox böyük fədakarlıqlar nümayiş etdiriblər. QHT işinin özəlliyi və gözəlliyi də ondadır ki, bu sektorun təmsilçiləri təmənnasız fəaliyyət göstərirlər. Onlar könüllü şəkildə özlərini problemlərin həlli üçün fəda edirlər.

- QHT-lərin dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsinə başlaması vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında hansı rolu oynadı?

- Təbii ki, bu, QHT-lərimizin inkişaf tarixində yeni bir mərhələ oldu. Bilirsiniz ki, dövlətin vətəndaş cəmiyyəti institutlarına dəstəyi nəzərdə tutan Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası qəbul olundu. 2007-ci ilin dekabrında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası yaradıldı. Növbəti ildən dövlət bu şura vasitəsi ilə vətəndaş cəmiyyəti institutlarına dəstək verməyə başladı.

- Müstəqilliyin ilk illərində QHT-lərin çox ciddi donor problemləri var idi. Bu problem necə həll edilirdi?

- Bəli, o illərdə donor tapmaq çox çətin idi. QHT-lərin əksəriyyəti bu problemi həll edə bilmirdi. Yalnız bəzi QHT-lər xarici donorlardan qrantlar ala bilirdilər. Digər QHT-lər isə öz məhdud imkanları çərçivəsində fəaliyyətlərini davam etdirirdilər. Bu QHT-lər bütün imkanlarını səfərbər edib ölkədə milli-mənəvi dəyərlərin qorunması, gənclərimizin milli ruhda böyüməsi, ailə institutunun gücləndirilməsi üçün iş aparırdılar. QHT-lər maliyyə imkanlarının məhdudluğuna baxmayaraq, çox böyük uğurlara da imza atmışdılar.

- 20 illik inkişafın sonunda QHT-lərimizin əsas problemləri nədən ibarətdir?

- QHT sektorunda problemlər həmişə olur. Hesab edirəm ki, bu problemlərin həlli üçün inkişafın növbəti mərhələsində daha yaxşı imkanlar olacaq. Ölkə iqtisadiyyatının inkişafı ilə əlaqədar bütün sahələrdə müasir infrastruktur qurulur. Bu baxımdan QHT infrastrukturunun da müasir tələblər səviyyəsində qurulacağına şübhə etmirəm. Bu gün QHT-lərin əsas problemi kimi mən onların normal fəaliyyətinə şərait yaradan bir binanın olmamasını qeyd edərdim. Dəfələrlə QHT-lərin ayrı-ayrı tədbirlərində müzakirə olunan məsələlərdən biri də ölkədə ayrıca bir QHT evinin yaradılması məsələsi olub. Hələ ki, biz buna nail ola bilməmişik. Əgər QHT evi olarsa, burada fəaliyyətdə olan QHT-lərə yerlər təklif etmək olar. Bununla da onların hüquqi ünvan problemi aradan qalxar. Məsələ burasındadır ki, bu gün əksər QHT-lər təsisçilərdən birinin mənzillərində fəaliyyət göstərirlər. Bu da onlar üçün əlavə problemlər deməkdir. Bundan əlavə mən, milli donor institutunun olmamasını da problem kimi vurğulayardım. Bilirsiniz ki, dövlətin QHT-lərə verdiyi dəstək onların tələbatlarını tam ödəmir. Bu baxımdan özəl sektorun QHT-lərə dəstəyinə ehtiyac var. Belə olarsa, bu, dövlətin də işini yüngülləşdirər, yükünü azaldar. Əslində artıq bu problemin həlli üçün də gözəl imkanlar yaranıb. Bizim transmilli şirkətlərimiz inkişaf etməkdədirlər. Onlar koorporativ sosial məsuliyyət proqramları çərçivəsində QHT-lərə müəyyən dəstək verə bilərlər. Yəni onların sosial sahə ilə bağlı planlarının reallaşdırılmasında vətəndaş cəmiyyəti institutlarının xüsusi rolu ola bilər. Hazırda QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası bununla bağlı müxtəlif qanun layihələri üzərində çalışır. Bu qanun layihələri gələcəkdə qeyd etdiyim istiqamətdə işlərin həyata keçirilməsinə şərait yaradacaq. Milli donor institutunun formalaşdırılması QHT-lərin maliyyə probleminin aradan qaldırılmasında xüsusi rol oynaya bilər.

- Bəs QHT-lərin peşəkarlıq səviyyəsi necə, qaneedicidirmi?

- Peşəkarlıq səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi bir qədər mübahisəli məsələdir. Bu gün sektorda həm peşəkar, həm yeni yaranmış, həm də fəaliyyəti zəif olan QHT-lər var. Bu baxımdan biz QHT məktəbinin yaradılması ideyasını gündəmə gətirmişik. Belə bir məktəbin olması QHT təmsilçilərinin maariflənməsinə, təşkilatların qanunlara uyğun və müasir tələblər əsasında idarə olunmasında xüsusi rol oynaya bilər. Bilirsiniz ki, bizdə həm Bakıda, həm də regionlarda QHT-lərin təlim və resurs mərkəzləri fəaliyyət göstərməkdədirlər. Onların fəaliyyətini gücləndirməklə QHT-lərin peşəkarlığının artırılmasına təkan vermiş olarıq.

- 20 illik müstəqillik tariximizin yekunu olaraq Azərbaycanda mükəmməl vətəndaş cəmiyyəti institutunun formalaşdığını iddia edə bilərikmi?

- MDB ölkələri ilə müqayisə etsək, Azərbaycanda QHT sektoru xeyli inkişaf etmiş hesab oluna bilər. Hər halda, Azərbaycan yeganə dövlətdir ki, öz QHT-lərinə maliyyə yardımı ayırır. Mən bunu 20 illik müstəqillik tariximizin ən böyük nailiyyəti kimi qiymətləndirərdim. Bizim dövlətin bu siyasəti beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də dəstəklənir. Bəzi ölkələr bizim təcrübəmizdən nümunə kimi istifadə etmək fikrindədirlər. Daha mükəmməl QHT sektorunun yaradılmasına gəldikdə isə hələ qarşımızda bir sıra vəzifələr durur. Biz ötən 20 il ərzində ümumilikdə götürdükdə güclü bir QHT sektoru formalaşdıra bilmişik. Növbəti mərhələdə isə bu sektoru daha da inkişaf etdirməli və beynəlxalq səviyyəyə çatdırmalıyıq.

- Fərasət bəy, növbəti illər üçün QHT sektoru ilə bağlı proqnozlarınız necədir?

- Təbii ki, proqnozlarım çox müsbətdir. Heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etməkdədir. Bu inkişafdan QHT sektorunun da faydalanacağına heç bir şübhəm yoxdur. Mən əminəm ki, çox möhkəm təməl üzərində qurulan QHT sektorumuz növbəti illər ərzində də daha böyük uğurlara imza atacaq. Sirr deyil ki, bu gün dövlətimiz QHT-lərə çox böyük dəstək verir. Vətəndaş cəmiyyəti institutlarına konsultativ, təşkilati, texniki, metodiki informasiya dəstəyi verilir. Bütün bunlar QHT sektorunun müasir tələblər səviyyəsində inkişafını təmin edən cəhətlər kimi qiymətləndirilməlidir. Mən əminəm ki, QHT-lər onlara yaradılmış bu şəraiti düzgün qiymətləndirərək gələcəkdə də dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi üçün əllərindən gələn bütün köməklikləri göstərəcəklər.

İlham QULİYEV

Kaspi.-2011.- 6 oktyabr.- S.6.