Elmira Şahtaxtinskaya xatirələrdə

Azərbaycan Xalq rəssamı, qrafik, Əməkdar incəsənət xadimi Elmira Şahtaxtinskaya Bakıda anadan olub. Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini və V.İ.Surikov adına Moskva Rəssamlıq İnstitutunu bitirib. Plakat, dəzgah rəsmləri və akvarellərin müəllifidir. XX əsrin 70-ci illərində "Azərbaycan qədim mədəniyyət diyarıdır" plakat silsiləsini, Azərbaycanın elm, ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin (Nəsirəddin Tusi, İmadəddin Nəsimi, Səfiəddin Urməvi, Əcəmi Naxçıvani, Sultan Məhəmməd və b.) portretlər qalereyasını, dəzgah rəsmləri və akvarellərindən "Çexoslovakiyada" (1957), "Sosialist Bakısı" seriyası (1958-59), "Bolqarısanda (1963), "Qutablar" (1963) və "Novruz bayramı" (1970) tablolarını yaradıb. Moskva (1957), Kaunas (1967) və s. şəhərlərdə fərdi sərgisi nümayiş etdirilib.

Görkəmli rəssamın ömür-gün yoldaşı, Xalq rəssamı Oqtay Sadıqzadə həyat yoldaşının ölümündən sonra xatirələrə sığındığını deyir:

“Hər ikimiz Bakıda doğulub-böyümüşdük. Mən 1921-ci ildə İçərişəhərdə dünyaya göz açmışam. Elmiranın uşaqlıq illəri Hökumət eviylə üzbəüz yerləşən, Alimlər evi adlanan binada keçib.: Səkkizinci sinfi bitirib Rəssamlıq Məktəbinə daxil oldum… Elmira isə başqa ab-havada böyüyüb. Atası Həbibulla bəy tanınmış kimyaçı-alim idi. Anası Leyla xanım Tibb İnstitutunu bitirmişdi. Onların dörd qızı, bir oğlu vardı. Elmira ailənin üçüncü uşağıydı. Onun bacıları, qardaşı da elə orta məktəbdən kimya, fizika elmlərinə maraq göstəriblər. Sonradan bu sahələrdə ad-san qazandılar. Qardaşı akademik, dayılarının bəzisi elmlər doktoru, bəzisi elmlər namizədi alimlik dərəcələrini aldılar. Təkcə Elmira başqa yol tutdu. Ancaq ailə ənənəsindən kənara çıxmaq onun yox, valideynlərinin arzusu olub”.

Hələ kiçik ikən Elmira da başqa uşaqlar kimi şəkil çəkib. Ata-anası qərara gəlib ki, onu başqa sənətə, rəssamlığa qoysunlar. Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbinə daxil olandan sonra isə Elmirada bu sənətə hədsiz istək yaranıb. Tezliklə məktəbin ən fəal, əlaçı tələbələrindən sayılıb.

Elmira Bakıda Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbini bitirib, Moskvada Surikov adına Rəssamlıq İnstitutunda təhsilini davam etdirir. “Sonuncu kursdaydı. Bakıya yay tətilinə gəlmişdi” deyə O.Sadıqzadə xatırlayır. Başqa rəssamlar kimi, o da "Azərnəşr"dən sifariş götürdü. Bir müddət sonra isə çəkdiyi rəsmi gətirdi. Bu boy-buxunlu, qədd-qamətli, suyuşirin qız ilk baxışdan ürəyimə yatmışdı. Ancaq o vaxt bir-birimizi yaxından tanımağa imkan tapmadıq. Dərslər başlandı. Elmira Moskvaya yollandı. Bir il sonra "Azərnəşr"də yenidən üz-üzə gəldik. Nədənsə, onu görəndə sevindim. Bir də ona şadlandım ki, budəfəki gəlişi qısamüddətli deyildi. Təhsilini başa vurub, həmişəlik Bakıya qayıtmışdı. Bir yerdə işləyəcəkdik. Çünki təyinatını "Azərnəşr"ə vermişdilər. Mənim redaktorluğum altında işləyəcək, plakat şöbəsinə rəhbərlik edəcəkdi.

İş otaqlarımız eyniydi. İstər-istəməz hər gün görüşürdük. Elmiranın gəlişiylə dünyam bambaşqa oldu. Onun varlığı həyatımı dəyişdirdi”.

Oqtay Sadıqzadə artıq təhsil görmüş, müəyyən təcrübə toplamış rəssam idi. Söhbətlərində 15-16 yaşındaykən atasının xalq düşməni kimi həbsə atıldığından, bir il keçməmiş anasının da tutulub sürgünə göndərilməsindən danışırdı qıza. Seyid Hüseynin övladları olduqlarına görə başları az bəla çəkməmişdi. Elmiranın əmisi də Sovet hakimiyyətinin "təmizləmə" siyasətinin bəlasını çəkmişdi. Elmira kiçik yaşlarından evlərində "xalq düşməni"nin qohumu olmaq qorxusu ilə yaşayan ata-anasını görüb. Yəqin, buna görə Oqtayın dərdlərini başa düşürdü.

Stalinin vəfatından, Bağırovun həbsindən sonra “xalq düşmənləri” də rahat nəfəs almağa başladılar. 34 yaşına qədər ailə qurmayan Oqtay Sadıqzadəyə günlərin birində İnşaatçılar prospektindəki "Rəssamların binası" deyilən binada ikiotaqlı mənzil verirlər. O da ürəklənərək Elmiraya evlənmək təklifi edir.

Elçilərini - yazıçı Qılman İlkini, qardaşım Toğrulu başqa yaxın dostu ilı Həbibulla bəy Şahtaxtinskinin hüzuruna yolladıqdan sonra qız evinin razılığı alınıb. “Üç-dörd ay nişanlı qaldıq. Toyumuzu Elmiragilin evlərində etdik. Təmtəraqlı məclis qurulmadı. Amma çox maraqlı keçdi. Birgə yeni, maraqlı həyata başladıq. Təkcə ona görə yox ki, hər ikimiz rəssam idik, həmişə bölüşüləsi fikirlərimiz vardı. Həm də ona görə ki, zövqlərimiz uyğun gəlirdi”.

Elmira Şahtaxtinskaya yaradıcılığına görə bütün fəxri adlara layiq görülüb. O, dəfələrlə xarici ölkələrdə keçirilən sərgilərdə iştirak edib. “Elmira həddindən artıq istiqanlı, ünsiyyətcil idi. Heç nəyə laqeyd qalmazdı. Rəssamlar İttifaqında nəsə düzgün olmayanda, onun aradan qaldırılması üçün əlindən gələni əsir-gəməzdi. Onu əhatə edənləri həmişə özününkü bilərdi”.

Elmira Şahtaxtinskaya amansız xəstəliklə mübarizə apara-apara 66 yaşında dünyasını dəyişib. Görkəmli rəssam 1996-cı ildə Moskvada vəfat edib, Bakıda dəfn olunub. “Bu gün ömrümün 90-cı ilində rəssamlıq mənim üçün yalnız peşə, məşğuliyyət deyil. Xatirələrimdən yorulanda rəsmlərimə, şəkil çəkməkdən yorulanda isə xatirələrimə sığınıram”- deyir O.Sadıqzadə.

Təranə

Kaspi.-2011.-26 oktyabr.- S. 15.